شناسهٔ خبر: 73968687 - سرویس استانی
نسخه قابل چاپ منبع: قدس آنلاین | لینک خبر

کاخ «جهان‌نما» اصفهان چه بود و چه شد؟

کاخ «جهان‌نما» در زمان «شاه‌عباس صفوی» ساخته شد .اما «ظل السلطان» قاجاری با این ادعا که برخی افراد از آن برج، کاخ «هشت ‌بهشت» مکان اسکان خواهرش «بانو عظما» را دید می‌زدند، این کاخ را تخریب کرد.

صاحب‌خبر -

کاخ «جهان‌نما» در زمان «شاه‌عباس صفوی» ساخته شد و دارای سه‌طبقه بود و چون از بام و حتی داخل اتاق‌های طبقات دوم و سوم همه باغ‌های چهارباغ و کاخ‌های آن نمایان بود، آن را کاخ «جهان‌نما» نامیدند، اما «ظل السلطان» قاجاری با این ادعا که برخی افراد از آن برج، کاخ «هشت ‌بهشت» مکان اسکان خواهرش «بانو عظما» را دید می‌زدند، این کاخ را تخریب کرد.

کاخ جهان‌نما که به فاصله‌ یک دوره‌ تاریخی از صفویه تا قاجار ساخته شد و مورد استفاده بود، ‌پس از حدود 250 سال پایه‌هایی منسوب به آن کشف ‌شده است، کاخی که به گفته‌ باستان‌شناسان و بر اساس سفرنامه‌های باقیمانده از آن دوره برای تفریح بوده است.

یک باستان‌شناس با اشاره به توضیحات سفرنامه‌ «دیولافوا» درباره‌ کاخ جهان‌نما در اصفهان گفته است: این جهانگرد که در فاصله‌ سال‌های 1881 تا 1884 میلادی در ایران بود، در سفرنامه‌ خود درباره این کاخ آورده است: آن ‌یک عمارت تفریحی و خارج از دولت‌خانه‌ صفوی قرار داشته است. همچنین در مسیر مستقیم عمارت، نخست «چهارباغ» سپس «جهان‌نما» و پس از آن «سی‌وسه ‌پل» و در نهایت چهارباغ بالای کنونی تا باغ «هزار جریب» بود که انتهای آن به بن‌بست ختم می‌شد.

علیرضا جعفری زند با اشاره به سفرنامه‌های «شاردن» و «کمپ‌فر» به‌ عنوان دو جهانگرد دیگر که در سفر خود به اصفهان از این باغ نام ‌برده‌اند، نیز گفته است: دروازه شیراز یا کاخ هزار جریب که در گذشته بن‌بست چهارباغ محسوب می‌شد، چندین دروازه داشت که در حال حاضر فقط دو دروازه‌ آن پس از کاوش‌های دکتر منتظر باقی‌ مانده که یکی در دانشگاه اصفهان و دیگری در خیابان شیخ صدوق است.

به گفته وی بر اساس سفرنامه‌ دیولافوا از سال 1884 میلادی به بعد، تخریب کاخ‌های اصفهان یکی پس از دیگری به‌ وسیله «ظل‌السلطان» آغاز شد و باغ دولت‌خانه که پشت عمارت عالی‌قاپو در میدان نقش ‌جهان قرار داشت نیز یکی از آن کاخ‌ها بود. او نوشته است در آن زمان به چشم خود تخریب تدریجی کاخ جهان‌نما را دیده است.

جعفری‌زند همچنین گفته است: بر اساس سفرنامه‌های موجود، اصفهان تعداد زیادی کاخ مانند «آیینه‌خانه»، «سعادت‌آباد» و «هفت دست» داشته که در فاصله سال‌های 1884 میلادی برخی از آن‌ها تخریب ‌شده‌اند. این باستان‌شناس اوایل زمستان سال 1393 یعنی زمانی که مدیریت شهری تصمیم گرفت ایستگاه مترو خط دروازه دولت (امام حسین(ع) کنونی) را ایجاد کند، هشدار داد با توجه به موقعیت جغرافیایی کاخ جهان‌نما در گذشته، احتمال کشف بقایای این بنای تاریخی ارزشمند وجود دارد.

او در این زمینه توضیح داد: با وجود هشدارهایی که پیش از شروع حفاری‌ها دادم، آن‌ها نخست این احتمال را رد و اعلام کردند تاکنون فقط چند آبراهه بدست‌ آمده است، اما با توجه به‌ قرار گرفتن این کاخ در کنار کاروانسرای قدیمی «تحدید»، با تخریب این کاروانسرا برج «جهان‌نما» را ساختند که هم‌نامی آن ‌هم به احتمال زیاد به دلیل وجود این کاخ بود.

این مدرس دانشگاه افزود: ‌هر نوع گودبرداری در این محدوده به تخریب آنچه از بقایای این کاخ باقی ‌مانده بود منجر می‌شد که خوشبختانه میراث فرهنگی استان اصفهان با کشیدن فنس دور این محوطه‌ کارگاهی کار کاوش در این محدوده را آغاز کرد و بنا بر اعلام‌ سایت اداره کل میراث فرهنگی استان اصفهان 26 فروردین 1394 کاوش‌های محور چهارباغ اصفهان منجر به کشف پایه‌های کاخ جهان‌نما شد.