به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، آقای غلامحسین محمدی رئیس سازمان فنی و حرفه‌ای با حضور در برنامه «صف اول» چهارشنبه شب شبکه خبر با موضوع "مهارت؛ اهرم پیشرفت و بهره وری" به پرسش ها درباره برنامه ها و اقدامات سازمان فنی و حرفه ای کشور پاسخ داد. متن کامل این برنامه به شرح زیر است:
سوال: امشب در برنامه می‌خواهیم بررسی کنیم آیا نظام مهارت آموزی در کشور ما به اندازه کافی کارآمد و متناسب با بازار کار است یا خیر؟ آیا برنامه‌ها و اقدامات این سازمان توانسته دغدغه‌های بازار کار و کارآفرینان را برطرف کند یا خیر؟ برنامه‌ها و آموزش‌های سازمان فنی و حرفه‌ای تا چه اندازه توانسته خودش را مطابق با رشد فناوری و نیاز‌های بازار کار که روز به روز و با سرعت قابل توجهی در حال تغییر است تطبیق دهد؟ و مهمتر از همه اینکه در شرایط فعلی اقتصادی آیا سازمان فنی و حرفه‌ای توانسته برنامههایی را اجرا کند که مهارت به سرمایه واقعی مردم تبدیل شود یا خیر؟ آقای محمدی مبنای هر چیز در حرکت به سمت جلو، برنامه است شما از یک طرف باید برنامه‌ای را اجرا کنید بتوانید نیاز بازار کار را پاسخ دهید و آن مهارت‌های مورد نیاز را آموزش دهید از طرف دیگر برنامه هفتم توسعه تکالیفی را برای شما مشخص کرده است. چطور دارید این مسیر را مدیریت می‌کنید؟ چه برنامه‌ای دارید که هم نیاز به بازار کار را پاسخ دهید و هم تکالیفی که برنامه هفتم بر عهده شما گذاشته است؟
محمدی: آموزش‌های مهارتی در ایران قدمت ۶۵ ساله دارد و از دهه ۴۰ در ایران این آموزش‌ها به شکل مدرن خودش آغاز شده. علت اصلی آنها نیاز صنعت کشور و نیاز بازار بوده، اما با وجود اینکه ما دیرپا هستیم در این مسئله و حتی سنت استاد شاگردی که خیلی قدیمی است در ایران نسل به نسل مشاغل و مهارت‌ها منتقل شدند، اما اکنون متاسفانه ارتباط معناداری بین همه بخش‌های این زیست بوم وجود ندارد. من یک مقدار راجع به دنیا صحبت می‌کنم در دنیا بیش از ۷۰ درصد افرادی که به عنوان دانش آموز وارد مقاطع تحصیلی می‌شوند می‌روند در آموزش‌های مهارتی و اتفاقاً در محیط‌هایی که معمولاً به نام محیط‌های دوگانه مشهور است این آموزش‌ها را دریافت می‌کنند. محیط‌هایی که از یک سمت صنعت و خدمات می‌آیند و توسعه و تجهیز می‌کنند و یک سمت هم نهاد‌های آموزشی به عنوان تنظیمگر آنجا حضور دارند و با توجه به اینکه بیش از ۸۰ درصد مشاغل هم در دنیا مهارتی هستند این افراد هدایت می‌شوند به سمت اشتغالی که مولد است و پاسخگوی نیاز‌های یک کشور صنعتی هستند و در حوزه خدماتی دیگر.
سوال: در واقع صنعت و دانشگاه آنجا پیوند می‌خورد.
محمدی: برای صنعت و کل زیست بوم آموزش. می‌گوییم. دانشگاه‌ها، دبیرستان‌ها اینها آموزش‌های رسمی هستند. آموزش‌های غیر رسمی منجر به گواهینامه می‌شوند. دوره‌های کوتاه مدت است که متولی آن در ایران ما هستیم. اینها در یک زیست بوم هم بند، زنجیره ارزش را می‌سازند و فرد می‌تواند در مقاطع مختلف کارگر ماهر و تکنسین شود. در رشته‌های متعددی که در دنیا طبق یک کدبندی بیش از ۴۳۰ حرفه است که این فعالیت‌ها انجام می‌شود ما در ایران با وجود اینکه دیر پا هستیم و آموزش‌های مدرن در فنی و حرفه‌ای را هم توسعه دادیم و با وجود اینکه زیست بوم آموزش فنی و حرفه‌ای ما در ایران در منطقه بی‌نظیر است، حجم بزرگی دارد فقط در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای ۷۰۰ مرکز دولتی، بیش از ۱۰ هزار آموزشگاه خصوصی، بیش از ۷۰۰۰ هنرستان در آموزش و پرورش و تعداد زیادی دانشگاه علمی کاربردی و مهارتی داریم. با وجود اینها به علت عدم تنظیمگری مناسب این ارتباط برقرار نشده است. آماری را بگویم که بدانید این ارتباط چه تبعاتی داشته است. طبق پژوهش‌هایی که شده از هر دو نفر جویای کار، یک نفر یا کسری مهارت دارد یا فقر مهارتی دارد. این آمار بالایی است. ما می‌دانیم ۴۰ درصد دانش آموختگان دانشگاهی نمی‌توانند شغل مناسبی پیدا کنند. می‌دانیم که بیش از ۳۰ درصد آموزش‌ها در کل این زیست بوم آموزشی گفتم بیشتر منطبق بر اولویت‌های بازار نیست. همه اینها و