به گزارش ایسنا به نقل از اداره کل روابط عمومی سازمان سینمایی، در ابتدای پنل فیلمسازی تجاری، حسین یزدانشناس دبیر همایش «هزینه‌ها و شیوه‌های تامین سرمایه فیلمسازی در ایران» با بیان اینکه فیلمسازی تجاری همان طور که از اسمش برمی‌آید به دنبال کسب سود از طریق پاسخ به نیاز مردم به سرگرمی یا به اصطلاح گریزخواهی (Escapism) است، گفت: فیلمسازی تجاری، جریان اصلی فیلمسازی در جهان است و این نوع فیلمسازی است که با کشاندن مخاطب انبوه به سالن‌های سینما، صنعت سینما را سر پا نگه داشته است.
وی ادامه داد: فیلم‌های تجاری بر خلاف فیلم‌های مستقل که هویت خود را از نگاه مؤلفشان به جهان می‌گیرند، هویت‌شان را از توجه‌شان به نیاز مخاطب به دست می‌آورند و گاه چنان در جهت دنباله‌روی از مخاطب افراط می‌کنند که به ورطة تکرار و کلیشه می‌افتند و ارزش‌های هنری و خلاقانه را فدای فروش می‌کنند. مخاطب این فیلم‌ها وسیع‌اند و سازندگان آنها معمولاً توجهی به موفقیت در جشنواره‌های داخلی یا خارجی ندارند.
یزدانشناس در ادامه از سعید خانی، مسعود اطیابی، مجید شیخ‌انصاری و سیدمصطفی احمدی دعوت کرد تا برای شروع پنل دوم به روی سن بیایند.
فیلمسازی تجاری در ایران به مدل اقتصادی نزدیک‌تر است
در این پنل، مجید شیخ‌انصاری با برشمردن انواع فیلمسازی گفت: فیلمسازی تجاری در ایران به مدل اقتصادی نزدیک‌تر است. تفاوتی که در مدل‌های فیلمسازی وجود دارد در شکل تامین هزینه و نوع مصرف کردن هزینه است. رفتار اقتصادی فیلمسازی حرفه‌ای با رفتار فیلمسازی هنری متفاوت است و متغیری مثل درآمد را نمی‌توان به تنهایی برای سنجش موفقیت فیلم‌ها مبنا قرار داد. فیلمسازی مستقل معمولاً بیانگراست یعنی فیلمساز با ساختن فیلم نظرش را درباره جهان بیان می‌کند؛ در حالی که فیلمسازی تجاری در پی ایجاد سرگرمی است.
شیخ‌انصاری به تفکیک میان نقدینگی و هزینه به عنوان یک ضرورت در فیلمسازی اشاره کرد و گفت تولید فیلمی که برای مثال صد میلیارد تومان هزینه دارد، نیاز به صد میلیارد تومان نقدینگی ندارد. یک تهیه کننده خوب باید مدیریت نقدینگی داشته باشد نه فقط مدیریت هزینه.
اگر با گدایی فیلم بسازید، باید برای دیدنش هم گدایی کنید
در ادامه این پنل، مسعود اطیابی کارگردان سینما گفت: یکی از اساسی‌ترین موضوعات درباره فیلم‌ها بحث بودجه است و قطعا بدون تبلیغات و بازاریابی فیلم موفق نمی‌شود و اگر کسی می‌خواهد وارد فیلمسازی شود باید قدرت مدیریت سرمایه را داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه فیلم‌هایش با صد میلیارد تومان هزینه ساخته می‌شود، ادامه داد: معمولا تهیه‌کننده در پیش‌تولید باید ۱۵ درصد هزینه کند و در فیلم‌های حرفه‌ای قطعا بدون هزینه نمی‌توانید فیلم بسازید. برنامه‌ریزی تولید و انتخاب بازیگر در پیش‌تولید انجام می‌شود و تولید بخش دوم است که پنجاه درصد در این بخش هزینه می‌شود و شامل دستمزد عوامل، بازیگران و فیلمبرداری است که البته بنا به حضور بازیگران کمی هزینه‌های این مرحله متفاوت است و ممکن است تا پنج درصد تغییر کند. حدود ده درصد از هزینه به مرحله پس‌تولید تعلق دارد و ۲۵ درصد باید صرف تبلیغات فیلم شود و این مرحله در موفقیت فیلم بسیار مهم است.
