به گزارش روابط عمومی وزارت علوم به نقل از دانشگاه رازی، پنجمین نشست تخصصی روزآمدسازی نقشه جامع علمی کشور با موضوع «هویت، حکمرانی و پایداری امنیت ملی؛ چالش‌ها و فرصت‌ها» در سالن بصیرت دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه رازی برگزار شد.
این نشست با حضور صاحب‌نظران برجسته حوزه‌های علوم اجتماعی، امنیت ملی و تاریخ معاصر ایران، از جمله اردشیر کشاورز (پژوهشگر و مورخ)، دکتر جهانشاه امیری (پژوهشگر حوزۀ هویت و ملیت) و دکتر همایون مرادخانی (عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه رازی) همراه بود. دبیری این نشست را دکتر فرهاد دانشنیا دبیر هیئت اندیشه‌ورز ستاد علم و فناوری استان، بر عهده داشت.
ضرورت تحول در حکمرانی؛ از کنترل به سوی ادارۀ جامعه
دکتر دانشنیا در آغاز نشست با تأکید بر رابطۀ میان مشروعیت حکمرانی و پایداری امنیت ملی، اظهار داشت: پایداری مشروعیت و قوام سازه‌های اصلی یک جامعه، از جمله امنیت، در گرو آن است که سیاست‌ورزی از مسیر کنترل صرف به سمت ادارۀ جامعه حرکت کند.
وی همچنین با تقدیر از حضور اردشیر کشاورز، پژوهشگر پیشکسوت تاریخ معاصر ایران، افزود: ایشان از گنجینه‌های ملی ما هستند و دانشکده علوم اجتماعی باید در جلب مشارکت این ذخیرۀ دانایی، که مظهر تاریخ زندۀ کشور است، بیش از پیش تلاش کند.
امنیت ملی؛ از دولت‌محوری به جامعه‌محوری
در ادامه، دکتر دانشنیا با نقد رویکرد‌های سنتی به امنیت ملی، تصریح کرد: امروزه مرجع امنیت صرفاً دولت یا ابزار‌های نظامی نیستند، بلکه فرد، گروه‌ها و جامعۀ مدنی نقش محوری در پایداری امنیت ایفا می‌کنند. در این چارچوب، آگاهی اجتماعی و روزآمدسازی مفاهیم امنیتی ضرورتی انکارناپذیر است.
تاریخ معاصر ایران و امنیت به مثابه «هدیۀ الهی»
اردشیر کشاورز پژوهشگر تاریخ معاصر، در بخش دیگری از این نشست با مرور وقایع مهم تاریخ ایران، از مشروطه تا جنگ‌های معاصر، بر تعلق خاطر مردم به سرزمین ایران تأکید کرد: امنیت یک هدیۀ الهی است.
وی با ادامه توضیحات افزود: «ایران»، فارغ از هر حاکمیتی، متعلق به مردم این سرزمین است. تاریخ به ما می‌آموزد که پایداری ملی در گرو وفاق اجتماعی و احترام به حقوق جمعی است.
هویت چندلایه؛ از ملیت تا هویت دیجیتال
دکتر جهانشاه امیری پژوهشگر حوزۀ هویت، با طرح این پرسش که «آیا هویت تک‌لایه است یا چندبعدی؟» به تحول مفهوم هویت از قرن ۱۸ تا امروز پرداخت: در گذشته، هویت را محدود به قومیت یا ملیت می‌کردیم، اما امروز با هویت‌های چندبعدی و همپوشان روبه‌رو هستیم. ایران با یک هستۀ سخت ۹۰ میلیونی از هویت ملی، قومی، فرهنگی و زبانی مواجه است که باید در چارچوبی منسجم تعریف شود.
وی همچنین به چالش هویت دیجیتال اشاره کرد و هشدار داد: هویت دیجیتال امروزه به یکی از مباحث جدی تبدیل شده است. داده‌هایی که افراد در فضای مجازی منتشر می‌کنند، خواه واقعی یا جعلی، بیانگر شخصیت دیجیتال آنهاست. این پدیده می‌تواند هم منشأ امنیت و هم عامل بی‌امنیتی باشد.
دکتر امیری در ادامه با نقد سیاست‌های اخیر دربارۀ اتباع افغانستان، گفت: چرا این اقدامات در زمانۀ بحران‌های سیاسی شتاب گرفته است؟ این تصمیم‌ها نیازمند تأمل بیشتر در ابعاد هویتی و امنیتی است.
«وطن‌پرستی» و «ملی‌گرایی»
دکتر همایون مرادخانی استاد جامعه‌شناسی دانشگاه رازی، با تمایزگذاری میان «وطن پرستی» و «ملی‌گرایی» گفت: ملی‌گرایی می‌تواند ایدئولوژیک باشد، اما وطن‌پرستی فراتر از ایدئولوژی است.
وی با انتقاد از غیبت مفهوم «وطن» در گفتمان آکادمیک ایران، افزود: بدون بازاندیشی در مفهوم وطن و نسبت آن با اندیشۀ اجتماعی، راه به جایی نمی‌بریم. حکمرانی خوب نیز مستلزم بازسازی دولت در تعامل با تحولات جامعه است.
جمع‌بندی و چشم‌انداز آینده
این نشست تخصصی با جمع‌بندی مباحث حول محور‌های «هویت چندلایه، حکمرانی شایسته، و امنیت جامعه‌محور» به کار خود پایان داد.
شرکت‌کنندگان که از امکان حضور برخط در این نشست نیز برخوردار بودند، بر ضرورت «تدوین نقشۀ علمی روزآمد با تأکید بر پیوند میان دانشگاه، دولت و جامعه» تأکید کردند.