داده‌هایی که عرض کردم علت خیلی روشنی است بر اینکه این سامانه خوب کار نمی‌کند. یعنی صنعت که سمت تقاضای نیروی کار است، خدمات که سمت تقاضای نیروی کار است با سمت عرضه و سمت آموزش‌هایی که در بخش رسمی و غیر رسمی است همگنی ندارد و اولین کاری که ما باید بکنیم این است که این را رفع کنیم هم در سیاست گذاری و هم در اجرا و برای حل این الحمدلله ما هم قانون و هم برنامه داریم. آن چیزی که کسری داریم این است که بتوانیم با هم ائتلاف و اجماع کنیم. به قول آقای رئیس جمهور با هم وفاق کنیم که بتوانیم از این ظرفیت‌های خالی استفاده کنیم و افراد بتوانند از حداکثر ظرفیت‌های آموزشی کشور بهره ببرند. در این زمینه هم برنامههایی داریم که الزام است انجام دهیم یکی از مهمترین آن این است که چه کار کنیم که صنایع و صاحبان کسب و کارها، اتحادیه‌ها، مجامع و تشکل‌ها بتوانند نیاز‌های آموزشی خودشان را با توسعه زیرساخت که دولت انجام داده با هزینه کمتری ارائه کنند. ما این را شروع کردیم الان من کتابچه‌ای آوردم ببینید سال گذشته ما ۱۰۰ فرصت سرمایه‌گذاری را در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای اعلام کردیم رفتیم در اتاق بازرگانی این را رونمایی کردیم. ۱۳۰ تا از مراکز را گذاشتیم به مشارکت با بخش خصوصی و فعالین اقتصادی. جالب است بگویم چند روز گذشته بود به عنوان نمونه ما با انجمن پلیمر تفاهمی در کنار آموزش و پرورش و آموزش فنی حرفه‌ای انجام دادیم که آنها بتوانند در رشته پلیمر و پلاستیک حداقل در سه مرکز بزرگ نیاز‌های خودشان که مجموعه‌ای هستند با ۳۰ صنعت بزرگ بتوانند برطرف کنند. این کار باید در همه صنایع توسعه پیدا کند و اگر این آموزش‌ها همبند شود، همراه شود با همراهی صنایع و بنگاه‌های بزرگ و تشکل‌ها اتفاقات بزرگی می‌افتد. ما بار دیگر شاهد این مسئله نیستیم که مثلاً فردی می‌رود آموزش می‌بیند و آموزش‌هایش مازاد است، تازه باید بیاید مهارتی را یاد بگیرد.
سوال: حالا چقدر در طراحی آن رشته‌های آموزشی و موارد آموزشی خود صنایع مشارکت دارند؟
محمدی: اگر قرار باشد نتیجه بخش باشد چنین آموزش‌هایی در سه مرحله یعنی در مرحله طراحی که اسناد حرفه و استاندارد‌ها است، در مرحله آموزش که توسط مربیان اتفاق می‌افتد و روش‌های مختلف آموزشی و تجهیزات آموزشی ممکن است مورد نیاز باشد و در مرحله سنجش که توسط نهاد‌های متعدد می‌تواند انجام شود ولی برای اینکه مرجعیت داشته باشد. معمولا تنظیمگر آن دولت است و جلوتر از آنکه باز بخشی از سنجش است مرحله صلاحیت باید این همکاری و مشارکت شکل بگیرد اگر در هر سه مرحله همکاری باشد شما می‌توانید مطمئن باشید که این آموزش‌ها مازاد نخواهد بود مورد نیاز بازار کار و تقاضا محور است. ما داریم این مدل‌ها را طراحی می‌کنیم البته در آموزش‌های فنی و حرفه‌ای بنا به آمار بیش از ۳۵ درصد دوره‌های آموزشی ما منطبق بر نیاز‌های بازار کار بوده. این نرخ متاسفانه در برخی دانشگاه‌ها ۲۰ درصد است. ما داریم این را بالاتر می‌بریم. ما با خیلی از اتحادیه‌ها، با خیلی از مجموعه مراکز تنظیمگر مشاغل مختلف کار‌هایی را داریم انجام می‌دهیم که استاندارد‌ها را تامین کنیم. مربی‌ها را مشترک تامین کنیم. زیرساخت‌ها را توسعه دهیم و انشاالله با این مسیری که شروع کردیم بتوانیم این کار را انجام دهیم. همین هفته مهارت که پیش رو است بخواهیم نمونه‌های از این مشارکت‌ها را بگوییم همزمان در حول و حوش ۱۰ تا از این مراکز ما مراکز هیئت امنایی شکل می‌گیرند این مراکز تشکیل می‌شوند. از عضوی از اتاق‌های بازرگانی، عضوی از اتاق‌های أصناف، مربیان، خبرگان مهارتی که اینها آن مرکز را اداره می‌کنند. یعنی در برنامه ۴ ساله می‌خواهیم برویم به سمتی که نیمی از مراکز دولتی را هیئت امنایی و مشارکتی کنیم. الان با ۱۰ تا شروع کردیم اعضای اتاق‌های بازرگانی حضور دارند و این مسائل به صورت بالینی همان جا حل می‌شود یعنی آنجا هم مربی را می‌توانید استخدام کنید. از صنعت آموزش بدهد و هم استاندارد‌ها را می‌توانید بیاورید با مشارکت. چون پویایی که در صنعت وجود دارد بسیار بالاتر است.
