اما با وجود پیشینه‌ی پررنگ دینی و وجود ده‌ها مسجد، بقعه، مدرسه‌ی علمیه و آرامگاه علمای برجسته، گردشگری مذهبی در اصفهان، گردشگری مذهبی به عنوان ظرفیتی عظیم و کمتر شناخته‌شده در این شهر و یک پتانسیل فراموش شده وجود دارد. در ادامه می‌خواهیم به بررسی گردشگری مذهبی در اصفهان و پتانسیل‌های آن بپردازیم.
اصفهان؛ پایتخت مذهبی کشور در دوران صفوی
برای آشنا شدن با جایگاه مذهبی اصفهان و اهمیت آن در دنیای مذهب؛ بهتر است نگاهی به تاریخچه این شهر بینداریم. همانطور که میدانیم تا سالهای متمادی شهر اصفهان به عنوان پایتخت در دوران صفوی بود. امپراتوری صفوی به عنوان یک امپراتوری باروت نقش بسزایی در روند مذهب و عرفان در کشور ایفاد کرد.
صفویان مذهب را در ایران از سنی به شیعه دوازده امامی تغییر دادند. به رسمیت شناختن تشیع دوازده‌امامی منجر به ایجاد تحولات اساسی در هنجارهای جامعه گردید و باعث شکل‌گیری صدها مسجد، مدرسه‌ی علمیه، حسینیه و مراکز فرهنگی–مذهبی در شهر شد.
از آن زمان تا به امروز، اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز اصلی ترویج معارف شیعه، و محل تجمع علما و فضلا بود و مقبره بسیاری از فقیهان، محدثان، مفسران و مراجع برجسته‌ی شیعه را در خود جای داده‌است. این
پیشینه تاریخی، زمینه‌ای بسیار مناسب برای توسعه‌ی گردشگری مذهبی ایجاد کرده است. بنابراین اصفهان می‌تواند به‌عنوان یکی از قطب‌های مهم گردشگری مذهبی کشور، سهم بیشتری از این بازار بزرگ و معنوی را از آن خود کند اما به پتانسیل ویژه آن که تاکنون کمتر به آن پرداخته شده است.
مهم‌ترین اماکن مذهبی اصفهان
شهر اصفهان مکان مذهبی مهم و تاریخی بسیاری دارد که هر یک، روایتگر بخشی از تاریخ دین و فرهنگ ایران‌اند. مسجدهای مختلفی مانند: مسجد جامع کوله پارچه، مسجد علی، مسجد شاه، مسجد حکیم، مسجد جامع، مسجد حاج محمد جعفرآباده‌ای، مسجد علیقلی‌آقا، مسجد قطبیه، مسجد مقصودبیک، مسجد رکن الملک، مسجد رحیم خان، مسجد شیخ علی خان، مسجد شیخ لطف‌الله، مسجد مصری، خانقاه‌ها، کلیساها و امامزاده‌ها و بقاع متبرکه در سطح شهر اصفهان احداث شده‌اند. در ادامه به برخی از برجسته‌ترین این مکان‌ها می‌پردازیم.
مسجد جامع اصفهان
این مسجد، یکی از قدیمی‌ترین و مهم‌ترین مساجد جهان اسلام است که به نام‌های مسجد جامع عتیق و مسجد جمعه اصفهان نیز شناخته می‌شود. این اثر تاریخی که قدمت آن به قرن دوم هجری قمری برمی‌گردد، در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌است.
علاقمندان به گنبدهای فیروزه‌های و معماری اسلامی دوران صفوی می‌توانند با تهیه بلیط هواپیما تهران اصفهان به شهر اصفهان برسند و از مسجد جامع، آیینه‌ی تحولات معماری اسلامی در ایران است با قدمتی بیش از هزار سال بازدید کنند. الواح مقدس، غسالخانه، کتیبه‌های نفیس در ضلع شمالی مسجد، ایوان درویش، گنبدهای متعدد و کتیبه‌های تاریخی در این مسجد، مورد توجه علاقه‌مندان به تاریخ دین قرار می‌گیرند.
مسجد امام یا مسجد شاه
مسجد شاه که نام‌های دیگر آن مسجد جامع عباسی و مسجد سلطانی است، پس از انقلاب به نام مسجد امام شناخته می‌شود. این بنای مهم تاریخی که در ضلع جنوبی میدان نقش جهان واقع شده‌است به عنوان یکی از شاهکارهای معماری عصر صفوی محسوب می‌شود. گنبد عظیم فیروزه‌ای، ایوان‌های رفیع، کاشی‌کاری‌های دقیق و فضای معنوی آن، یکی از نمادهای وحدت هنر و ایمان در تاریخ ایران است.
مسجد شیخ لطف‌الله
این مسجد که در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد، معماری بی‌نظیر و فضای عرفانی آن، مورد توجه خاص گردشگران مذهبی است. نداشتن مناره و محراب خاص آن، این مسجد را از سایر مساجد متمایز کرده‌است.