وی با اشاره به روش‌های تامین سرمایه فیلم‌ها نیز گفت: تأمین سرمایه زیرکانه‌ترین کار یک تهیه‌کننده است و همانطور که می‌دانید منابع برای فیلمسازی زیاد است. درواقع دو نوع سرمایه‌گذار داریم؛ سرمایه گذاری که سود خود را می‌گیرد و در هیچ کاری دخالت نمی‌کند و سرمایه‌گذاری که در کار تولید فیلم دخالت می‌کند و دوست و آشناهایش را به عنوان بازیگر یا عوامل معرفی می‌کند. برای تهیه‌کننده، سرمایه‌گذار نوع دوم بهتر است زیرا در این شیوه سرمایه‌گذار در ریسک سهیم می‌شود.
اطیابی تاکید کرد دولت باید از سینمای جریان اصلی حمایت کند با ایجاد زیرساخت‌هایی مثل سالن سینما و استودیوهای فنی مجهز به دانش روز، مشارکت در آموزش دادن سینماگران با فرستادن آنها به ورکشاپ‌های بین‌امللی و برگزاری کارگاه‌های آموزشی با استفاده از ظرفیت داخلی، دادن وام‌های کم‌بهره، جبران کسری قیمت بلیت سینما که باید ۵۰۰ هزار تومان باشد و الان ۱۰۰ هزار تومان است و تهیه‌کنندگان سینما دارند این فاصله را از جیب می‌دهند. دولت همچنین باید در پروژه‌های خاص و بزرگ مانند ساختن رستم و سهراب به کمک بخش خصوصی بیاید.
وی با بیان اینکه دستمزد بازیگران، عوامل، و ... در سینمای ایران پایین است، ادامه داد: سینما باید آن قدر قوی باشد که یک کارگردان اگر یک سال کار می‌کند سه سال نیازی به ساختن فیلم نداشته باشد.
وی تأکید کرد: باید در سینما هزینه کنید تا درآمد داشته باشید، فیلم را اگر با گدایی بسازید باید از مردم گدایی کنید تا آن را ببینند.
امروز پلتفرم‌ها رقیب جدی سینما هستند
در بخش دیگری از این همایش، سعید خانی تهیه‌کننده و پخش‌کننده سینما نیز گفت: ما به عنوان تهیه‌کننده باید پیش‌تولیدها را طولانی‌تر در نظر بگیریم تا تعداد جلسات فیلمبرداری کمتر شود چون هر روز فیلمبرداری هزینه‌ای حدود ۳۰۰ میلیون تومان دارد.
وی ادامه داد: قبلاً ۷۰ درصد هزینه دستمزدها متعلق به عوامل بود و ۳۰ درصد بازیگران ولی امروز برعکس شده است. هزینه یک فیلم بعد از فروش باز نمی‌گردد؛ مثلا برای فیلم «رها» حدود ۲۸ درصد هزینه ساخت فیلم از فروش آن بازگشت و برای فیلم «زن بچه» هم که پخش آن را دفتر من به عهده دارد، تخمین ما رقمی حدود ۲۵ درصد است. وی ادامه داد: متاسفانه شیوه‌های تولید فیلم در ایران متعلق به دهه ۶۰ و ۷۰ است و به‌روز رسانی نشده است.
وی با بیان اینکه در بخش دولتی فیلم خوب ساختن مهم نیست، ادامه داد: در سینمای ایران برخی فیلمسازان، دوست دارند زمان فیلمبرداری را طولانی کنند زیرا این امر را برای خود یک امتیاز می‌دانند در صورتی‌که به جای اینکه تولید و فیلمبرداری طولانی شود، باید پیش‌تولید فیلم کامل باشد.
خانی با بیان اینکه سینما به هیچ وجه با شبکه نمایش خانگی نمی‌تواند رقابت کند، بیان کرد: شرایط فعلی سینما خوب نیست، حتی در شرایط جنگ پلتفرم‌ها سود خوبی داشتند زیرا مردم در خانه فیلم می‌دیدند. امروز بخش خصوصی در مخاطره است زیرا هزینه بازیگرها بسیار بالا رفته و پلتفرم‌ها رقیب جدی سینما شده‌اند.
