به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرهای مختلف جهان با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و استراتژی‌های هوشمندانه در زمینه مدیریت پسماند، تلاش می‌کنند نرخ بازیافت را به‌طور چشمگیری افزایش دهند. استفاده از حسگرهای اینترنت اشیا، برچسب‌های ردیابی ظروف بازیافت، به‌کارگیری هوش مصنوعی و رباتیک در مراکز تفکیک و تحلیل داده‌های بزرگ برای بهینه‌سازی جمع‌آوری زباله‌ها، از جمله پیشرفت‌های مهمی است که کارایی این فرایند را بهبود بخشیده‌اند.
علاوه‌بر فناوری، تغییرات زیرساختی همچون جایگزینی سطل‌های کوچک با گاری‌های بزرگ‌تر و تفکیک جامع پسماندها توسط شهروندان، به افزایش کیفیت و حجم مواد بازیافتی کمک کرده است. نمونه‌های موفق همچون شهر لور برل در آمریکا و کامیکاتسو در ژاپن، نشان‌دهنده اهمیت مسئولیت‌پذیری فردی و زیرساخت‌های مناسب در تحقق اهداف بازیافت هستند.
سیاست‌های تشویقی نیز نقش کلیدی در کاهش تولید زباله‌های غیرقابل بازیافت ایفا می‌کنند. برای مثال سیستم «کیسه تکی» در سوئیس که هزینه کیسه‌های زباله غیرقابل بازیافت را بالا می‌برد و بازیافت را رایگان می‌کند، نمونه‌ای بارز از این رویکرد است که به نرخ‌های بسیار بالای بازیافت منجر شده است. ترکیب فناوری، تغییرات ساختاری و سیاست‌گذاری‌های هوشمند، راهکار اصلی برای رسیدن به اقتصاد چرخشی و حفظ محیط زیست است.
بسیاری از شهرهای جهان در زمینه مدیریت پسماند و بازیافت، پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته‌اند و با اجرای برنامه‌های جامع و فناوری‌های نوین، به اهداف بلندمدت «زباله‌صفر» نزدیک شده‌اند. این شهرها با تمرکز بر بهبود زیرساخت‌ها، افزایش مشارکت شهروندان و استفاده از راهکارهای هوشمند، توانسته‌اند میزان پسماندهای دفن‌شده و سوزانده‌شده را به حداقل برسانند. در ادامه چند نمونه برجسته از شهرهایی معرفی می‌شود که در مسیر رسیدن به این اهداف موفق عمل کرده‌اند.
کوریتیبا، برزیل
شهر کوریتیبا در برزیل به‌عنوان یکی از پیشروترین و نوآورترین شهرهای جهان در حوزه برنامه‌ریزی شهری پایدار و مدیریت بازیافت شناخته می‌شود. این شهر که جمعیتی بیش از ۱.۹ میلیون نفر دارد، از سال ۱۹۸۹ برنامه جامع «معادله سبز» را اجرا کرده است که به ساکنان اجازه می‌دهد زباله‌های قابل بازیافت خود را با توکن‌هایی مبادله کنند که قابل تبدیل به مواد غذایی همچون سبزیجات و مواد خوراکی اساسی است. این ابتکار، علاوه‌بر ایجاد انگیزه برای بازیافت، به‌عنوان ابزاری مؤثر در کاهش فقر و گرسنگی نیز عمل کرده است. نزدیک به ۹۰ درصد جمعیت کوریتیبا در این برنامه مشارکت دارند و بیش از ۱۰ هزار نفر به‌صورت مستقیم در فرایندهای جمع‌آوری، تفکیک و آموزش شرکت می‌کنند.
شهرداری کوریتیبا سالانه بیش از پنج میلیون دلار بودجه به این برنامه اختصاص می‌دهد که علاوه‌بر تأمین هزینه‌های عملیاتی، آموزش‌های زیست‌محیطی گسترده‌ای را نیز پوشش می‌دهد. شرکت‌های محلی و سازمان‌های غیرانتفاعی در اجرای این برنامه‌ها مشارکت فعالی دارند؛ به‌طور مثال، شرکت‌های بازیافت زباله در شهر بخشی از هزینه‌های جمع‌آوری و فرآوری مواد را تأمین می‌کنند.
