به گزارش مفدا ایران، به مناسبت هفته پویش «پیش به سوی حذف هپاتیت C» که در بازده زمانی ۴ لغایت ۱۱ مرداد برگزار می‌شود، رئیس مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با تأکید بر شعار امسال اظهار داشت: در این هفته، تمرکز بر آموزش عمومی، بیماریابی در گروه های پرخطر، جلب مشارکت نهادهای غیردولتی و حمایت سیاستگذاران در نظر گرفته شده است. لذا مطالعه مطالب زیر با هدف آگاهی‌بخشی توصیه می‌شود.

پاسخ سؤالات متعدد درباره انواع هپاتیت

ویروس هپاتیت B از چه راه هایی انتقال می یابد؟

ویروس هپاتیت B در خون و مایعات بدن فرد مبتلا وجود دارد.
راه‌های انتقال این ویروس عبارتند از:

۱- انتقال از راه خون و فرآورده‌های خونی آلوده:
-از طریق استفاده مشترک از وسایل تزریقی آلوده شامل سرنگ و سوزن مشترک و حتی قاشق، فیلتر و یا پایپ مشترک در حین تزریق
- تزریق خون یا فرآورده‌های خونی آلوده غربال نشده
-خالکوبی/ تاتو و سوراخ کردن بدن (Piercing Body) با وسایل آلوده
-درمان پزشکی یا دندان پزشکی در محیط غیر بهداشتی و یا با استفاده از تجهیزات غیراستریل
-تماس اتفاقی پرسنل بهداشتی درمانی( پزشکان، پرستاران، کارکنان آزمایشگاه‌ها و...) غیر ایمن با خون و ترشحات بدن افراد مبتلا
- تیغ ریش تراشی، قیچی و ماشین اصلاح مشترک در صورت آلودگی با خون فرد مبتلا در صورتی که تمیز نشده و بلافاصله استفاده شود می‌تواند به عنوان عامل خطر باشد ولی احتمال آن کم است.
-مصرف مسواک آلوده به طور مشترک

۲- انتقال ویروس از طریق ارتباط جنسی:
- ویروس هپاتیت B در ترشحات جنسی آقایان و ترشحات جنسی در خانم ها وجود دارد. لذا در صورت طریق رابطه جنسی محافظت نشده با یک فرد آلوده، خطر انتقال بسیار بالاست.
-در صورت وجود خون در زمان ارتباط جنسی(نظیر خون قاعدگی یا وجود خون ناچیز در حین تماس‌های مقعدی) احتمال انتقال افزایش می‌یابد.
- در صورت وجود زخم در ناحیه تناسلی یا زخم به علت عفونت‌های آمیزشی یا وجود عفونت همزمان با اچ‌آی‌وی، احتمال انتقال افزایش می‌یابد.

۳- انتقال از مادر آلوده به نوزاد(انتقال عمودی یا ورتیکال):
- انتقال عمودی به انتقال ویروس از مادر به فرزند در طی بارداری( بسیار نادر)، حین زایمان یا دوران نوزادی گفته می‌شود. شواهدی مبنی بر کاهش خطر انتقال ویروس از مادر به جنین در اثر زایمان به روش سزارین وجود ندارد.
- شیردهی احتمال انتقال ویروس را افزایش نمی دهد.

ویروس هپاتیت B از چه راه‌هایی منتقل نمی شود؟

-دست دادن و بوسیدن فرد مبتلا
- استفاده از ظروف مشترک
-معاشرت معمولی در محل کار و منزل
-از راه هوا، عطسه و سرفه
-استفاده از سرویس بهداشتی مشترک وشنا کردن در یک استخر