این پخش‌کننده سینما با بیان اینکه ساخت فیلم در بخش خصوصی ریسک بالایی دارد، گفت: باید طوری فیلم ساخت که هزینه‌های تولید پایین بیاید. اگر می‌خواهیم فیلم بسازیم، پیش‌تولید را جدی بگیریم و باید طوری فیلم بسازیم تا اصل پول برگردد. نکته مهم دیگر این است که برای ساختن فیلم از پخش‌کنندگان مشورت بگیرید تا به شما بگوید آیا این فیلمی که می‌خواهید بسازید موفق می‌شود یا نه. پیشنهاد من این است که یک پخش‌کننده در شورای پروانه ساخت حضور داشته باشد.
خانی درباره موضوعات فیلم‌ها خاطرنشان کرد: من معتقدم باید براساس فضای فعلی جامعه فیلم بسازیم و تلاش کنیم سرمایه در سینما باقی بماند. از پارسال تا الان پخش ۵۰ فیلم را قبول نکردم چون فیلم‌های ضعیفی بودند. فیلم را باید برای پرده سینما ساخت متاسفانه برخی فیلم‌ها آنقدر ضعیف هستند که حتی به برای اکران آنلاین نیز مناسب نیستند.
سعید خانی نقش دولت در پشتیبانی حقوقی از سینما را حیاتی خواند و گفت: شبکه‌های ماهواره‌ای به محض اینکه فیلم‌ها و سریال‌ها در شبکه نمایش خانگی پخش می‌شوند، آنها را برمی‌دارند و پخش می‌کنند و پیگیری‌های ما به جایی نرسیده است چون قانون کپی‌رایت در کشور ما وجود ندارد و هر کدام از این پلتفرم‌های ایرانی هم فیلم‌ها و سریال‌های روز جهان را بدون پرداخت کپی‌رایت پخش می‌کنند.
این تهیه‌کننده سینما در پاسخ به سوالی درباره هزینه تولید فیلم در ایران، هزینه فیلم رها را حدود ۱۵ میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: با مشارکت دادن بازیگران در فروش فیلم، بخشی از هزینه تولید را تأمین کرده است.
در ادامه سیدمصطفی احمدی تهیه کننده سینما در سخنان کوتاهی درباره هزینه فیلم‌ها ابراز کرد: هزینه فیلم سینمایی «صبحانه با زرافه‌ها» بین ۲۵ تا ۳۰ میلیارد بوده است و هزینه فیلم «بی بدن» ۲۸ میلیارد تومان بود که ۱۴ میلیارد آن را خودم و ۱۴ میلیارد آن را موسسه تصویر شهر تقبل کرد و خداروشکر «بی‌بدن» موفق شد هزینه خود را برگرداند و تصویر شهر توانست در فیلم‌های دیگری سرمایه‌گذاری کند.
احمدی در پایان خاطرنشان کرد: من سرمایه گذار فیلم سینمایی «ساعت پنج عصر» ساخته مهران مدیری نیز بودم که توانست سرمایه خود را در زمان فروش بازگرداند و فیلم «درخت گردو» را هم با هزینه شخصی ساختم که هرچند سود اقتصادی نداشت ولی تجربه‌های بسیار خوبی نصیبم کرد. کسانی که در جریان پروژه درخت گردو قرار می‌گرفتند باورشان نمی‌شد که این فیلم تماماً در بخش خصوصی تهیه شده است و دنبال ارتباط ما با نهادهای دولتی می‌گشتند.
سیدمصطفی احمدی سخنان خود را به اختصار بیان کرد و ترجیح داد بیشتر وقت خود را در اختیار حاضران برای بحث و تبادل نظر قرار دهد.
امروز در سینما نیازمند طبیب فرهنگی هستیم
در بخش دیگری از این همایش علی دهکردی مدیرعامل خانه سینما طی سخنانی گفت: از برپایی این برنامه و حضور شما در خانه سینما بسیار خوشنودیم زیرا محتوای بسیار مهم و جدی برای سینما محسوب می‌شود. از استقبال شما عزیزان خوشحالم و این موضوع قابل تجلیل است.
وی ادامه داد: من کارشناس و تحلیلگر اقتصادی نیستم و فقط وظیفه دارم از طرف خودم و دوستانم در هیات رئیسه خانه سینما و صنوف سینمایی از برپایی این همایش تقدیر و تشکر داشته باشم و به همه دوستان دست‌اندرکار خسته نباشید بگویم.
