به گزارش سرویس علم و فناوری تابناک، کتیبه‌های رومی، از سنگ‌نوشته‌های مقبره‌ای گرفته تا فرمان‌های رسمی و اشعار عاشقانه، گنجینه‌ای کم‌نظیر از اطلاعات تاریخی‌اند. اما بیشتر آن‌ها در وضعیت فیزیکی آسیب‌دیده‌ای قرار دارند؛ شکسته، فرسوده و ناقص. تفسیر این متون نیازمند تخصصی عمیق، سال‌ها مطالعه و اغلب همکاری میان زبان‌شناسان، مورخان و باستان‌شناسان است.
به‌تازگی تیمی از محققان به رهبری «یانیس آسائل» از گوگل دیپ‌مایند شبکه عصبی پیشرفته‌ای به نام آینیاس (Ithaca) طراحی کرده‌اند تا به کمک هوش مصنوعی، بخشی از این دشواری را برطرف کنند. آینیاس با آموزش دیدن بر روی پایگاه داده‌ای شامل ۲۰۰ هزار کتیبه (معادل حدود ۱۶ میلیون کاراکتر)، قادر است سه وظیفه کلیدی را انجام دهد:
بازسازی متن: بخش‌های گمشده یا ناخوانای کتیبه را با دقت بالا تکمیل می‌کند.
تاریخ‌گذاری: زمان نگارش کتیبه را با دقتی تا حدود ۱۳ سال تخمین می‌زند.
مکان‌یابی: منشأ جغرافیایی کتیبه را در یکی از ۶۲ استان امپراتوری روم تعیین می‌کند.
این سیستم صرفاً یک ابزار جستجوگر نیست، بلکه با درک عمیق از زبان لاتین و زمینه‌های تاریخی، ارتباطات پنهان میان کتیبه‌ها را نیز شناسایی می‌کند.
در مقاله‌ای که در نشریه Nature منتشر شده، توانایی آینیاس با آزمون‌های سخت مورد ارزیابی قرار گرفت. برای مثال، در تحلیل کتیبه معروف Res Gestae Divi Augusti، آینیاس موفق شد تاریخ احتمالی را دقیقاً به همان دو بازه‌ای محدود کند که محل اختلاف میان مورخان بود. در نمونه‌ای دیگر، با تحلیل یک سنگ‌نوشته از آلمان، این ابزار نشان داد که متن آن تحت تأثیر کتیبه‌ای قدیمی‌تر در همان منطقه نوشته شده است.
با این‌حال، پژوهشگران تأکید می‌کنند که آینیاس جایگزین مورخان نخواهد شد. در یک آزمایش با حضور ۲۳ مورخ کلاسیک، مشخص شد که در ۹۰ درصد موارد، استفاده از آینیاس منجر به نقطه شروع بهتری برای تحلیل کتیبه‌ها شده است. نتیجه نهایی: بهترین دستاوردها زمانی حاصل می‌شود که هوش مصنوعی در کنار تخصص انسانی به کار گرفته شود.