گروه های پرخطر برای ابتلای به هپاتیت B چه کسانی هستند؟

گروه‌هایی که بیشترین خطر ابتلا به هپاتیت B را دارند عبارتند از:
-افرادی که در کشورهایی متولد شده و زندگی می‌کنند که در آن کشورها هپاتیت B شایع است.
-نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به هپاتیت B
-افرادی که مواد مخدر تزریق می‌کنند یا سابقه تزریق مواد مخدر و مواد غیر قانونی دارند.
-افراد که رابطه جنسی محافظت نشده از جمله رابطه جنسی مقعدی یا دهانی دارند به ویژه:
* افراد با شرکای جنسی متعدد
* کسانی که با فردی از مناطق پرخطر رابطه جنسی داشته‌اند
-افراد دارای تماس نزدیک (Close contact) مانند اعضای خانواده افراد مبتلا، کسانی که با بیماران مبتلا به هپاتیت B مزمن تماس طولانی دارند.
-افراد با سابقه دریافت خون و فرآورده‌های خونی قبل از سال ۱۳۷۴ (۱۹۹۵ میلادی) یعنی قبل از غربالگری خون‌ها از نظر هپاتیت در سازمان انتقال خون ایران
-افراد با سابقه مصدومیت و مجروحیت در جنگ
-افراد زندانی یا افراد با سابقه زندان
-افراد مبتلا به هموفیلی و تالاسمی
-افراد تحت همودیالیز یا افراد با سابقه قبلی دیالیز
-بیماران با سابقه پیوند عضو
-افراد با سابقه خالکوبی یا حجامت
-افرادی که با HIV زندگی می‌کنند
-کارکنان شاغل در مراکز بهداشتی درمانی با سابقه تماس‌های اتفاقی شغلی با سوزن آلوده

هپاتیت B چگونه تشخیص داده می شود؟

عفونت هپاتیت B از طریق انجام آزمایش تعیین آنتی‌ژن سطحی ویروس ( HBs-Ag )در خون تشخیص داده می‌شود.
این آنتی‌ژن معمولاٌ ۲ تا ۱۰ هفته بعد از تماس با ویروس هپاتیت B و قبل ظاهر شدن علائم بالینی، در سرم خون فرد آلوده، مثبت می‌شود. در عفونت حاد خود محدود شونده، HBs-Ag طی ۴ تا ۶ ماه از سرم پاک می‌شود.
وجود HBs-Ag به مدت بیش از ۶ ماه به مفهوم عفونت مزمن است. چند هفته بعد از پاک شدن این آنتی‌ژن در خون، آنتی‌بادی (پادتن) ضد آن با نام anti-HBs در خون ظاهر می‌شود. در این فاصله زمانی یعنی زمان بین پاک شدن آنتی‌ژن سطحی ویروس( HBs-Ag ) تا ظهور آنتی بادی ( anti-HBs )، تنها روش تشخیص عفونت حاد B، اندازه گیری آنتی‌بادی دیگری با نام HBc - anti در خون است. با توجه به این که ژنوم ویرس هپاتیت B از جنسDNA است با انجام آزمایش (PCR) HBV-DNA نیز بیماری قابل تشخیص است.

چطور می توان از ابتلای به هپاتیت B پیشگیری کرد؟

۱- پرهیز از استفاده وسایل تزریق ( شامل سرنگ و سوزن) به طور مشترک
۲- پرهیز از استفاده از تیغ اصلاح و مسواک به طور مشترک
۳- پرهیز از خالکوبی/ تاتو و حجامت با استفاده از وسایل غیر استریل و به خصوص در مراکز غیر مطمئن
۴- اجرای استراتژی خون سالم شامل غربالگری و تضمین کیفیت کلیه خون‌های اهدایی توسط سازمان انتقال خون
۵- روابط جنسی محافظت شده به عنوان مهم‌ترین راه پیشگیری از انتقال هپاتیت از طریق جنسی
۶- واکسیناسیون هپاتیت B درگروه‌های هدف شامل کلیه نوزادان و نیز گروه‌های پرخطر و در معرض خطر ابتلا به هپاتیت
۷- تزریق ایمنوگلوبولین اختصاصی هپاتیت (HBIG) B به همراه تزریق واکسن:
- در نوزادان متولد شده از مادر مبتلا به هپاتیت B
- در افراد غیر ایمنی که تماس‌های اتفاقی شغلی یا غیر شغلی با ابزار تیز و برنده و سوزن مشکوک به آلودگی دارند
- در افراد غیر ایمنی که ارتباط جنسی محافظت نشده با افراد مشکوک به ابتلا دارند
۸-رعایت اصول احتیاطات استاندارد برای پیشگیری از ابتلای شغلی و تصادفی از جمله استفاده از دستکش، عینک، گان، ماسک صورت و دهان به منظور پیشگیری از تماس با خون و دیگر ترشحات عفونی افراد آلوده

