به گزارش سرویس ترجمه و بین‌الملل جماران، اندیشکده مدرن دیپلماسی نوشت: بسیاری از اندیشکده‌ها و محافل سیاسی، اطلاعاتی، امنیتی و نظامی چین در حال بررسی آینده پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در خاورمیانه و منطقه خلیج فارس هستند و امکان تدوین یک طرح فوری نظامی توسط پکن برای تعقیب و حذف این پایگاه‌ها را بررسی می‌کنند؛ چرا که این پایگاه‌ها مانعی در مسیر منافع چین و شراکت‌های راهبردی آن در چارچوب ابتکار «کمربند و راه» ـ به‌ویژه در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه ـ تلقی می‌شوند. این نگرانی به‌ویژه پس از آن افزایش یافت که شماری از پایگاه‌های نظامی آمریکا در منطقه برای انجام حملات علیه متحدان چین، نظیر ایران، مورد استفاده قرار گرفتند.
ایران و مصر؛ بازوان راهبردی پکن برای تضعیف آمریکا
به‌طور مشخص، ایالات متحده از پایگاه هوایی «العدید» در قطر برای انجام حملاتی علیه برخی تأسیسات هسته‌ای ایران بهره‌برداری کرد؛ اقدامی که موجب خشم و نارضایتی پکن شد. در چنین شرایطی، چین ممکن است از تلاش‌های سیاسی کشورهای منطقه برای اعمال فشار به‌منظور اخراج نیروهای آمریکایی حمایت کند؛ به‌ویژه با اتکا به همکاری نزدیک با متحد اصلی خود، جمهوری اسلامی ایران. پکن، حضور نظامی آمریکا در منطقه را مانعی جدی بر سر راه گسترش نفوذ راهبردی خود تلقی می‌کند.
در راستای پیشبرد این طرح نظامی بلندپروازانه برای حذف و تعقیب تمامی پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در خاورمیانه و خلیج فارس، نیروهای مسلح ایران، با پشتیبانی غیرمستقیم چین و روسیه، طی سال‌های گذشته به‌طور مکرر اهداف نظامی آمریکا را در منطقه هدف قرار داده‌اند. در این زمینه، پایگاه نظامی «امام علی» ـ که در شهر البوکمال در استان دیرالزور سوریه و در نزدیکی مرز عراق واقع شده ـ به‌عنوان یکی از پایگاه‌های کلیدی عملیات ایران مورد استفاده قرار گرفته است.
مصر، شریک بدون پایگاه آمریکایی؛ برگ برنده پکن در قاره آفریقا
چین همچنین به توانمندی ارتش مصر برای ایفای نقش مؤثر در تحقق این طرح راهبردی اعتماد دارد. مصر، تنها کشور عربی فاقد پایگاه نظامی آمریکا به‌شمار می‌رود و به‌عنوان دروازه اصلی ورود به قاره آفریقا، موقعیتی ژئوپولیتیکی منحصربه‌فرد دارد. چین ممکن است در آینده‌ای قابل پیش‌بینی، در مسیر تضعیف و حذف «فرماندهی آفریقای ایالات متحده» (USAFRICOM) نیز گام بردارد. این نهاد نظامی، زیرمجموعه‌ای از نیروهای رزمی یکپارچه تحت نظر وزارت دفاع آمریکا است که مسئولیت هدایت تمامی عملیات‌های نظامی و روابط دفاعی واشنگتن با ۵۳ کشور آفریقایی ـ به‌استثنای مصر ـ را برعهده دارد؛ کشورهایی که همگی در حوزه مسئولیت «فرماندهی مرکزی آمریکا» (CENTCOM) قرار دارند.
در این راستا، ماشین‌های نظامی چین، ایران و مصر با دقت بالا تمامی تحرکات نیروهای نظامی ایالات متحده، به‌ویژه تنها پایگاه نظامی آمریکا در داخل اراضی اشغالی (اسرائیل) را تحت نظارت مستمر قرار داده‌اند. ایالات متحده از این پایگاه نه‌تنها برای پشتیبانی عملیاتی، بلکه برای انجام عملیات جاسوسی نظامی علیه تمامی کشورهای هم‌مرز با تل‌آویو ـ به‌ویژه مصر و همچنین متحدان راهبردی آن، یعنی چین و روسیه ـ بهره‌برداری می‌کند.