سوال: در برنامه هفتم سهم سازمان فنی و حرفه‌ای می‌خواندم یک هدف گذاری ۵۰ درصدی دارد درست است؟ الان این چند درصد است؟
محمدی: بله این برای کل آموزش مهارتی در نظر گرفته شده است. ما در دنیا نرخ‌های بالایی داریم ۷۰ درصد افرادی که آموزش می‌بینند آموزش‌های مهارتی می‌بینند در مقاطع دبیرستان‌ها و هنرستان‌ها می‌توانیم بگوییم ۴۰ درصد دانش آموزان هنرستانی هستند. چیزی بیش از ۴۰ درصد که قرار است در برنامه هفتم به ۵۰ درصد برسد. حرف من چیز دیگری است این حتی اگر به صد درصد هم برسد اگر این همکاری شکل نگرفته باشد معنایی ندارد. باید این زیست بوم را با هم رشد دهیم. در برخی کشور‌های دنیا سازمانی که بنده در آن فعالیت می‌کنم سازمان بسیار کوچکی است. چون صرفاً نقش تنظیمگری دارد تصدی گری نمی‌کند. تنظیمگری را برای گروه‌های مختلف سندیکا‌های مختلفی که دارد آموزش‌ها را ارائه می‌دهند انجام می‌دهند ولی به هر صورت ما باید به آن سمت برویم که راه حل آن این است که من عرض کردم.
سوال: والا دوباره اسیر همان مدرک گرایی و اینطور داستان‌ها خواهیم شد.
محمدی: بله همین اتفاق خواهد افتاد.
سوال: نکته‌ای که الان شاید مورد سوال باشد ما هر شب که می‌خوابیم صبح بلند می‌شویم می‌بینیم در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های جدید این قدر هم تنوع و پیشرفت ایجاد شده که من کارفرما نیاز دارم که متخصصی داشته باشم که به این حوزه اشراف داشته باشد. حالا هم نیروی کار متخصص می‌خواهیم هم از آن طرف مربی متخصص می‌خواهیم. الان سازمان فنی و حرفه‌ای چه کار می‌کند که دوباره اسیر همان، چون در گذشته این انتقاد‌ها به آن وارد بود که شما دارید رشته‌هایی را تدریس می‌کنید که اصلاً نیاز بازار کار نیست و تاریخ مصرف آن گذشته است. الان چه کار می‌کنید که هم مربی‌ها به روز باشد و هم رشته‌هایی را تدریس کنید که الان با همین فناوری‌های روز همخوان باشد؟
محمدی: البته بگویم بعضی رشته‌ها هستند که طبق پژوهش‌ها اینها نیاز‌های دائمی اقتصاد کشور هستند. شما همیشه در رشته‌های صنعتی مثل ماشین کاری، جوشکاری، تراشکاری به آن نیاز دارید ولی مبتنی بر فناوری‌های روز رشته‌های متنوع وجود دارد که اینها نیاز بازار است. نکته شما اصطلاحا در اقتصاد دیجیتال و سبز است. یعنی آن بخش اصلی پیشرفت‌های فناورانه در انرژی‌های نوین رخ داده و انرژی‌های تجدید پذیر و در بخش اقتصاد دیجیتال مثل هوش مصنوعی، رایانش ابری.
سوال: از نگاه بهره وری چه، در صنایع قدیم هم فناوری‌های جدید نقش دارد؟
محمدی: بله همین فناوری‌ها است که در صنایع گذشته می‌آیند کارسازی می‌شوند و بهره‌وری را افزایش می‌دهند. افراد ماهر در این فناوری‌ها را ما باید آموزش دهیم. در برنامه هفتم مقرر شد ۵۰۰ هزار نفر در حوزه آموزش‌های اقتصاد دیجیتال نیروی ماهر تربیت کنیم. عددی است که به تناسب نیاز‌های کشور است. شاید این معنی را داشته باشد که شما چند میلیون نفر را آموزش دهید که بتوانند ماهر شوند. در رشته امنیت سایبری ما سالی ۵۰۰۰ نفر نیروی ماهر می‌خواهیم که الان خیلی کم است. اینها مسائلی است که حتی امنیت ملی کشور هم درگیرش است. برای این کار اقدامات خوبی را آغاز کردیم که بخش عمده‌ای از آن برمی‌گردد باز به همین همکاری‌های فرابخشی. این کار به تنهایی از عهده سازمان فنی و حرفه‌ای بر نمی‌آید. وزارت ارتباطات و معاونت علمی فناوری دخیل هستند. وزرای محترم کار و ارتباطات سال گذشته توافقی امضا کردند که این زیست بوم آموزش‌های مهارتی توسعه پیدا کند و اما در برنامه‌ای داریم مجموعه زیرساخت آموزش‌های مهارتی در اقتصاد دیجیتال را افزایش می‌دهیم. هفته گذشته معاون محترم علمی و فناوری رئیس جمهور نیز تعهدی دادند که با تزریق ۱۰۰۰ میلیارد تومان اعتبار مالیاتی، به توسعه زیرساخت‌های آموزش‌های مهارتی در اقتصاد دیجیتال کمک کنند. ما با ایجاد بیش از ۳۱ مرکز مهارت‌های پیشرفته در کشور که کارش را آغاز کردیم انشاالله یک ظرفیت آموزشی خوبی برای مخاطبین در این حوزه داریم ایجاد می‌کنیم. البته کارگاه‌های متنوعی در این حوزه اکنون هم داریم و در دانشگاه‌ها هم فرصت‌های زیادی وجود دارد. در حوزه فناوری‌های انرژی در انرژی تجدید پذیر به عنوان نمونه انرژی خورشیدی که الان خیلی نیاز داریم یا ممیزی انرژی که فرضا موتور‌های "براش لس" که لازم است جایگزین شود با موتور‌های دیگر که کاهش انرژی دهد در آن زمینه هم اخیراً با ساتبا توافقی کردیم. وزارت نیرو که ۵۰ کارگاه انرژی‌های تجدید پذیر را برای آموزش، توسعه و تجهیز کنیم با توجه به نیاز شگرفی که برای نصب آنها و بهره‌برداری این امکانات وجود دارد. ما می‌رویم در هر حوزه‌ای که انرژی‌های جدید بیاید یا فناوری‌های جدید بیاید مهارت‌های پیشرفته بیاید تلاش می‌کنیم با همین ارتباطاتی که با صنعت و با صنایع مختلف وجود دارد، انشاالله برویم و آن فناوری‌ها را بیاوریم که مردم به ویژه جوانان بتوانند استفاده کنند.
