به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، نود و هفتمین اجلاسیه سراسری مدیران کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها و نخستین همایش سراسری مدیران در دولت وفاق ملی (یادبود شهدای مقاومت ۱۲ روزه) امروز در حالی در تهران پیگیری شد، که مدیران کل ارشاد استان‌ها با معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و مدیران ستادی این معاونت دیدار کردند.

در این دیدار مدیران کل استانی، گزارش‌هایی از مسائل فرهنگی استان‌ها ارائه دادند، برخی از مدیران به ذکر پیشنهادهایی در حوزه فرهنگ پرداختند و برخی دیگر ابهاماتی که نسبت به رویه‌ها و فرایندها داشتند و همچنین رویکردها را مورد تحلیل قرار دادند.

این رویداد در حالی برگزار شد که به گفته متولیان امر، یکی از کم نظیرترین اجلاسیه‌های مدیران ارشاد استانی طی سال‌های اخیر از نظر نظم، سازماندهی و برنامه محوری بوده است که در آن مدیران ارشاد اسلامی با شرکت در پنل‌های تخصصی، با رویکردهای جدید معاونت‌های مختلف وزارت فرهنگ آشنا شدند و محورهای جدید به بحث و نظر گذاشته شد.

اما در دیدار امروزِ مدیران ارشاد با معاون فرهنگی وزیر و مدیران ستادی این معاونت، آنچه بیش از پیش به چشم می‌خورد، رویکرد هوشمندسازی رویه‌ها و فرایندهاست.

آنطور که از سخنان مدیران معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بر می‌آید، پیداست که در فصل جدید تحولات این معاونت، بحث اتوماسیون و بهره‌گیری موثر و اثربخش از هوش مصنوعی به عنوان راه حل مهمی برای بهبود و کیفی سازی و حتی تسریع و تسهیل امور در دستور کار قرار گرفته است.

رویه‌های نو در معاونت فرهنگی؛ نسل جوان را درگیر فعالیت‌ها می‌کنیم

در ابتدای مراسم محسن جوادی معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در سخنانی مختصر، کلیاتی از رویکردهای جدید معاونت فرهنگی را تبیین کرد و گفت: رویکرد اصلی معاونت فرهنگی، تقویت فعالیت‌های استانی و کاستن تصدی‌گری در بخش ستادی و فراهم کردن زمینه برای فعالیت‌های استان‌ها است.

وی ادامه داد: این موضوع رویکرد اداری ما نیز هست و شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز بر تقویت فعالیت‌های استانی و کاستن تصدی‌گری ستاد تاکید دارند از این رو سعی می‌کنیم در این روند نوآوری‌هایی داشتیم باشیم.

معاون امور فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به اینکه بر این اساس تلاش داریم رویه‌های قبلی دوباره تکرار نشود و مسیرهای نویی را پیدا کنیم، گفت: تلاش داریم نسل جوان را درگیر فعالیت‌های فرهنگی کنیم، به عنوان مثال سال‌ها برای مفاخر برنامه تجلیل برگزار می‌کنیم، طی بررسی‌هایی که صورت گرفت مشخص شد لیست برخی سخنرانان در تقریباً ۶۰ یا ۷۰ درصد دوره‌ها تکراری است و فرد جدید اضافه نشده که این شایسته نیست.

جوادی تاکید کرد: نسل جوان باید درگیر این فعالیت‌ها شود ولی تکرار مهمانان و سخنران در چندین دوره، به این معناست که رویه‌ها به درستی پیش نرفته است.

وی در ادامه سخنان خود گفت: سعی ما این است که با توجه به اینکه اعتبارات استانی، محدودیت‌هایی دارد، موسساتی که فعالیت‌های‌شان در یک استان تمرکز دارند با انعقاد تفاهم نامه‌هایی، برخی از فعالیت‌های فرهنگی از مسیر این موسسات دنبال شود.