رزمایش عقاب تمدن؛ پیام نظامی مشترک قاهره و پکن به واشنگتن
در آوریل ۲۰۲۵، ایالات متحده از این پایگاه برای رصد و پایش رزمایش‌های مشترک نظامی مصر و چین، موسوم به «عقاب تمدن» (Civilization Eagle)، استفاده کرد. این رزمایش‌ها از سوی محافل نظامی، امنیتی و اطلاعاتی اسرائیل و ایالات متحده با دیده تردید، نگرانی و سوءظن دنبال شد. نگرانی اصلی این بود که چین، از طریق برگزاری این رزمایش‌های مشترک با ارتش مصر، در حال ارسال پیامی استراتژیک به تل‌آویو و واشنگتن است: در صورت مواجهه مصر یا هر یک از متحدان منطقه‌ای چین با تهدید نظامی مستقیم یا غیرمستقیم از سوی آمریکا یا اسرائیل، پکن از آن‌ها حمایت خواهد کرد. رزمایش مشترک مصر و چین همچنین حاوی پیام‌های هشدارآمیز آشکار به دو پایتخت غربی بود؛ مبنی بر اینکه چین آماده است در کنار دولت، ارتش و ملت مصر بایستد، به‌ویژه در برابر هرگونه تلاش از سوی اسرائیل یا ایالات متحده برای کوچ اجباری فلسطینیان از نوار غزه به صحرای سینا یا مرزهای جنوبی مصر.
در نتیجه، تنها پایگاه نظامی فعال ایالات متحده در اراضی اشغالی ـ واقع در نزدیکی کوه «کرن» ـ به‌صورت شبانه‌روزی در حال پایش تمامی تحرکات نظامی چین و مصر در این زمینه است. در حال حاضر، تمامی تاسیسات نظامی خارجی مستقر در سرزمین‌های اسرائیل متعلق به ارتش ایالات متحده است. یکی از مهم‌ترین آن‌ها، ایستگاه راداری هشدار زودهنگام موشکی پیشرفته AN/TPY-2 می‌باشد که به‌طور خاص بر فراز کوه کرن نصب شده و از آن به‌عنوان یک دارایی راهبردی کلیدی در شبکه دفاع موشکی آمریکا یاد می‌شود.
حمایت نظامی چین از مصر در برابر کوچ اجباری فلسطینیان
چین از رئیس‌جمهور «عبدالفتاح السیسی» و ارتش مصر، به‌صورت نظامی، در برابر هرگونه فشار آمریکا و اسرائیل در خصوص کوچ اجباری جمعیت نوار غزه به مرزهای مصر و صحرای سینا حمایت می‌کند. تمامی نهادهای نظامی و اطلاعاتی چین در حال بررسی همه‌جانبه ابعاد، اشکال و تحولات تنش در مرز مصر و اسرائیل هستند؛ به‌ویژه با توجه به استقرار بی‌سابقه نیروهای نظامی مصر در منطقه سینا. این تحول همزمان با برگزاری رزمایش‌های هوایی مشترک مصر و چین صورت گرفته است؛ رزمایش‌هایی که نگرانی‌های آشکاری در تل‌آویو ایجاد کرده و از سوی مقامات اسرائیلی به‌عنوان نقض توافق‌نامه کمپ دیوید تلقی شده‌اند. این در حالی است که روابط قاهره و تل‌آویو از زمان آغاز جنگ در نوار غزه در تاریخ ۷ اکتبر ۲۰۲۳ به‌طور فزاینده‌ای رو به وخامت نهاده است.
پایگاه‌های نظامی آمریکا؛ مانع گسترش کمربند و راه در خلیج فارس
در واکنش به تحرکات نظامی ایالات متحده علیه چین و متحدانش در سطح منطقه‌ای و جهانی، پکن دسترسی نظامی فرامرزی و ایجاد پایگاه‌های نظامی در خارج از سرزمین اصلی را به یکی از ارکان اصلی راهبرد جهانی خود برای حفاظت از منافع گسترده و تضمین تداوم ابتکار «کمربند و راه» تبدیل کرده است. چین در حال توسعه یک طرح جامع نظامی برای ایجاد مجموعه‌ای از پایگاه‌های نظامی و دریایی در مناطق استراتژیک از جمله دریای مدیترانه، دریای سرخ و خلیج فارس است، تا از طریق آن، شبکه گسترده منافع خود را تثبیت کند. بیشتر کشورهای عربی و خلیج فارس نیز به این ابتکار اقتصادی-ژئوپلیتیکی پیوسته‌اند. در این راستا، چین به‌دنبال رقابت مستقیم با بُرد و نفوذ نظامی ایالات متحده است. برای تحقق این هدف، ارتش آزادی‌بخش خلق چین و نیروی دریایی این کشور نیازمند استقرار شبکه‌ای گسترده از پایگاه‌های نظامی و ساختارهای دسترسی نظامی در مناطق هدف چین در خلیج فارس و خاورمیانه هستند.