آیا هپاتیت B درمان دارد؟

هدف اصلی از درمان بیماران مبتلا به هپاتیت B مزمن، افزایش بقاء و بهبود کیفیت زندگی مبتلایان است.
درمان باعث پیشگیری از پیشرفت بیماری و در نهایت باعث پیشگیری از ایجاد سرطان کبد می‌شود.
اهداف جانبی که برای درمان مبتلایان مد نظر است عبارتند از:
- پیشگیری از انتقال ویروس از مادر مبتلا به فرزند
- سرکوب فعالیت مجدد ویروس هپاتیت B
- پیشگیری و درمان تظاهرات خارج کبدی همراه با هپاتیتB
- در نهایت پس رفت فیبروز و سیروز در بیمارانی است که مبتلا به سیروز و فیبروز پیشرفته هستند.
در درمان این بیماری در صورت شرایط لازم، می‌توان از داروی انتکاویر(ETV=Entecavir ) در افراد زیر ۱۱ سال و یا تنوفوویر به اشکال مختلف آن تنوفوویر دیسوپورکسیل فومارات (TDF=Tenofovir Disoproxil Fumarate) یا تنوفوویر الا فناماید (TAF = Tenofovir Alafenamide ) به شکل قرص استفاده کرد.

آیا مصرف الکل در فرد مبتلا به هپاتیت B مانعی دارد؟

نوشیدن الکل می‌تواند باعث آسیب به کبد شود. اگر فردی هپاتیت B دارد باید سعی کند از مصرف الکل خودداری نموده یا مصرف آن را به حداقل میزان برساند. درصورتی که فرد، معتاد به الکل بوده و قادر به ترک آن نیست باید موضوع را با پزشک خود مطرح نموده و با کمک پزشک اقدام به ترک الکل نماید.

رعایت چه اقداماتی در فرد مبتلا به هپاتیت B لازم است؟

رعایت موارد زیر در بیماران می‌تواند به کم کردن آسیب کبدی و پیشگیری از انتقال بیماری به دیگران کمک نماید:
- انجام ورزش به طور مرتب
- قطع مصرف الکل یا حداقل کاهش مصرف آن
- قطع مصرف سیگار و مواد دخانی
- پرهیز از اهدای خون
- تلاش افراد چاق برای کاهش اضافه وزن
- پرهیز از مصرف سرنگ و سوزن به صورت مشترک به منظور پیشگیری از ابتلا به HIV و هپاتیت C
- استفاده از تیغ ریش تراشی و مسواک به صورت شخصی
- پرهیز از ارتباط جنسی محافظت نشده با همسر یا شریک جنسی غیر ایمن
- واکسیناسیون همسر/ شریک جنسی غیر ایمن در صورت منفی بودن نتیجه آزمایش HBs-Ag آنها
- استفاده از محلول‌های سفیدکننده خانگی برای تمیز کردن سطوحی که به خون آغشته شده است
- پرهیز از اهدای خون

آیا بیماران مبتلا به هپاتیت B به رژیم خاصی نیاز دارند؟

اگر فردی مبتلا به هپاتیت B باشد معمولاٌ نیازی به تغییر رژیم غذایی خود ندارد اما باید مطمئن شود که رژیم غذایی وی سالم و متعادل است. رژیم غذایی باید شامل مقدار زیادی میوه و سبزیجات تازه، غذاهای نشاسته‌ای، فیبر و پروتئین، ماهی و غذاهای دریایی باشد مصرف بیشتر ویتامین B۱ توصیه می شود. مصرف غذاهای چرب و سرخ شده و فرآوری شده باید محدود شود. اگر کبد به شدت آسیب دیده باشد ممکن است پزشک مصرف نمک و پروتئین را محدود نماید تا از آسیب بیشتر به کبد پیشگیری شود.