مدیرعامل خانه سینما با بیان اینکه مشکلات صنفی اعضا و مشکلات معیشتی اهالی سینما برای من قابل لمس است.، بیان کرد: ما در خانه سینما حدود ۷ هزار و ۷۰۰ عضو داریم و همچنین فعالانی هستند که عضو خانه سینما هم نیستند. در طول مدتی که در خانه سینما مشغول فعالیت هستم با خیلی از این دوستان در ارتباط بودم و در برخی مواقع آدم به دلیل مشکلات معیشتی این دوستان بسیار ناراحت می‌شود.
دهکردی با اشاره به معضل بیکاری در سینما تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین دلایل مشکلات معیشتی سینما، بیکاری است و دلیل اصلی آن تولید نشدن آثار سینمایی است. البته ما با خلأهای قانونی جدی در حوزه‌های حمایتی مانند بیمه‌ها مواجه هستیم. در حرفه ما بیمه بیکاری، بیماری، از کار افتادگی و حوادث وجود ندارد و در پایین‌ترین سطح ممکن هستند. همچنین انحصارگری نیز در برخی امکانات دولتی وجود دارد. سونامی بیکاری می‌تواند سایه سختی روی زندگی افراد سینما ایجاد کند.
مدیرعامل خانه سینما عنوان کرد: مساله رونق فیلمسازی با موضوع این همایش ارتباط دارد که یکی از عوامل مهم آن جذب سرمایه برای آثار سینمایی است. با ورود سرمایه و سرمایه‌گذاران به سینما این رونق بیشتر و نرخ بیکاری در سینما کمتر می‌شود.
وی افزود: من از شما کارشناسان سینما درخواست دارم که برای این بیماری که سینمای ما را فراگرفته است به عنوان یک طبیب فرهنگ، درمانی پیدا کنید. عدم تمایل سرمایه‌گذاری در سینما و بررسی موانع و معضلات و پیشنهاد برای راه‌های درمان می‌تواند یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این همایش باشد.
دهکردی با اشاره به خلاء قرارداد مشخص تصریح کرد: یکی از مهم‌ترین مسائل سرمایه‌گذاری ما در فیلم‌ها عدم امنیت سرمایه‌گذار است یعنی نمی‌توانیم امنیت سرمایه اولیه را تامین کنیم. به طور مثال هنوز بیمه سرمایه وجود ندارد. متاسفانه سرمایه‌گذاران ما با قراردادهای قانونی مشخصی مواجه نیستند و هر دفتر و تهیه‌کننده‌ای قرارداد خودش را می‌نویسد که این اتفاق گاهی دردسرساز می‌شود. متاسفانه جزئیات جدی فیلمسازی میدانی را به سرمایه‌گذار منتقل نمی‌کنند.
وی متذکر شد: در کنار تمام ترغیب‌ها برای جذب سرمایه در سینما، تهیه‌کنندگان و کارگردانان ما براساس وظیفه خود نباید این فضا را ایجاد کنند که به نوعی سرمایه‌گذارسالاری در سینما وجود داشته باشد. یعنی سرمایه‌گذار در انتخاب عوامل، داستان و شکل پخش فیلم دخالت داشته باشد. به نظر من آسیب این نوع رفتار از منفعت حضور سرمایه‌گذار در سینما بیشتر است.
مدیرعامل خانه سینما در پایان با اشاره به لزوم توجه به شیوه‌های مدرن هزینه در سینما ابراز کرد: سینمای ما به جایی رسیده است که تهیه‌کنندگان و مدیران تولید باید با شیوه‌های جدید مدیریت هزینه، به عنوان یک تخصص ویژه برخورد کنند. خیلی از آثار سینمایی ما همچنان با روش و دیدگاه سنتی در نوع هزینه‌ها تولید می‌شوند درحالی که نیاز است ما نگاه مدرنی به بحث اقتصادی و هزینه فیلم‌ها داشته باشیم.
در این همایش افرادی همچون امیر اثباتی، لادن طاهری، محمدحسین فرج، احمد امینی، فریبا کوثری، اصغر پورهاجریان، رسول بابارضا، علیرضا حسینی، سهیل موفق، محمدعلی حسین‌نژاد، سید امیر سیدزاده و ... حضور داشتند.
انتهای پیام