وی با اشاره به اینکه این فرایند را شروع کردیم اما تهدیدات اخیر دشمنان که برای ایران فراهم آوردند و شکست خوردند، کمی کار را عقب انداخت، افزود: در آینده خبرهایی را در این زمینه خواهید شنید.

جوادی سپس تشریح جزئی برنامه‌ها را به مدیران ستادی سپرد.

حضور متنوع و متکثر مردم در نمایشگاه کتاب امسال / ‏رشد‬ ۹۷.۷ فروش بخش مجازی

ابراهیم حیدری مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران نیز در این جلسه به تشریح فعالیت‌ها و رویکردهای جدید خانه کتاب پرداخت و گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید به مرجعیت خودش برگردد، در این راستا امضای مدیران کل استانی‌اش برای حوزه فرهنگ در استان‌ها باید سند باشد.

وی با اشاره به اینکه سیاست‌های وزیر هم همین است و از مجموعه اقدامات مدیران کل ارشاد در استان‌ها به صورت جدی حمایت می‌کنیم، اضافه کرد: باید مقید به اجرای رویکردهای دولت و همچنین سیاست‌های چهارگانه وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی باشیم.

حیدری با اشاره به برنامه‌های معاونت فرهنگی و خانه کتاب و ادبیات ایران که با همین نگاه و رویکرد کلان وزارتخانه تعریف شده، گفت: رویکردهایمان را با شعار «ایران فقط تهران نیست» که وزیر فرهنگ و ارشاد نیز همواره مطرح کرده‌اند، طراحی کردیم اما انتظار است که استان‌ها منتظر دریافت اعتبارات صرفاً از مرکز نباشند.

وی بیان کرد: باید از ظرفیت‌های استانی مانند شرکت‌ها، صنایع و کارخانجات و سایر ظرفیت‌های بومی و محلی استفاده کنیم و در این مسیر وزارتخانه و ستاد نیز حمایت کرده و برنامه‌ها را واگذار می‌کنیم.

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران با اشاره به اینکه در ابتدای حضور در این موسسه با اجرای برنامه‌های متعددی مثل جایزه جلال، شعر فجر و.. وارد بحث نمایشگاه کتاب تهران شدیم، بیان کرد: در سطح اجرای این نمایشگاه سعی کردیم رواق استانی داشته باشیم، همچنین رویدادهایی نظیر شعر فجر نیز در استان فارس برگزار و کارگاه‌های ادبی را نیز در برخی استان‌ها دنبال کردیم.

حیدری با اشاره به رویکردهای اجرایی نیز گفت: در حوزه اجرا رویکرد ما بر واگذاری بود و تا جایی که قانون اجازه می‌داد این رویه انجام شد و البته پاسخ مثبتی نیز دریافت کردیم که کمک کننده بود.

وی با بیان اینکه سعی داشتیم با کم کردن هزینه‌های اجرایی و صرفه‌جویی، مابه‌التفاوت آن را به حوزه یارانه اختصاص دهیم، ادامه داد: سال گذشته هزینه‌ها ۱۵۶ میلیارد بود که امسال به ۱۳۴ میلیارد کاهش یافته که اگر می‌خواستیم با همان ضریب سال گذشته افزایش داشته باشیم باید امسال ۲۱۰ میلیارد هزینه می‌کردیم اما این صرفه جویی را به حوزه یارانه‌ها آوردیم و یارانه‌ها را ۱۱۶ درصد اضافه کردیم که بخشی از آن مشارکت بود.

وی گفت: این یارانه‌ای که اختصاص یافت باعث شد که رشد ۱۶۱ درصدی مشارکت سازمان‌ها و نهادها را نیز داشته باشیم.

حیدری با اشاره به وضعیت فروش در بخش مجازی نمایشگاه نیز گفت: در بخش مجازی ۹۷.۷ درصد رشد و در حوزه تعداد جلد کتاب که شاخص بین‌الملی محسوب می‌شود، رشد ۷۵ درصدی در حوزه مجازی محقق شد که رشد چشمگیری بود.