آیا لازم است فرد مبتلا به هپاتیت B ، رئیس و همکاران خود را در جریان بیماری قرار دهد؟

فرد مبتلا لازم نیست تا بیماری خود را اعلام نماید مگر این که نامبرده کارمند بهداشتی درمانی باشد.

آیا فرد مبتلا به هپاتیت B می تواند مسافرت دور و یا به خارج از کشور داشته باشد؟

مسافرت فرد مبتلا به هپاتیتB بلامانع است ولی بهتر است قبل از سفر، پزشک خود را در جریان قرار دهد. زیرا بیمار ممکن است نیاز به مصرف داروی پیشگیری و یا واکسیناسیون خاصی داشته باشد یا برای نگهداری و حمل داروها نیاز به تایید پزشک داشته باشد. به همراه داشتن سوابق پزشکی بیماری و نتایج آزمایشات در جریان سفر می‌تواند مفید باشد.

اگر فرد یا همسرش مبتلا به هپاتیت B باشند آیا آنها می‌توانند بچه دار شوند؟

در صورتی که فقط مرد به هپاتیت B مبتلا باشد، با تزریق واکسن به خانم و ایجاد ایمنی در فرد ، آنها می‌توانند بچه‌دار شوند. در صورتی که خانم مبتلا به هپاتیت B باشد، باید همسر وی با دریافت واکسن هپاتیتB ایمن شود. برای بارداری و تصمیم گیری جهت شروع درمان یا عدم درمان، باید زوجین حتماٌ توسط پزشک ویزیت و مورد بررسی قرار گیرند. در خانم‌های HBs-Ag مثبتی که درمان نشده‌اند یا خانم هایی که تحت درمان یا تحت پروفیلاکسی با دارویTDF ( تنوفویر دیس پروکسیل فومارات) هستند شیردهی به فرزند بلامانع است. درمان هپاتیت B در زن حامله با تنوفوویر بلامانع است.

روش‌های پیشگیری از هپاتیت C

هنوز هیچ واکسنی برای پیشگیری از این بیماری وجود ندارد. بنابراین می‌توان گفت ریسک ابتلا به آن به قرار گرفتن فرد در معرض ویروس بستگی دارد.

برای پیشگیری از ابتلا به هپاتیت C باید رعایت نکات زیر را جدی بگیرید:
- عدم استفاده مجدد از سرنگ و سوزن‌های مشترک
- استفاده از تجهیزات پزشکی و آرایشی استریل
- دفع درست زباله‌ها و پسماندها مانند تیغ و سرنگ‌های پزشکی
- رابطه حفاظت شده برای عدم تماس مستقیم با خونریزی احتمالی
- انجام آزمایشات دوره‌ای منظم برای افراد در معرض خطر
- افزایش آگاهی و آموزش به عموم مردم درباره روش انتقال این بیماری

طول عمر افراد مبتلا به هپاتیت C چقدر است؟

طول عمر افراد مبتلا به این بیماری به عوامل مختلفی از جمله، زمان تشخیص، وضعیت سلامتی کلی فرد و دسترسی به درمان بستگی دارد. با درمان به موقع و مراقبت‌های مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت C می‌توانند طول عمر طبیعی و بدون ایجاد عوارض شدید کبدی داشته باشند.
اگر این بیماری توسط آزمایش هپاتیت در مراحل اولیه شناسایی شود، در بیشتر موارد ویروس با درمان‌های جدید به طور کامل از بین می‌رود. این وضعیت می‌تواند به بهبود سلامتی و افزایش طول عمر بیمار کمک کند.

چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به هپاتیت c هستند؟

ریسک ابتلا به ویروس عامل هپاتیت C در افراد زیر بیشتر است:
- افراد دارای رابطه جنسی محافظت‌نشده
- به دنیا آمدن نوزاد از مادر مبتلا به هپاتیت سی
- برقراری رابطه جنسی با شریک جنسی آلوده به هپاتیت C
- معتادان تزریقی
- افراد تحت درمان دیالیز کلیه
- پزشکان، پرستاران و کادر درمان در معرض خون یا مایعات بدنی آلوده
- مبتلایان به HIV
- افراد تحت درمان شیمی‌درمانی