زبان پویانمایی یک زبان بین‌المللی است، زبانی که با آن می‌توان با همه کودکان و نوجوانان جهان ارتباط برقرار کرد و پیام‌هایی را به آن‌ها رساند، این پیام‌ها گاهی برآمده از فطرت پاک انسانی است و گاهی می‌تواند ترویج یک فرهنگ بومی و گسترش آن به دیگر نقاط دنیا باشد.
استفاده از این ابزار کارا و برّان برای رساندن پیام حق و حقیقت در زمانه‌ای که کودکان و نوجوانان مسلمان در معرض انواع و اقسام فرهنگ‌های غیرالهی هستند، می‌تواند در دستان مبلغان دینی به‌گونه‌ای دیگر معنا شود و مسیر دیگری را برای تبلیغ دین ایجاد کند.
۲۷ سال پیش در مشهد جمعی از طلاب دور هم جمع شدند تا برای دغدغه‌هایی که در ذهن داشتند پاسخی مناسب پیدا کنند که نتیجه یکی از شاخه‌های کاری آن‌ها ساخت حدود ۴هزار دقیقه پویانمایی بود.
حجت‌الاسلام سیدعلی پورحسینی که طلبه سطح چهار و کارشناس مجموعه علمی مرکز مدیریت حوزه علمیه خراسان است درباره چگونگی شکل‌گیری مؤسسه‌های فراگستر حوزه علمیه خراسان می‌گوید: ما یک جمع خودجوش طلاب بودیم که از سال ۷۷ با یک پرسش کارمان را شروع کردیم، پرسش این بود که «اگر یک طلبه پس از گذر ۲۰ سال به جایگاه مطلوبی برسد تا جامعه به بهترین شکل از او استفاده کند، باید چه کاری انجام دهد؟» این جرقه اولی بود که در دهه ۷۰ در ذهن ما شکل گرفت و بعد یک نقشه راهی را برای خودمان طراحی کردیم که به دو قطعه ۱۰ ساله تقسیم می‌شد، در ۱۰ سال اول رویکردمان توانمندسازی از نظر محتوا بود و ۱۰ ساله دوم رسیدن به خروجی از توانمندی‌هایی بود که کسب کرده بودیم.
او با بیان اینکه عملاً از نیمه دوم سال ۸۷ وارد ۱۰ ساله دوم شدیم و خروجی‌هایمان در سه قالب نوشتاری، تصویری و نرم‌افزاری بود، خاطرنشان می‌کند: مؤسسه ما به صورت کلان به نام مؤسسات فراگستر بوده و زیرمجموعه آن هشت مؤسسه است که پنج مؤسسه آن چندمنظوره و سه مؤسسه آن تک‌منظوره است. فعالیت تولید پویانمایی زیرمجموعه گروه نماست، کارهای این گروه در دو بخش نقاشی متحرک اسلامی و نقاشی متحرک ایرانی است، این دو گروه به دلیل مخاطبان متفاوت رویکردهای متفاوتی دارند.
پورحسینی می‌افزاید: چون ما در گروه کودک و نوجوان کار می‌کردیم یکی از رسالت‌های اصلی آن حوزه تصویری بود و یکی از تأثیرگذارترین فعالیت‌ها در زمینه کارهای تصویری، پویانمایی است، از آن جهتی که انیمیشن مادر محصولات فرهنگی در حوزه کودک و نوجوان است، در این قسمت سرمایه‌گذاری ویژه‌ای کردیم و از نیمه دوم سال ۸۷ وارد چرخه تولید شدیم.نویسنده و کارگردان گروه نما درباره فعالیت‌های خود در این گروه بیان می‌کند: تاکنون حدود ۱۷-۱۶ اثر را کارگردانی کرده‌ام، البته بیشتر دست به قلم هستم و بیش از ۱۰۰عنوان از کتاب‌هایم تاکنون چاپ شده است، در حوزه پویانمایی هم بیشتر در زمینه فیلم‌نامه‌نویسی فعالیت می‌کنم.
او با بیان اینکه سال ۷۷ که کار را شروع کردیم ۱۲ نفر بودیم و در این سال‌ها دو نفر از این تعداد فوت شده‌اند و اکنون در مجموع ۱۴ نفر هستیم، یادآور می‌شود: ۱۶-۱۵ سال است که در عرصه تولید فعالیت می‌کنیم و چون به طور پیوسته در حال فعالیت هستیم، برکات زیادی داشته است.
پورحسینی درباره تولیدات گروه نما توضیح می‌دهد: تولید انیمیشن با توجه به جامعه مخاطب متفاوت است؛ چرا که بعضی از مخاطبان کشش دینی دارند و آن کار هم این ظرفیت را دارد که یک انیمیشن کاملاً دینی باشد، بنابراین در گروه نقاشی متحرک اسلامی قرار می‌گیرد، این موارد شامل پویانمایی‌هایی در مورد تاریخ اسلام و مباحث دینی است. برخی محصولات را نیز با توجه به ذائقه کشورهای اروپایی تولید می‌کنیم؛ چرا که مخاطبان در آنجا این آمادگی را ندارند که ما مستقیم مباحث اسلامی را در پویانمایی مطرح کنیم، این گونه پویانمایی‌ها در گروه نقاشی متحرک ایرانی ساخته می‌شود. محتوایی که در اینجا پردازش می‌شود، متناسب با فرم و خصوصیات کار کودک و نوجوان است؛ در این زمینه تاکنون برای کشورهای عراق، سوریه، لبنان، فرانسه، ایتالیا و آلمان انیمیشن ساخته‌ایم و اکنون نیز در حال تولید محصولی برای سوئد هستیم.