وی با اشاره به اینکه نمایشگاه یک بُعد جشنواره نیز دارد و فقط محل فروش کتاب نیست، گفت: امسال حضور مردم متکثر و متنوع بود و چهره‌هایی امسال حضور داشتند که سال‌ها با نمایشگاه قهر کرده بودند، نمایشگاه امسال نقطه عطفی در این برهه زمانی بود.

تدوین شیوه‌نامه نمایشگاه‌های کتاب استانی

مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران در مورد نمایشگاه استانی کتاب نیز توضیحاتی ارائه داد و گفت: هماهنگ با سیاست‌های دکتر جوادی، برخی استان‌ها درخواست‌هایی برای برگزاری نمایشگاه داشتند که شیوه نامه‌ای برای این موضوع نیز آماده کردیم و به زودی برای معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال خواهد شد.

حیدری با اشاره به اینکه برای نمایشگاه کتاب باید به چند نکته توجه شود، افزود: یک موضوع این است که کتابفروشی‌ها باید حتماً مشارکت داشته باشند و بخش دیگری پیوست فرهنگی است که حتماً باید از ظرفیت‌های بومی استفاده شود.

وی با اشاره به اینکه برای نمایشگاه کتاب در استان‌ها، بردن ناشران کار سختی است، عنوان کرد: این امر حتماً مذاکره نیاز دارد و امتیازهایی برای ناشران باید قائل شویم که این دسته از ناشران به نمایشگاه‌های استانی بیایند.

طرح تحولی بر پایه عدالت، فناوری، دیپلماسی و اقتصاد

در این نشست ایوب دهقانکار مشاور علمی، فرهنگی و مدیریتی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی رویکردهای نوین این معاونت را تشریح کرد.

او در این نشست طرح‌های تحولی معاونت فرهنگی و رویکردهای چهارگانه را توضیح داد.

وی گفت: دکتر جوادی در روزهای اول شروع فعالیت خود، تیم مدیریت را تشکیل دادند و مدیران حوزه فرهنگی را برای طراحی یک طرح تحولی مکلف کردند.

وی با اشاره به اینکه سلسله فعالیت‌های این معاونت، مهم است اما در دور جدید و اقتضائات زمانه بر آن شدیم که فعالیت‌ها، تحت عنوان «طرح تحولی» کلید بخورد، افزود: طرح تحولی چهار کلید واژه دارد که شامل عدالت، فناوری، دیپلماسی و اقتصاد است.

دهقانکار با اشاره به اینکه این کلیدواژه‌ها منبعث از چهار کلان برنامه وزیر فرهنگ و برنامه هفتم توسعه است، افزود: ما با لحاظ این دو مورد، به این چهار کلیدواژه رسیدیم که همه فعالیت‌ها حول محور آن رقم می‌خورند.

وی در ادامه بخش‌های مختلف معاونت فرهنگی و فعالیت‌های آنان را برشمرد و با اشاره به حوزه کتاب، گفت: کتاب یک محصول دیربازده است و مثل خیلی از آفرینش‌های هنری اینگونه نیست که خلق‌الساعه خلق شوند.

وی ادامه داد: کتاب مستلزم طی شدن یک بازه زمانی است و مثل یک بذری است که در زیر زمین کاشته می‌شود و یکسری فعالیت‌ها برای آن شکل می‌گیرد که دیده نمی‌شود اما وقتی به ثمر رسید، اثرات و برکاتش نمایان است.

مشاور علمی، فرهنگی و مدیریتی معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با بیان اینکه معانی مختلفی برای حوزه فرهنگی داریم و تعریف‌های زیادی صورت گرفته، گفت: یکی از این تعاریف این است که فرهنگ معادل کلمه لاتین CALTURE به معنای کشت کردن و کاشت مطرح شده است.