سوال: الان روستایی را تصور کنیم یک سری جوان بیکار نیاز به اشتغال دارند. یعنی اینها کارجو هستند. بحث مهاجرت و ظرفیت‌های منطقه‌ای است. مثلاً روستایی است در یک حوزه محصولاتی دارد میوه‌هایی دارد که مثلاً با صنایع تبدیلی می‌شود ثروت آفرینی کرد یا معادنی دارد که می‌شود از آنها فراوری کرد. از آن طرف مهارت‌های نیاز بازار کار را داریم کلید واژه‌هایی که در آن چارچوب می‌بینیم حالا این جوان می‌خواهد از روستا مهاجرت کند برود به کلان شهری دنبال شغلی می‌گردد که بتواند آینده‌اش را تامین کند همه اینها را که در نظر بگیریم کنار هم این سیاست گذاری برود به سمتی که ما شغل‌هایی که الان نیاز داریم جوان‌ها را فراخوان دهیم مثلاً شما بیایید این نیاز‌های بازار کار است اینها را آموزش ببینید و این کارخانه‌ها و این شرکت‌ها هم شما را نیاز دارند و حتی این شرکت می‌تواند خودش بیاید اینها را بورسیه کند، در این قالب چه طرحی دارید؟
محمدی: برای اینکه نزدیک‌تر شود ذهن شما به مسئله، من کتابچه‌ای را آوردم برای استان اصفهان است. این را ما به نام وفاق برای ایران ماهر نامگذاری کردیم. راجع به برنامه ملی‌اش هم توضیح می‌دهم. مثلاً در این کتاب مشخص شده در شهرستان خوانسار چه نیاز‌ها، چه کارگاه‌ها و چه امکاناتی را کسری داریمو چه ظرفیت‌هایی را هم باید توسعه دهیمو اصطلاحا به آمایش سرزمین که بچه‌های آن منطقه چه حوزه‌هایی را انتخاب کنند برای شغلشان تطابق دارد. چه مهارت‌هایی را ببینند، ببینید آنکه نیروی کار از سمت تقاضا بیاید و به تناسب آن فرد تربیت شود. سه بخش دارد یکی زیرساخت است که باید توسعه پیدا کند، یکی سمت تقاضا است که باید متشکل شود. ما بدانیم کجا‌ها است و یکی هم فردی است که مهارت‌هایش تکمیل شود. به تناسب آن نیازی که کارفرما دارد داریم این سه تا را ایجاد می‌کنیم. الان یک سامانه جستجوگر شغل با مشارکت کنسرسیوم از شرکت‌های بزرگ دارد شکل می‌گیرد. خیلی از شرکت‌های نوآوری در حوزه شغل و اینها در آن دارند شراکت و مباحث شغلی را جمع آوری و فرصت‌های شغلی که مورد نیاز است را جمع آوری می‌کند. از این طرف ما در قالب چیزی به نام کنسرسیوم مهارت استان‌ها یا ائتلاف مهارت استان‌ها در هر استان شرکت‌های اصلی را شناسایی کردیم که شما چه تقاضایی دارید مثلاً اگر در کرمان بگویم حدود ۵۰ شرکت بزرگ عضو این کنسرسیوم هستند و می‌آیند نیاز‌های کاریشان را به این کنسرسیوم اعلام می‌کنند یعنی هم فرصت‌های شغلی از جهت مختلف جمع می‌شود و هم به صورت رسمی از طریق این کنسرسیوم و به تناسب این نیاز‌هایی که اعلام می‌شود آمایش می‌شود. آموزش‌های مهارتی در برخی استان‌ها که ما این را اجرا کردیم مثلاً در همان کرمان تا ۸۰ درصد مهارت آموزان جذب مشاغل می‌شوند با این تنظیمگری البته این تنها عامل نیست. برخی استان‌ها ضعف صنایع دارند مثلاً کهکیلویه و بویر احمد به علت اینکه زیرساخت اشتغال ضعیف است. برخی از استان‌ها ضعف صنایع دارند. مثلاً کهگیلویه و بویراحمد به علت اینکه زیرساخت‌های اشتغال ضعیف است، حتی افراد را آموزش بدهید شاید لزوماً نتوانند در آن استان شاغل شوند.
سؤال: اینکه گفتم براساس ظرفیت‌های خود منطقه از این منظر بود.