افزون بر این، چین در حال تدوین یک راهبرد بلندمدت برای استقرار پایگاه‌های نظامی در آمریکای لاتین، آفریقا، خاورمیانه و جنوب‌شرق آسیا است. ارتش چین انگیزه‌های متعددی برای ایجاد پایگاه‌های نظامی فرامرزی دارد؛ چه با اهداف تهاجمی، چه دفاعی، یا تلفیقی از هر دو. در چارچوب رقابت راهبردی چین و ایالات متحده، این پایگاه‌های نظامی، در صورت تحقق، به پکن امکان خواهند داد حضوری مداوم و مؤثر در منطقه حفظ کرده و آشنایی عملیاتی خود با آن را افزایش دهد. این حضور نه‌تنها ظرفیت چین را برای مداخله سریع‌تر و گسترده‌تر در بحران‌های احتمالی خاورمیانه و خلیج فارس افزایش می‌دهد، بلکه به پکن توانایی انجام عملیات‌های رزمی بزرگ و دوربرد در خارج از مرزهای سرزمینی خود را نیز اعطا می‌کند.
نقشه چندمرحله‌ای پکن برای استقرار پایگاه‌های نظامی فرامرزی
تا این لحظه، هیچ برنامه رسمی و اعلام‌شده‌ای از سوی چین برای اخراج پایگاه‌های نظامی ایالات متحده از منطقه خاورمیانه وجود ندارد. با این حال، پکن از طریق مجموعه‌ای از سازوکارهای نظامی چندلایه، در تلاش برای تثبیت تدریجی حضور خود در خاورمیانه و خلیج فارس است. اشکال مختلف این حضور نظامی ـ که اغلب به‌صورت گذرا، محدود یا موقت صورت می‌گیرند ـ شامل اجازه پروازهای نظامی بر فراز کشورهای منطقه، برگزاری رزمایش‌های مشترک نظامی، افزایش صادرات تسلیحات چینی به کشورهای خاورمیانه و خلیج فارس، تأمین لجستیکی ناوهای جنگی، و راه‌اندازی تاسیسات کوچک نظامی است. این اقدامات، بخشی از یک نقشه راه حساب‌شده از سوی چین برای زمینه‌سازی جهت ایجاد پایگاه‌های نظامی گسترده و دائمی در منطقه محسوب می‌شوند.
سه‌گانه قدرت: سرمایه‌گذاری اقتصادی، نفوذ نظامی و دیپلماسی فعال
بر اساس تحلیل‌های متعدد، چین در حال پیگیری افزایش نفوذ نظامی خود در منطقه است و از ظرفیت همکاری با ایران برای تضعیف تدریجی حضور نظامی آمریکا بهره می‌گیرد. این روند در چارچوب راهبرد کلان چین برای گسترش نفوذ ژئوپلیتیکی و اقتصادی خود، به‌ویژه در مناطقی که نفوذ ایالات متحده رو به کاهش گذاشته، قابل تفسیر است. چین برای پیشبرد این راهبرد، از چندین مسیر مکمل استفاده می‌کند. مهم‌ترین ابزار، سرمایه‌گذاری اقتصادی هدفمند در قالب ابتکار «کمربند و راه» است؛ که از طریق آن، پکن میلیاردها دلار در پروژه‌های زیرساختی و انرژی در منطقه سرمایه‌گذاری کرده و نوعی وابستگی متقابل اقتصادی ایجاد کرده است.
در کنار آن، همکاری نظامی فزاینده نیز به‌عنوان ستون دوم این راهبرد عمل می‌کند.وچین روابط نظامی خود با کشورهای منطقه ـ به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی و دیگر دولت‌های حاشیه خلیج فارس ـ را از طریق فروش تسلیحات، آموزش‌های نظامی مشترک، و برگزاری رزمایش‌های دوجانبه گسترش داده است.
مسیر سوم، دیپلماسی فعال منطقه‌ای است. پکن با ایفای نقش میانجی در حل‌وفصل برخی درگیری‌های منطقه‌ای، تلاش می‌کند خود را به‌عنوان یک بازیگر متعادل و شریک قابل‌اعتماد به دولت‌های منطقه معرفی کند.