وی گفت: در واقع یکی از بهترین مصادیقش در حوزه کتاب، فکر و اندیشه است که یک بذری کاشته می شود و یک مرحله داشت را طی می‌کند تا به ثمر برسد که این فرایند را در حوزه کتاب به عینه می‌بینیم، اما در عین حال که این فعالیت‌ها را دنبال می‌کنیم، باید در نظر داشت که جامعه مخاطب کتاب نیز گسترده است. در حوزه کتاب حلقه اول زنجیره که نویسنده یا صاحب اثر باشد، و بعد حلقه‌های ناشر، چاپخانه، کتاب‌فروشی و در نهایت مصرف کننده یعنی خواننده کتاب را داریم که این به معنای برخورداری از یک جامعه گسترده است که معاونت فرهنگی به همه این حلقه‌ها می‌پردازد.

وی با اشاره به آمار فعالان در حوزه قلم و چاپ و نشر نیز گفت: ۱۰ هزار اهل قلم ثبت شده داریم، یعنی افرادی که تشکیل پرونده دادند که البته آمار خیلی بیشتر از اینهاست و البته یک آمار بزرگ نیز در جامعه نشر، کتابفروشان و صنعت چاپ نیز داریم.

دهقانکار با اشاره به فعالیت‌های دیگر مثل ادیان توحیدی گفت: ما فعالیت‌های مرتبط با مدیریت فرهنگی این ادیان را نیز داریم. در همین دوره جنگ دیدیم که ادیان، چقدر فعالانه پای کار کشور بودند و در محکوم کردن تجاوز رژیم صهیونیستی پیشگام بودند که باید گفت ادیان توحیدی ما جامعه‌ای قابل اعتنا به لحاظ کیفی و محتوایی است.

وی به بحث محصولات فرهنگی نیز اشاره کرد و گفت: خیلی از محصولات فرهنگی هستند که متولی ندارند و باید به آنها پرداخته شود، مثل نوشت‌افزار، که محصول کاملاً راهبردی و بسیار استراتژیک است زیرا هم به لحاظ حجم ارزی که از کشور خارج می‌کند و هم به لحاظ جامعه مخاطب، نوشت‌افزار جامعه میلیونی از دانش‌آموزان و اولیا را درگیر کرده که در این راستا از بُعد فرهنگی برای ما حائز اهمیت است.

استفاده از هوش مصنوعی برای صدور مجوز

دهقانکار در ادامه سخنان خود به بحث استفاده از فناوری‌های نوین نیز اشاره کرد و گفت: یکی از این اقدامات در همین طرح تحول، استفاده از فناوری‌های نوین است، اکنون هوش مصنوعی مورد تاکید معاون فرهنگی وزیر ارشاد قرار دارد که بحث صدور مجوز تا جایی که امکان وجود دارد، از هوش مصنوعی استفاده شود.

وی با اشاره به بحث اداره کل مجامع نیز گفت: امسال در نمایشگاه کتاب برای اولین بار فلوشیپ کتاب کودک را راه‌اندازی کردیم که هم منطبق با برنامه هفتم توسعه و هم یکی از منویات مقام معظم رهبری در حوزه جهاد تبیین بود.

دهقانکار با اشاره به اینکه نهضت ترجمه معکوس هم از تاکیدات رهبری است که ما با حمایت معاون وزیر این فلوشیپ را راه انداختیم، گفت: در این رابطه ۹۰ ناشر را گلیچین کردیم، ناشرانی که علاقه داشتند به ایران بیایند و کتاب‌هایی را برای ترجمه و چاپ در کشور خودشان انتخاب کنند که در این خصوص ادارات استانی همکاری خوبی می‌توانند داشته باشند تا آثار نویسنده استانی نیز در این فضا حضور داشته باشند.

وی با اشاره به فعالیت دفتر چاپ نیز گفت: در این دفتر نیز یک سری تحول صورت خواهد گرفت، یکسری اختلافات قدیمی بین وزارت صمت و حوزه چاپ وجود دارد که دکتر جوادی چند مکاتبه انجام داده‌اند و هفته آینده جلسات معاونین صمت را خواهیم داشت، بحث تولی‌گری واردات دستگاه چاپ را به معاونت فرهنگی بر می‌گردانیم زیرا بیش از اینکه این بخش جنبه اقتصادی داشته باشد، جنبه فرهنگی دارد.