محمدی: لزوماً همیشه ظرفیت‌های یک منطقه در کشور ما فعال نشده است. برخی بالقوه مانده است. همین است که ظرفیت اشتغال پذیری هم اهمیت دارد. اما این تنظیم گری در حال انجام است در غالب چیزی به نام کنسرسیوم‌های موارد در سامانه‌های جستجوی شغل و ما به صورت فعالانه داریم تلاش می‌کنیم سمت عرضه و تقاضا را به هم متصل کنیم. برنامه هفتم پیشرفت هم مقرر کرده که سامانه جامع بازار کار به نام "ال‌ام آی اس" مشهور است راه اندازی شود که امیدواریم تا پایان سال این سامانه به نقطه مناسبی برسد. بخش جستجوی شغل آن الان در جریان است و مردم عزیز می‌توانند مراجعه کنند. در سامانه سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، بخش‌های آموزشی که وجود دارد در کل کشور هم مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و هم مراکز آزاد قابل رؤیت است و کنسرسیوم‌های مهارت ما هم این کار را می‌کنند. یک کار دیگری هم که برای این مسئله دارد انجام می‌شود، می‌دانید یک در هزار مزد کارگران طبق قانون از اردیبهشت ماه توسط کارفرمایان برای آموزش‌های فنی و حرفه‌ای دارد واریز می‌شود. این باعث می‌شود بیش از ۸۰۰ هزار کارفرمای ایرانی اتصال پیدا کنند و تقاضا‌های آموزشی خودشان را به ما اعلام کنند. همین جا از همه کارفرمایان درخواست می‌کنم، تقاضای شان را اعلام کنند. همکاران ما به تناسب تقاضای آنها دوره‌های آموزشی را تعریف می‌کنند یا آموزشگاه‌های آزاد را دعوت می‌کنند. چون در هر استان شورای مهارت به دبیری سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای با ریاست استاندار وجود دارد. همه اجزای آموزشی هم هستند، اینها آمایش و دوره‌ها به کارفرمایان ارائه می‌شود.
سؤال: این عملیاتی شود تحول قابل توجهی در بازار کار و اشتغال بخصوص در حوزه مهارت شاهد خواهیم بود. نکته‌ای اشاره کردید تقویت زیرساخت ها، گزارشی هم طرح "هم نوا". اینکه ما باید زیرساخت را تقویت کنیم، مخصوصاً در مناطق محروم شما زیرساخت‌هایی دارید. آموزش و پرورش به آنها نیاز دارد که گویا تفاهمی با هم داشتید. چطور این روند دارد کمک می‌کند به تقویت آن زیرساخت‌های آموزشی؟
محمدی: آموزش‌های مهارتی آموزش‌های گرانی هستند بخاطر اینکه امکانات زیادی را می‌خواهید. آموزش‌های مهارتی با آموزش‌های نظری این تفاوت را دارند و توسعه این آموزش‌ها باید خیلی مدبرانه اتفاق بیفتد. یعنی مثلاً در یک شهرستانی که ۶۰ هزار جمعیت دارد، یک مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای می‌تواند تناسب خوبی با نیاز‌ها داشته باشد. ما در ساختار آموزش هایمان فرسودگی داریم. آخرین سرمایه گذاری‌های جدی که در آموزش‌های مهارتی در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای شده شاید به دهه هشتاد برگردد. اکنون منابع دولتی، محدودیت‌های خاص خودش را دارد. باید با همین مشارکت‌ها این ظرفیت‌های پنهان را شناسایی کنیم. یا صنایع یا بخش‌های مختلف را بیاوریم این زیرساخت‌ها را نوسازی کنیم به تناسب پویایی مشاغل. بعنوان مثال در شهرستانی مثل دیر، یک مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای خوب داریم. سه هنرستان هم هست. آن هنرستان‌ها امکانات کافی برای آموزش فرزندان ما در مقاطع متوسطه ممکن است نداشته باشند ولی مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای آن امکانات را دارد. می‌تواند در یکی از شیفت‌های خودش پذیرای بچه‌های هنرستانی باشد، در شیفت دیگر پذیرای سایر مردم باشد که استفاده کنند. خلاصه طرح "هم نوا" این است. به جای اینکه هنرستان‌های جدید بسازیم و تجهیزات جدید ایجاد کنیم، از ظرفیت ملی مان استفاده کنیم. پیش از این برای چنین کاری باید قراردادی بین آموزش و پرورش و فنی و حرفه‌ای می‌بستید که این را برداشتیم. توافقی بین ما و آموزش و پرورش شکل گرفت و طرح هم نوا فعال شده است. همه مراکز ما چنین ظرفتیی دارند در کنار ۷ هزار هنرستان این سرویس را می‌دهند. علاوه بر این، مستحضرید آقای رئیس جمهور یکی از رویکرد‌های کلیدی شان عدالت آموزشی است. وزیر کار هم بار‌ها اشاره کردند که این عدالت آموزشی بخشی از توسعه منطقه‌ای کشور است. باعث می‌شود فقر ریشه کن شود، مهارت آدم‌ها فقر را ریشه کن می‌کند. در گام دیگری یکسری منابعی به منابع مسئولیت‌های اجتماعی برای توسعه زیرساخت‌ها و توانمندسازی جامعه محلی دارد هزینه می‌شود. خدا را شاکرم که با درایت مسئولین و تأکید آقای وزیر و پیگیری ایشان این کار بالاخره در مجموعه وزارت کار انجام شد و داریم شرکت‌ها و هلدینگ‌های مختلفی را می‌بینیم که منابع شان را در این زمینه سرمایه گذاری می‌کنند. پیش بینی ما این است که تا اعداد نزدیک به هزار میلیارد تومان از این منابع مسئولیت اجتماعی در شرکت‌ها بیاید، یواش یواش عدد‌ها دارد می‌آید. همکاری خوبی است در کنار آن اعتبار مالیاتی که عرض کردم کنار معاونت علمی و فناوری بعهده گرفتند، می‌توانیم شاهد این باشیم که این زیرساخت نوسازی شود و با طرح‌هایی مثل هم نوا برای همه فرزندان این کشور هم دانش آموزان، هم دانشگاهیان و هم کارگرانی که دنبال ارتقای مهارت هستند قابل استفاده باشد.