آرامگاه علامه محمدباقر مجلسی
علامه مجلسی، فقیه و محدث بزرگ شیعه دوران شاه سلیمان و شاه سلطان حسین صفوی، نویسنده‌ی کتاب بحارالانوار است که آثار او بیشترین نفوذ را در جامعه ایران داشتند. آرامگاه وی در کنار مسجد جامع قرار گرفته‌است و به عنوان یکی از زیارتگاه‌های مهم شیعیان و علاقه‌مندان به علم و حدیث به شمار می‌رود.
امامزاده‌ها و بقاع متبرکه
آستان مقدس امامزاده اسماعیل، امامزاده باقر، امامزاده احمد، امامزاده هارون ولایت، امامزاده شاه کرم، امامزاده زینب، امامزاده محسن و آرامگاه امامزاده شاه زید (ع) و ده‌ها زیارتگاه دیگر در سراسر شهر اصفهان پراکنده‌اند. این مکان‌ها به عنوان یک پتانسیل بالقوه می‌توانند مقاصد اصلی تورهای مذهبی داخلی و حتی خارجی باشند.
.jpg)
عوامل مغفول ماندن گردشگری مذهبی در اصفهان
با وجود تنوع و غنای اماکن مذهبی، گردشگری مذهبی هنوز سهم کوچکی از صنعت گردشگری این شهر دارد. از جمله دلایلی که می‌توان برای عدم رشد صنعت گردشگری مذهبی در این شهر متصور شد مواردی همچون:
- عدم معرفی مناسب و تمرکز عمده بر ابعاد تاریخی و هنری
نبود تورهای مذهبی تخصصی
فقدان راهنماهای مذهبی آشنا به معارف دینی
ضعف زیرساخت‌های رفاهی اطراف اماکن مذهبی
تاثیرات و مزایای رشد گردشگری مذهبی
احیای گردشگری مذهبی در اصفهان می‌تواند مزایای متعددی برای این شهر و در نهایت کشور در برداشته باشد و فرصتی برای رشد فرهنگی و اقتصادی نیز تلقی می‌شود.
تنوع‌بخشی به بازار گردشگری
در پی توسعه پتانسیل‌های گردشگری در شهر مذهبی اصفهان این شهر را به مقصدی جذاب‌تر برای اقشار مختلف به‌ویژه برای گردشگرانی که به دنبال سفرهای معنوی تبدیل می‌کند.
افزایش ماندگاری گردشگر
اشتیاق و تمایل توریست‌ها به بازدید از امکان مذهبی موجب افزایش مدت زمان سفر می‌گردد در نتیجه این امر موجب رونق بازار، هتل‌ها و مراکز خدماتی می‌شود.
جذب گردشگران خارجی شیعه
چنانچه تبلیغات هدفمند و معرفی مناسب صورت گیرد، اصفهان می‌تواند میزبان مسافران خارجی شیعه از کشورهایی مانند عراق، لبنان، بحرین، آذربایجان و پاکستان باشد.
پیشنهادات برای توسعه گردشگری مذهبی در اصفهان
به منظور توسعه گردشگری مذهبی در سطح شهر اصفهان می‌توان اقدامات مناسبی عملی کرد. در این خصوص می‌توان با ساخت مستندها، کلیپ‌های معرفی اماکن مذهبی، اپلیکیشن‌های راهنمای زیارتی و انتشار مطالب در شبکه‌های اجتماعی، جاذبه‌های مذهبی این شهر را به عموم مردم شناساند.
همچنین ایجاد بسترهای مناسب برای سهولت خرید و تهیه بلیط به مقصد اصفهان و امکان مشاهده قیمت بلیط هواپیما و قطار می‌تواند در جذب مسافران بالقوه کمک کند.
انجام اقدامات و راه اندازی گروه‌های ویژه برای برنامه‌ریزی تورهای تخصصی برای بازدید از مساجد، بقاع، آرامگاه علما، و توسعه زیرساخت‌های رفاهی و فرهنگی، ساخت بازارچه‌های صنایع‌دستی مذهبی و تجهیز اماکن به امکانات به‌روز از جمله دیگر اقداماتی است که می‌تواند روند گردشگری مذهبی در اصفهان را بهبود ببخشد.
کلام آخر
اصفهان می‌تواند علاوه بر میراث‌دار تاریخ و هنر، به یکی از قطب‌های برجسته گردشگری مذهبی در ایران و حتی جهان اسلام تبدیل شود. برای بالفعل کردن ظرفیت‌های بالای توریستی مذهبی در این شهر با توجه و سرمایه‌گذاری در حوزه گردشگری مذهبی، گام‌هایی اساسی در زمینه معرفی، آموزش، زیرساخت‌سازی و تعامل با گردشگران برداشت.
∎