وی با اشاره به موضوع برون سپاری کارها نیز گفت: هیچ فعالیت اجرایی را اصرار بر اجرا در این معاونت نداریم و به گرمی دست استان‌ها را می‌فشاریم.

بازبینی تمام ضوابط حوزه نشر

در ادامه نشست ناصر افشارپور مدیر کل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی نیز به تشریح سیاست‌های جدید و رویکردهای تازه پرداخت و گفت: در مورد حوزه کتاب، سیاست‌های جدید که پیش رو داریم، تسهیل در صدور مجوزهای کتاب و پروانه‌های نشر است.

وی با اشاره به اینکه در حوزه کتاب تمام ضوابط حوزه نشر در حال بازبینی است، افزود: همچنین در حوزه سامانه جامع کتاب طراحی‌هایی در حال انجام است که فرایندها بر اساس هوش مصنوعی تسهیل شود.

افشار پور با اشاره به اینکه در حال بررسی علت طولانی شدن صدور مجوز هستیم، افزود: فرایندهای مربوط در همین زمان هفت ماه اخیر بررسی شده‌اند، در همین مدت رشد ۱۶ درصدی ثبت آثار را داشتیم که به نسبت دوره‌های قبل با استقبال ثبت آثار مواجهیم زیرا تغییر رویکردها و سیاست‌گذاری‌‎های جدید وزیر باعث شد ناشران، آثار بیشتری را ثبت کنند.

وی با اشاره به اینکه زمان یک الی دو ماه باید برای بررسی آثار در نظر گرفته شود اما برخی از آثار چون بین رشته‌ای هستند زمان بررسی آنها کمی طولانی است، گفت: به رغم اینکه در سال ۱۲۰ هزار عنوان مجوز چاپ اول صادر می‌کنیم، اما به‌خاطر چند عنوان کتاب خاص که باعث ایجاد گلایه می‌شود، فعالیت‌هایی که صورت می گیرد نادیده گرفته می‌شود.

مدیرکل دفتر توسعه کتاب و کتابخوانی گفت: در حوزه پروانه نشر، تمام فرایندها از استان‌ها شروع می‌شود، ابتدای امر کارشناسان و مدیران استانی نسبت به بررسی درخواست اقدام می‌کنند و بعد از آن زمان، استعلام یک تا دو ماه طول می‌کشد و البته و کل زمان بررسی درخواست حدود سه ماه است.

وی به آمار صدور پروانه‌های نشر نیز اشاره کرد و گفت: تعداد پروانه‌های نشر در این هفت ماه ۴۵۹ پروانه بوده است و تمدید پروانه نیز ۹۳۲ مورد بوده که البته با ۳۰ درخواست نیز مخالفت شده است.

در ادامه نشست عباس زارع مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت ارشاد نیز گفت: تنها حوزه‌ای از صنعت که در ذیل فعالیت‌های فرهنگی است، حوزه چاپ است.

وی با اشاره به اینکه گردش مالی این بخش در جهان بسیار بالاست، گفت: این بخش، صنعت سوم و یا پنجم جهان است و گردش ۳۱ هزار همتی در جهان کسب کرده اما در ایران گردش مالی چندان زیادی را نسبت به گردش مالی جهانی شامل نمی‌شود.

مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت ارشاد گفت: بنا داریم کاهش ۴۰ درصدی در واردات محصولات چاپی داشته باشیم، سال قبل ۴۶ هزار تن واردات داشتیم که بخش عمده‌ای از آن را می‌توان از ظرفیت داخلی استفاده کنیم و حتی صادرات نیز داشته باشیم.

شادی علی مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی نیز در سخنان کوتاهی گفت: با توجه به دستور مقام عالی وزارت و معاون فرهنگی، رویکرد اداره مطالعات، در این دوره تدوین برنامه‌های جامع استانی برای احیاء برنامه‌های فرهنگی در استان‌ها مبتنی بر نتایج مطالعات و تحلیل‌ها با استفاده از شناسایی کنشگران و پژوهشگران فرهنگی استان است.