سؤال: نکته دیگری که هم در بازار کار مورد نیاز است و هم بحث‌های آموزشی راجع به آن خیلی صحبت می‌شود. کارفرمایان خیلی راجع به آن دغدغه دارند، تدوین نظام استاندارد و ارزیابی مهارت است. یعنی بعضاً خیلی از جا‌ها با آن به مشکل می‌خورند که ما چطور ارزیابی کنیم نیرویی که تجربه آموزش دارد را استخدام کنیم. علی رغم تمام مدارکی که ارائه می‌دهند چطور مهارت را بسنجند. یک نکته دیگر اینکه الان نظام ارزشیابی شما برای اینکه ببینید دوره‌هایی که برگزار شده است، بودجه‌هایی که صرف شده، خروجی این مثبت بوده یا منفی، چقدر روی بازار کار و اشتغال تأثیر داشته است؟ براساس آن استاندارد‌های بین المللی، رویکرد و برنامه شما چه بوده است؟
محمدی: ما اثرسنجی کرده‌ایم، این کتابچه هم است. اگر دنبال این هستیم که بدانیم این آموزش‌ها چقدر منجر به اشتغال شده‌اند. با توجه به وضعیت اقتصادی کشور، اگر خواهیم اثر بخشی کنیم، مهارت‌های منجر به اشتغال را درنظر بگیریم متنوع است ولی از ۱۰۰ درصد افرادی که به ما مراجعه می‌کنند، حدود ۵۰ درصد آنها کارجو هستند، ۵۰ درصد دیگر ارتقای مهارت می‌خواهند یا اوقات فراغت. از آن ۵۰ درصد کارجو حدود ۳۵ درصد مشغول به کار می‌شوند. در استان‌های مختلف نرخ‌های متفاوتی وجود دارد. استانی داریم مثل کرمان که ۸۰ درصد افراد مشغول به کار می‌شوند، استانی داریم که ۱۰ درصد است. اما اگر بخواهیم راجع به موضوع بعدی یعنی سنجش صلاحیت حرفه‌ای، اینکه در کدام مکان و در کدام زمان آموزش دیده است، می‌خواهیم ببینیم ایشان در کدام طبقه تخصصی قرار می‌گیرد؟ قانون به ما می‌گوید ما رده‌های صلاحیت هشت گانه‌ای داریم که مصوب شورای عالی مهارت کشور است. از کارگر ساده و ماهر شروع می‌شود تا دکترای حرفه‌ای و با نظام سنجش صلاحیت افراد ارزیابی می‌شوند که در چه طبقه‌ای قرار می‌گیرند. این کار با وجود اینکه مصوبه آن از سال ۹۶ در مجلس تصویب شده و قرار بوده مراکز سنجش صلاحیت شکل بگیرند، ذیل نظر شورای عالی هنوز اتفاق نیفتاده است. اما خبر خوب بدهم که با حدود ۱۰ تا از اتحادیه‌ها و انجمن‌های حرفه‌ای کشور، مثل انجمن طلا و جواهر، انجمن کارفرمایان توزیع برق، مرکز تحقیقات مسکن و ساختمان و مرکز مخابرات و جا‌های متنوع دیگر، با اینها توافق‌هایی کرده‌ایم، حدود ۱۰ تا هستند. مراکز سنجش صلاحیت حرفه‌ای در آن راستای شغلی آنها را داریم راه اندازی می‌کنیم. با راه اندازی این مراکز به مرور زمان حرفه‌های مختلف را خواهید دید که اینها می‌روند وارد طبقات ارزیابی می‌شوند و تبعاتی هم دارد، فردی که ارزیابی می‌شود اگر تکنسین ارشد شود حقوق و مزایا و بیمه و مسئولیت مدنی اش مطابق آن تنظیم می‌شود و در بازار تنظیم قیمتی اتفاق می‌افتد.
سؤال: فرض مثال طرف می‌خواهد موقعیت شغلی در خارج از کشور بگیرد، شما سنجش می‌کنید، مدرکی می‌دهید که ایشان تأیید می‌شود، متناسب با استاندارد‌های بین المللی است؟
محمدی: بله آن دارد انجام می‌شود. در حال حاضر هر کسی گواهینامه از سازمان فنی و حرفه‌ای می‌گیرد، منطبق بر این گواهینامه را می‌گیرد و اینها در خارج از کشور هم دیده می‌شوند. برای توسعه صلاحیت‌ها هم یک روشی است که عرض کردم.
سؤال: در برنامه‌های مختلف که خدمت شما بودیم، این دغدغه بحث مدرک فروشی و حاشیه‌هایی که مطرح می‌شود که فلان جا فلان مدرک فنی و حرفه‌ای را، اینها هم اعتبار مدارک را پایین می‌آورد و هم دردسر‌های خودش را در بازار کار ایجاد می‌کند. برای مقابله با این موضوع چه کرده‌اید، چه در عالم واقعیت یا چه در عالم انتشاری که در فضای اجتماعی دارد؟
محمدی: در این حوزه چند اقدام انجام شده. عملاً کیفیت بخشی آموزش‌ها و صیانت از آموزش‌هایی که منجر به گواهی می‌شود یکی از وظایف ما است. اولین اقدامی که کرده‌ایم این بود که با سیاستی تعداد آموزشگاه‌های آزاد در کشور افزایش پیدا کرد که مبنای آن هم سهل گیری در صدور مجوز‌ها بود. ما هم با این موافق هستیم که اگر فردی احساس می‌کند توانمندی دارد که در حوزه آموزش فعالیت کند، بیاید و بررسی شود و آموزشگاهی داشته باشد. آن تبعاتی داشت، تعداد زیادی آموزشگاه طی سه سال گذشته در کشور شکل گرفتند که بیش از ۳۰ هزار مجوز طی دو سال گذشته هیچ فعالیتی نداشتند. طبق قانون اگر کسی ۲ سال فعالیت نکند خودبخود مجوز آن باطل می‌شود. این یکی از کار‌های جدی بود که انجام دادیم در هیئت نظارت بررسی کردیم، شناسایی کردیم گروه‌هایی را که فعالیت نمی‌کردند یا خیلی محدود افرادی که سوءاستفاده می‌کردند از مجوز‌ها.