یکی از اقداماتی که کوریتیبا برای بهبود سیستم بازیافت خود انجام داده است، نصب دستگاه‌های بازیافت معکوس در فروشگاه‌ها و مراکز خرید است. این دستگاه‌ها بسته‌های مصرف‌شده را دریافت می‌کنند و به ازای آنها، اعتباراتی به نام «تریکوین» به کاربران اختصاص می‌دهند و کاربران می‌توانند برای خدمات مختلفی همچون قبض‌های تلفن، انرژی، حمل‌ونقل عمومی و حتی بانک‌های دیجیتال از آنها استفاده کنند. این ابتکار با هدف افزایش مشارکت شهروندان در بازیافت و کاهش زباله‌های دفنی طراحی شده است.
علاوه‌بر این، کوریتیبا در تلاش است تا با اجرای برنامه «PlanClima»، نرخ بازیافت را تا سال ۲۰۳۰ به ۵۰ درصد افزایش دهد. این برنامه شامل اقدامات مختلفی همچون بهبود تفکیک زباله از مبدأ، ارتقای زیرساخت‌های بازیافت و آموزش عمومی است. با وجود چالش‌های بسیار، کوریتیبا همچنان به‌عنوان یک الگوی موفق در زمینه مدیریت پسماند و بازیافت در آمریکای لاتین شناخته می‌شود.
لیوبلیانا، اسلوونی
لیوبلیانا، پایتخت اسلوونی، با جمعیتی حدود ۳۰۰ هزار نفر، نخستین پایتخت اروپایی است که به‌طور رسمی هدف «زباله‌صفر» اتحادیه اروپا را در سال ۲۰۱۴ پذیرفت و از آن زمان یکی از پیشگامان بازیافت و مدیریت پسماند باقی مانده است. این شهر که از سال ۲۰۰۲ سیستم جداسازی اجباری زباله از مبدأ را اجرا کرده، موفق شده است نرخ بازیافت خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دهد. بر اساس جدیدترین آمارها، در سال ۲۰۲۳ نرخ تفکیک زباله در لیوبلیانا به نزدیک ۷۰ درصد رسیده است که یکی از بالاترین نرخ‌ها در میان پایتخت‌های اروپایی به‌شمار می‌رود.
علاوه‌بر این، میزان پسماند باقی‌مانده برای هر نفر به ۱۱۵ کیلوگرم در سال کاهش یافته است که نشان‌دهنده موفقیت این شهر در کاهش ضایعات نهایی است. یکی از پروژه‌های کلیدی لیوبلیانا، مرکز پردازش پسماند RCERO است که در سال ۲۰۱۵ با بودجه‌ای بالغ بر ۱۵۵ میلیون یورو افتتاح شد. این مرکز با حمایت دولت اسلوونی، شهرداری لیوبلیانا و اتحادیه اروپا ساخته شده و قادر است سالانه بیش از ۲۰۰ هزار تن پسماند زیستی را پردازش و هفت هزار تن کمپوست و ۶۰ هزار تن سوخت جامد تولید کند. تنها کمتر از ۵ درصد از پسماندهای تولیدشده در این شهر به محل دفن فرستاده می‌شود که نشان‌دهنده موفقیت چشمگیر این پروژه است.
لیوبلیانا با هدف دستیابی به جامعه‌ای «زباله‌صفر» برنامه دارد تا سال ۲۰۲۵ نرخ تفکیک زباله را به ۷۵ درصد برساند و میزان پسماند باقی‌مانده را به کمتر از ۶۰ کیلوگرم برای هر نفر کاهش دهد. این اقدامات نشان‌دهنده تعهد مستمر شهر برای حفظ محیط زیست و حرکت به سوی توسعه پایدار است.