علیرضا نوری‌زاده مدیرکل مجامع، تشکل‌ها و فعالیت‌های فرهنگی وزارت ارشاد نیز در سخنانی گفت: این اداره کل حوزه فعالیتش از روستاها و عشایر تا فراسوی مرزهاست.

وی ادامه داد: در این راستا، فعالیت‌های این اداره کل در ترویج برنامه‌های کتابخوانی است، اینکه کتابی که به چاپ رسیده است، چگونه به دست مصرف کننده برسد و چگونه ترویج یابد.

نوری‌زاده به رویدادهایی نظیر جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب و انتخاب پایتخت کتاب به عنوان یکی از برنامه‌های مهم این دفتر اشاره کرد و گفت: یکی از برنامه‌های کاری ما، موضوع جام باشگاه‌های کتابخوانی است که بر اساس فناوری نوین و هوشمندسازی قرار است این بخش را دنبال کنیم.

وی گفت: بر این اساس اپلیکیشنی طراحی کردیم و به زودی جزئیات این برنامه را اطلاع رسانی می‌کنیم، همه این‌ها بر اساس مدل‌هایی است که نمونه‌های خارجی آن مورد استفاده قرار گرفته است.

نوری‌زاده به بحث صنایع فرهنگی نیز اشاره و تاکید کرد: ما از ۱۰ سال پیش به این نتیجه رسیدم که این حوزه مغفول مانده و بر این اساس به سراغ صنایع فرهنگی که مغفول مانده است نیز رفتیم.

مدیران کل استانی چه گفتند؟

ادامه مراسم به پرسش و پاسخ و طرح نظر گذشت که در آن برخی از مدیران کل استانی ارشاد اسلامی به طرح بحث پرداختند.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی سیستان و بلوچستان به بحث زبان فارسی اشاره کرد و گفت: زبان فارسی در سرزمین اصلی خودش دارد خیلی غریب می‌شود، یکی از علل آن این است که کاستوم لنگوییج را باید جدی بگیریم.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی بوشهر نیز ابتدا تذکری به استفاده از کلمات لاتین در این نشست داد که مورد توجه مدیران ستادی نیز قرار گرفت و گفت: بحث خرید کتاب استانی که ظرفیت آن در استان‌ها بود دوباره باید فراهم شود.

شریفی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان البرز نیز همین موضوع را مورد تاکید دوباره قرار داد و گفت: کمیته خرید کتاب به استان‌ها برگردانده شود.

رجبی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان اردبیل نیز ضمن تایید نکات مدیران ارشاد استان‌ها، بر لزوم ساماندهی انجمن‌ها تاکید کرد.

مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان قم نیز گفت: ما در قم ظرفیت‌هایی برای برگزاری نمایشگاه کتاب در استان‌ها داریم، هم از طریق اتحادیه ناشران و هم انجمن ناشران کودک و نوجوان و اگر استان‌هایی آمادگی برگزاری نمایشگاه کتاب دارند این آمادگی در استان قم برای همکاری وجود دارد.

آسیب شناسی مسائل فرهنگی

در بخش دیگری از نشست، مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان به نمایندگی از سایر مدیران کل، به آسیب شناسی مسائل فرهنگی در کل استان‌ها پرداخت که با مشارکت همه استان‌ها احصاء شده است.

محمدی گفت: در بحث موسسات فرهنگی و هنری اهم مسائل شامل نبود سیستم نظارتی مکفی برای رسیدگی به تخلفات، سوء استفاده از مجوزهای صادره و.. است.

وی ادامه داد: در حوزه نشر مسائلی نظیر طولانی بودن صدور مجوز چاپ کتاب، کمبود اعتبار خرید کتاب در ادارات ارشاد، طولانی بودن روند صدور مجوز و تمدید پروانه نشر، همچنین در حوزه چاپ نیز فرسودگی ماشین آلات در بخش خصوصی و عدم وجود دانش فنی تخصصی از جمله این مسائل است.