سؤال: آماری دارید؟
محمدی: آنهایی که سوءاستفاده می‌کردند محدود بودند.
سؤال: سازمان فنی و حرفه‌ای رصد کرد و دیده است این تعداد مجموعه دارند تخلف می‌کنند؟
محمدی: بله کمتر از ۵۰ تا بودند و آنها را بررسی کردیم و به نتیجه رساندیم ولی آن کار اصلی و مهمر این بود که افرادی که مجوز می‌گیرند و فعالیتی نمی‌کنند و احتمالاً ممکن است سوءاستفاده رخ دهد جلوی آن گرفته شد که کار بزرگی انجام شد. از این به بعد در صدور مجوز‌ها ترتیباتی در درگاه ملی مجوز‌ها با تصویب هیئت نظارت شکل می‌گیرد که جلوی برخی از اینها گرفته خواهد شد. مسئله دومی که اتفاق افتاد، بحث فناوری بود. ما پلتفرم جدید سازمان مان را در هفته مهارت فاز اول آن را رونمایی می‌کنیم. در پلتفرم جدید امکاناتی دیدیم که به شدت مدیریت فناوری در آن اعمال شده و اجازه نمی‌دهد کسی سوءاستفاده کند. همزمان در پلتفرم‌های اعلام و نشر پیگیری کردیم با همکاری مجموعه‌های قضائی و انتظامی. در یک نمونه هم هفته پیش یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های ناشر با ما تفاهم کرده که هرگونه آگهی و تبلیغ در این زمینه همزمان باشد با استعلامی که از سازمان فنی و حرفه‌ای انجام می‌شود. یعنی سرویسی تعریف می‌شود که این کار اتفاق خواهد افتاد و اقدامی که از همه اینها مهمتر است، موضوع تعرفه گذاری روی خدمات است که با هوشمندی مجلس شورای اسلامی اتفاق افتاد. قانونی را مصوب کردند در مجلس تعرفه‌ای را بعنوان تعرفه خدمات آموزشی مشخص شد در بخش دولتی و غیردولتی که این تعرفه عملاً اجازه می‌دهد که ما نظارت و بازریس گسترده تری بر مراکز آموزشی آزاد داشته باشیم. ضمن حمایت از آموزشگاه‌های آزاد و افزایش کیفیت آنها که با برخی از این منابعی که حاصل می‌شود می‌توانیم تسهیلات دهیم، زیرساخت بدهیم. ما از طریق این مسیر با هر کارآموزی یک ارتباط ارگانیک برقرار می‌کنیم و می‌توانیم کل فعالیت‌های آموزشگاه‌های آزاد را رصد کنیم. با این کار خیلی حجم خطا‌ها پایین‌تر می‌آید. اینها اقدام‌های مهمی بوده که انجام شده، همزمان اینها کیفیت را هم افزایش می‌دهند.
سؤال: چه تعداد آموزشگاه در سطح کشور دارید؟
محمدی: آموزشگاه‌های دولتی حدود ۷۰۰ تا است، آموزشگاه‌های آزاد بیش از ۱۰ هزار تا.
سؤال: اینها الان دارند آموزش می‌دهند و مدرک به آنها می‌دهند. نظارت روی کیفیت آموزش هم خیلی مهم و هم خیلی سخت است. این را چطور انجام می‌دهید که مطابق با استاندارد‌های آموزشی نیرو آموزش می‌دهند؟
محمدی: راهکار آن نظام رتبه بندی آموزشگاه‌های آزاد است که با همین نظام تعرفه گذاری که عرض کردم، از امسال اجرایی می‌شود. یعنی همه آموزشگاه‌های آزاد طبق پروتکل‌هایی ارزیابی و بازرسی می‌شوند. تعداد افرادی که آموزش می‌دهند، کیفیت آموزش شان، اینها سنجیده و دسته بندی می‌شوند و از این طریق روی آنها نظارت اتفاق می‌افتد. اولین باری است سازمان فنی و حرفه‌ای بعد از ۴۵ سال وارد تنظیم گری فعالانه آموزشگاه‌های آزاد می‌شود. از طریق تعرفه خدمات آموزشی که در مجلس شورای اسلامی تصویب شده است. این به شدت روی کیفیت آموزش‌ها تأثیر دارد. ما در بخش دولتی ۵ دهک پایین جامعه را رایگان کرده‌ایم، ۵ دهک بالای جامعه را تعرفه خدمات آموزشی که عدد زیادی هم نیست ولی وضع شده است. این باعث می‌شود که مطالبه گری هم ایجاد شود که آموزش‌ها با کیفیت بیشتری باشند، هم برای بخش دولتی و هم برای بخش غیردولتی. در بحث کیفیت آموزش ها، مربیان نقش خیلی مهمی را در این کار ایفا می‌کنند. ما در آموزش‌های دولتی مان بیش از ۴ هزار مربی خدوم داریم در سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و من ۱۲ هزار نفر همکار دارم. از مظلوم‌ترین همکاران دولت هستند. آموزش فنی و حرفه‌ای یکی از پایین‌ترین‌ها در دستگاه‌های دولتی است، حقوق‌ها و دستمزدها. بار‌ها خواسته‌ام به همین مناسبت این هفته در مجلس شورای اسلامی بیانیه‌ای دارد تدوین می‌شود که گفته شود. دوستان در بخش‌های دولت همه مطلعند، تا زمانی که برای آموزش مربیان و زندگی آنها و همکاران ما در این حوزه، هزینه نکنیم و کیفیت توانایی و دانایی آنها را افزایش ندهیم نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم آموزش‌ها خوب باشند. در