چین همچنین به‌طور فزاینده‌ای از خلأ راهبردی ایجادشده بر اثر عقب‌نشینی تدریجی ایالات متحده از برخی مناطق خاورمیانه بهره‌برداری کرده است. این عقب‌نشینی باعث ایجاد فضایی شده که چین آن را با هوشمندی پر کرده است. در همین راستا، پکن به‌دنبال بازتعریف نقشه ائتلاف‌ها و شرکای راهبردی در خلیج فارس و خاورمیانه است؛ در حالی‌که بسیاری از کشورهای منطقه نیز در جستجوی جایگزین‌هایی برای کاهش وابستگی تاریخی به ایالات متحده هستند.
در این چارچوب، چین یک طرح فوری و راهبردی نظامی برای حمایت از متحد نزدیک خود، جمهوری اسلامی ایران، تدوین کرده است؛ به‌ویژه پس از حملات مستقیم نظامی اسرائیل و سپس ایالات متحده به شماری از تأسیسات هسته‌ای ایران. در پی این تحولات، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با حمایت غیرمستقیم چین ـ به‌عنوان شریک راهبردی تهران در منطقه ـ بیانیه‌ای صادر کرد و هشدار داد: «هرگونه تجاوز بیشتر آمریکا علیه ایران، به فروپاشی کامل حضور نظامی ایالات متحده در منطقه منجر خواهد شد.» در این بیانیه، پایگاه‌های نظامی آمریکا به‌عنوان «نقاط ضعف اصلی» و «ستون‌های حیاتی رژیم جنگ‌طلب ایالات متحده» توصیف شدند.
در تاریخ ۲۳ ژوئن ۲۰۲۵، ایران چندین پایگاه نظامی آمریکا در منطقه را هدف حمله قرار داد؛ از جمله پایگاه هوایی «العدید» در قطر و برخی پایگاه‌های آمریکا در عراق. این حمله در بستر جنگ نظامی جاری میان ایران و اسرائیل و در پاسخ به حمله ایالات متحده به سه مرکز هسته‌ای ایران صورت گرفت. دولت قطر اعلام کرد که سامانه‌های دفاعی آن موفق به رهگیری موشک‌های ایرانی شده‌اند.
عملیات «بشائر الفتح» دومین عملیات مستقیم ایران علیه پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در خاورمیانه و خلیج فارس به‌شمار می‌رود؛ نخستین عملیات از این نوع، «عملیات شهید سلیمانی» بود. یک هفته پیش از این حمله، کنسولگری ایالات متحده در اربیل عراق نیز هدف حمله‌ای قرار گرفت که طبق ادعای آمریکا، از سوی ایران طراحی شده بود.
پیش از آغاز حملات نظامی اسرائیل به خاک ایران، شماری از مقامات نظامی جمهوری اسلامی، با پشتیبانی غیرمستقیم چین، اعلام کرده بودند که در صورت هرگونه حمله از سوی ایالات متحده، ایران آمادگی دارد پایگاه راهبردی «دیه‌گو گارسیا» در اقیانوس هند را هدف قرار دهد. تهران همچنین با حمایت پکن تأکید کرد که «پایگاه دریایی مشترک آمریکا و بریتانیا در دیه‌گو گارسیا» نیز در صورت حمله احتمالی آمریکا، پاسخ سخت و مستقیم ایران را دریافت خواهد کرد.
در ادامه این روند، تنش‌ها در منطقه خاورمیانه به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت؛ به‌ویژه پس از آنکه ایالات متحده دیپلمات‌های خود را از سفارتخانه‌اش در عراق خارج کرد و به‌طور همزمان، دستور تخلیه کادر دیپلماتیک از کویت و بحرین را نیز صادر نمود. این اقدام واشنگتن در پاسخ به تهدیدات علنی ایران مبنی بر حمله به پایگاه‌های نظامی آمریکا در صورت وقوع درگیری مستقیم، صورت گرفت.
در این میان، چین به‌صورت غیرمستقیم از مواضع ایران حمایت می‌کند و در حال تدوین و آماده‌سازی یک طرح نظامی گسترده، مرحله‌بندی‌شده و هدفمند برای حذف پایگاه‌های نظامی آمریکا از منطقه خلیج فارس و به‌صورت وسیع‌تر، از کل خاورمیانه است. این طرح با هدف پایان دادن به سیطره راهبردی ایالات متحده بر کشورهای خلیج فارس و مهار نفوذ نظامی واشنگتن در منطقه دنبال می‌شود؛ نفوذی که پکن آن را مانعی اساسی در مسیر گسترش منافع ژئوپلیتیکی و اقتصادی خود در خاورمیانه می‌داند.