شهرداری لیوبلیانا سالانه حدود ۱۵ میلیون یورو برای توسعه زیرساخت‌های بازیافت و سیستم‌های جمع‌آوری اختصاص می‌دهد. علاوه‌بر این، همکاری گسترده با شرکت‌های خصوصی مدیریت پسماند، سازمان‌های محیط زیستی و اتحادیه‌های محلی موجب شده است این شهر در ارائه آموزش‌های عمومی، بهبود فناوری‌ها و اجرای سیاست‌های تشویقی عملکرد موفقی داشته باشد.
یکی از پروژه‌های ویژه این شهر راه‌اندازی سیستم‌های هوشمند جمع‌آوری زباله، استفاده از فناوری شناسه فرکانس رادیویی (RFID) برای نظارت دقیق بر میزان و نوع زباله‌ها است که به کاهش هزینه‌های جمع‌آوری و افزایش دقت تفکیک کمک فراوانی کرده است. استفاده از فناوری شناسه فرکانس رادیویی موجب شده است تعداد دفعات جمع‌آوری پسماند تا ۸۰ درصد و هزینه‌های جمع‌آوری تا ۲۵ درصد کاهش پیدا کند. این فناوری به مسئولان شهری کمک می‌کند تا برنامه‌ریزی‌های بهینه‌تری برای جمع‌آوری زباله انجام دهند و خطاهای انسانی را به حداقل برسانند.
سیستم «پرداخت بر اساس میزان زباله» که مبتنی بر کارت‌های هوشمند است، شهروندان لیوبلیانا را تشویق می‌کند تا در تفکیک زباله‌ها دقیق‌تر عمل کنند. این سیستم به‌گونه‌ای طراحی شده است که هر شهروند بر اساس مقدار پسماندی که تولید و دفع می‌کند، هزینه مربوطه را پرداخت می‌کند. این روش به‌طور مستقیم انگیزه‌ای برای کاهش تولید زباله و تفکیک دقیق‌تر آن فراهم می‌آورد.
ونکوور، کانادا
ونکوور به‌عنوان یکی از موفق‌ترین شهرهای جهان در توسعه اقتصاد چرخشی و افزایش نرخ بازیافت شناخته می‌شود. طی یک دهه اخیر، این شهر نرخ بازیافت خود را از حدود ۴۰ درصد به بیش از ۶۰ درصد رسانده است و هدف دارد تا در آینده نزدیک به نرخ ۸۰ درصد دست پیدا کند. شهرداری ونکوور سالانه بودجه‌ای بیش از ۳۰ میلیون دلار کانادا برای مدیریت پسماند و توسعه برنامه‌های بازیافت اختصاص می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از آن به فناوری‌های نوین و آموزش عمومی اختصاص پیدا می‌کند.
یکی از ویژگی‌های متمایز ونکوور، مشارکت فعال بیش از ۱۲۰۰ کسب‌وکار محلی در برنامه‌های بازیافت و استفاده مجدد است. این شرکت‌ها نه تنها سیستم مالی برنامه‌های بازیافت را تأمین می‌کنند، بلکه از طریق آموزش کارکنان و مشتریان خود، نقش کلیدی در ارتقای فرهنگ بازیافت دارند. برنامه‌های تشویقی برای کاهش زباله‌های تجاری، اجرای سیستم‌های جمع‌آوری زباله‌های زیستی و توسعه مراکز بازیافت محلی از دیگر اقدامات مؤثر ونکوور است.
شهرداری ونکوور پروژه‌های متعددی برای بهبود بازیافت مواد پلاستیکی با کیفیت بالا و ارتقای استفاده مجدد از مواد انجام داده که موجب افزایش ارزش مواد بازیافتی و کاهش تولید زباله نهایی شده است. این اقدامات بخشی از برنامه جامع زباله صفر ۲۰۴۰ است که هدف آن ساختن شهری بدون زباله تا سال ۲۰۴۰ می‌باشد. یکی از اقدامات مهم، توسعه زیرساخت‌های تفکیک و جمع‌آوری پلاستیک‌های نرم و منعطف همچون بسته‌بندی چیپس و کیسه‌های نایلونی است که پیش‌تر در جریان زباله‌های عمومی دفع می‌شدند، اما در حال حاضر داخل شهر به محصولات جدید تبدیل می‌شوند.