کنار این مربیان عزیزمان در بخش دولتی، مربیان زیادی در بخش خصوصی داریم. آموزش و بازآموزی آنها مهم است که نیاز به سرمایه گذاری دارد. مربیان زیادی هم در صنعت داریم که ما برای اینکه بتوانیم پویایی مشاغل را حفظ کنیم نیاز به همه اینها داریم. الگویی هم داریم راه اندازی می‌کنیم که بشود از همه این اجزاء استفاده کرد. اما واقعاً در بخش حمایت‌های معیشتی ما باید جدی‌تر اقدام کنیم و من از هم تریبون درخواست می‌کنم از همه مسئولین کشور در بخش‌های اجرایی و سیاستگذاری به این مهم توجه کنند که مهارت کلید تغییر توانمندی‌های مردم ایران است. رهبر معظم در دیدار اردیبهشت با کارگران و جامعه کارگری، تأکید جدی کردند به اینکه مهارت باعث می‌شود تغییر و تمایز جدی بین کارگران رخ دهد، کار مرغوب‌تر ارزش بیشتری را ایجاد و اقتصاد ملی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سؤال: بحث استخدام مربیان حق التدریس انجام شد؟
محمدی: خیر متأسفانه. هم موضوع مربیان حق التدریس را داریم و هم به بیش از ۲ هزار نفر مربی جدید احتیاج داریم. مخصوصاً در رشته‌های جدید. البته لزوماً درخواست ما این نیست که این ۲ هزار نفر عیناً استخدام رسمی شوند. به ما ۲ هزار فرصت هم بدهند، چون به تناسب نیاز‌ها بتوانیم اینها را جایگزین کنیم اتفاق خوبی است. اما مربیان حق التدریس خوبی هم داریم که سالیان سال است که با ما همکاری می‌کنندو این فرصت باید ایجاد شود. ما شوخی می‌کنیم می‌گوییم ما بال چپ دولت‌ها هستیم وقتی بودجه‌ها به بخش‌های آموزشی شاید کمتر توجه می‌شود ولی همین بخش‌های آموزشی باعث توانمندی جامعه می‌شوند و تغییرات شگرفی ایجاد می‌کنند. ۳۰ درصد رشد اقتصادی کشور از بهره وری است. در برنامه هفتم هم این ذکر شده است و بهره وری نیروی کار بخش عمده‌ای است. سالی را که رهبر معظم انقلاب نامگذاری کردند به نام سال سرمایه گذاری در تولید، در حوزه منابع انسانی می‌شود سرمایه گذاری روی همین منابع انسانی که
بهره وری ایجاد می‌کنند و جامعه کارگری که این آموزش‌های مهارتی را نیاز دارند.
سؤال: یک بار دیگر هم گفتید الان آن ارزیابی که انجام داده بودید چقدر از فارغ التحصیل‌های شما وارد بازار کار شده‌اند؟
محمدی: خیلی در استان‌ها متفاوت است، میانگین آن از ۵۰ درصدی که جویای کار هستند، ۳۵ درصدشان جذب بازار کار می‌شوند. این در استان‌های مختلف متفاوت است، البته ۳۵ درصدی که جذب بازار کار می‌شوند، همه شان لزوماً به علت مهارتی که پیش ما آموخته‌اند نیست، خیلی پارامتر‌های مختلفی وجود دارد.
سؤال: کدام استان‌ها بیشتر بوده است؟
محمدی: کرمان بالاترین و کهگیلویه و بویراحمد پایین‌ترین نرخ را دارد. بخشی هم برمی گردد به زیست بوم و زیرساخت‌های استان.
سؤال: در آموزش یک دغدغه‌ای بود که این زیرساخت‌های آموزشی ما متناسب با رشد فناوری و رشته‌های جدید شاید نباشد. برای تقویت آنها هم برنامه‌ای داشته‌اید؟
محمدی: بله ما برنامه‌ای را به نام برنامه "ایران ماهر" طراحی کرده‌ایم که ۷ کلان برنامه در آن است و در این دو سه ساله این را پیگیری می‌کنیم. گفتیم هم وفاق برای ایران ماهر، همه بیایید و کمک کنید. اتفاق هم افتاده است. خیلی از بخش‌های مختلف دارند به ما کمک می‌کنند که این برنامه پیش برود. اجزای مختلف دارد. در توسعه زیرساخت‌ها که نشان دادم، برنامه‌ای وجود دارد. در اقتصاد دیجیتال که توضیح دادم، در حوزه کنسرسیوم‌های مهارت و مشارکت‌ها و سرمایه گذاری ها، در حوزه صلاحیت حرفه‌ای که عرض شد و طرح‌های مشارکتی با دانشگاه‌ها و هنرستان‌ها مثل "هم نوا" و یک کار دیگر هم بعنوان کارآفن از آن یاد می‌کنیم که توسعه مهارت‌های منجر به اشتغال و دادن بازار به کارآموز‌های ما است که بتوانند فعالیت کنند. همه اینها باعث خواهد شد که با یک فنی و حرفه‌ای نوین رو‌به‌رو شویم. فنی و حرفه‌ای که تقاضا محور است، مشارکت جو است و تنظیم گر است، کمتر تصدی گری می‌کند و با فناوری‌ها و دانش روز هم ارتباط دارد. این نیاز دارد به اینکه که همه واقعاً به هم کمک کنیم. مخصوصاً بخش‌های مختلف دولتی به سازمان فنی و حرفه‌ای برای اینکه بتواند نرم افزاری و سخت افزاری در حوزه منابع انسانی و زیرساخت خودش توسعه پیدا کند و بتوانیم کار بزرگی انجام دهیم.