شهرداری این شهر با نصب ایستگاه‌های تفکیک در فضاهای عمومی، از جمله پارک‌ها و معابر پرتردد، امکان جداسازی دقیق انواع پسماند همچون ظروف نوشیدنی، پلاستیک‌های آلوده به غذا و سایر مواد قابل بازیافت را برای شهروندان فراهم کرده است. این ایستگاه‌ها نقش مهمی در افزایش نرخ بازیافت خارج از منازل و کاهش آلودگی جریان‌های بازیافتی ایفا می‌کنند.
از جمله طرح‌های ابتکاری دیگر ونکوور می‌توان به برنامه «بازگردانی لیوان‌های نوشیدنی» اشاره کرد. در این طرح، لیوان‌های چندبار مصرف با سیستم کد QR به کاربران تحویل داده می‌شود و پس از مصرف قهوه یا نوشیدنی، در ایستگاه‌های مشخص تحویل گرفته و پس از شست‌وشو دوباره وارد چرخه مصرف می‌شوند. این برنامه که ابتدا به‌صورت آزمایشی اجرا شد، با استقبال گسترده شهروندان روبه‌رو شده و در سطح شهر گسترش پیدا کرده است. ونکوور با این رویکرد، گام بلندی به سوی اقتصاد چرخشی برداشته و به الگویی موفق در مدیریت شهری پایدار در آمریکای شمالی تبدیل شده است.
سئول، کره جنوبی
سئول، پایتخت کره جنوبی با جمعیتی بیش از ۹ میلیون نفر، به‌عنوان یکی از پیشرفته‌ترین شهرهای آسیا در زمینه مدیریت پسماند شناخته می‌شود. این شهر از سیستم نوآورانه «پرداخت بر اساس حجم زباله» استفاده می‌کند که موجب شده است شهروندان انگیزه بیشتری برای کاهش تولید زباله و افزایش بازیافت داشته باشند. سئول علاوه‌بر اجرای قوانین سختگیرانه، از فناوری‌های مدرن نیز بهره می‌برد؛ به‌عنوان مثال، مراکز بازیافت خودکار و هوشمند در نقاط مختلف شهر راه‌اندازی شده‌اند که فرایند جمع‌آوری و مرتب‌سازی پسماندها را بهینه می‌کنند، همچنین کارخانه‌های پیشرفته بازیافت شیمیایی و مکانیکی در حومه شهر فعالیت می‌کنند که نقش مهمی در تبدیل مواد بازیافتی به محصولات با کیفیت بالا ایفا می‌کنند.
شهرداری سئول سالانه بیش از ۵۰ میلیارد وون (حدود ۴۰ میلیون دلار آمریکا) برای توسعه زیرساخت‌ها، فناوری‌ها و برنامه‌های آموزشی در حوزه بازیافت تخصیص می‌دهد. همکاری نزدیک با شرکت‌های فناوری، مراکز تحقیقاتی و سازمان‌های غیرانتفاعی موجب شده است پروژه‌های نوآورانه همچون پلتفرم‌های دیجیتال برای آموزش و ترغیب مردم به تفکیک صحیح زباله و پروژه‌های مربوط به بازیافت پلاستیک‌های سخت و ویژه به شکل موفقی اجرا شوند.
فرهنگ سنتی «مُتااینای» که به معنای «نباید هدر داد» است، در برنامه‌های آموزشی و فرهنگ‌سازی عمومی این شهر جایگاه ویژه‌ای دارد و به‌طور مستمر توسط سازمان‌های محلی ترویج می‌شود. نتایج این اقدامات شامل کاهش چشمگیر دفن زباله، افزایش نرخ بازیافت به بیش از ۶۵ درصد و تبدیل سئول به الگویی موفق برای سایر شهرهای آسیایی در گذار به اقتصاد چرخشی است.