پویانمایی فراملیتی و فرامذهبی است
نویسنده و کارگردان گروه نما متذکر می‌شود: پویانمایی برای کودک و نوجوان فراملیتی و فرامذهبی است، به عنوان مثال امروز در شبکه پویا انیمیشن پاندای کونگ‌فوکار پخش می‌شد، هیچ کسی هم در این زمینه حساس نمی‌شود؛ چرا که زبان این انیمیشن زبان کودکانه بوده و محتوای آن هم فرامذهبی است، البته اگر محتوای آن را تحلیل کنیم متوجه می‌شویم که در حال ترویج و نشر آموزه‌های بوداست اما در لایه اولیه آن تنها یک انیمیشن جذاب داستانی می‌بینیم که کودکان را سرگرم می‌کند و خانواده‌ها هم به محتوا و لایه پنهان آن حساس نمی‌شوند.
وی با بیان اینکه پویانمایی‌هایی که ما برای مخاطبان غربی تولید می‌کنیم از همین جنس و با جذابیت‌های سایر انیمیشن‌های کودک و نوجوان است، ادامه می‌دهد: ما هم مانند سازندگان انیمیشن پاندای کونگ‌فوکار که این دغدغه را دارند که فرهنگ، طرز فکر و ذائقه فکری خودشان را به دیگران برسانند، ما هم این دغدغه را داریم که مباحث دینی خودمان را در قالب پویانمایی منتشر کنیم اما در لایه اول مخاطب باید از آن داستان لذت ببرد و مجذوب جذابیت‌های آن پویانمایی شود.
پورحسینی در پاسخ به اینکه آیا تولیدات شما سفارشی است؟ می‌گوید: ما در سه قسم پویانمایی تولید می‌کنیم، در حوزه مبلغان برون مرزی داریم که ارتباطاتی را برای ما برقرار می‌کنند و از ما می‌خواهند برای نیازهایی که در ارتباط با جامعه مخاطبشان که مسلمانان خارج از کشور هستند، محتوا تولید کنیم. یکسری از تولیدات نیز بر اساس دغدغه‌های خودمان تولید می‌شود؛ چرا که از قبل یکسری اهداف بلندمدت را تعریف کرده‌ایم، بر این اساس سال ۱۳۹۴ از سند چشم‌انداز ۲۰ ساله دوممان رونمایی کردیم و بر اساس آن تولیداتی را انجام می‌دهیم. قسم سوم تولیداتمان نیز برای بازارهای فروش فیلم است، در این زمینه یکسری سناریوهایی به صورت مقدماتی آماده می‌کنیم و بعد در آن بازارها شرکت کرده و ایده‌هایمان را در آنجا مطرح می‌کنیم، بعضی اوقات تهیه‌کنندگان شبکه‌های مختلف ماهواره‌ای یکسری ایده‌هایی به ما می‌دهند و بر آن اساس پویانمایی تولید می‌کنیم. به طور کلی در این مورد موضوع اصلی ایده است که با تعامل میان دو طرف بررسی می‌شود، بعد پژوهش‌ها در این زمینه صورت می‌گیرد و فیلم‌نامه آن کار نوشته می‌شود، در این مورد گام به گام با سفارش‌دهنده پیش می‌رویم و آن پویانمایی را تولید می‌کنیم.
حدود ۱۸-۱۷ پویانمایی تولیدی ما از شبکه پویا پخش شده است
نویسنده و کارگردان گروه نما با اشاره به اینکه خیلی از مخاطبانی که با آن‌ها در ارتباط هستیم مخاطبان چهره به چهره هستند، در پاسخ به اینکه چرا محصولات بیشتری برای مخاطبان ایرانی تولید نمی‌کنید؟ می‌گوید: حدود ۱۸-۱۷ پویانمایی تولیدی ما از شبکه پویا پخش شده است و برای این موضوع به آن‌ها دست مریزاد می‌گویم، اما ما مانند آن زعفران‌کاری هستیم که زعفران را کاشتیم، آبیاری کردیم و آن را به محصول رساندیم، از اینجا به بعد سیاست‌های کلان اجتماعی است که تعریف می‌کند مردم زعفران پای سفره خود ببرند یا رنگ شیمیایی. اگر سازمان‌های کلان حکومتی از محصول ما حمایت کنند این محصول به سفره ایرانی می‌آید اما اگر محصول ما از آن طرف خریداری نشود بالاخره کسانی هستند که قدر آن محصول را بدانند و روی آن سرمایه‌گذاری و آن محصول را تجاری‌سازی کنند، همان طور که خیلی از کشورهای اروپایی محصولات ما را با بسته‌بندی جدید خریداری کرده و در بازار خودشان با قیمت بیشتری از داخل ایران عرضه می‌کنند.
وی با بیان اینکه ما خیلی دوست داریم محصولاتمان در کشور خودمان بیشتر عرضه شود اما ما این توان را نداریم که محصولاتمان را به صورت رایگان در اختیار مردم ایران قرار دهیم، خاطرنشان می‌کند: به رئیس شبکه پویا گفتم چرا ۹۰ درصد پویانمایی‌هایی که از این شبکه پخش می‌شود، خارجی است؟ در پاسخ به من گفت: «وظیفه من پر کردن آنتن شبکه پویاست»، در واقع به‌صورت غیرمستقیم این را می‌گویند که «چون در کشور ما قانون کپی‌رایت وجود ندارد، محصولات خارجی را با کمترین قیمت ممکن و گاهی به رایگان در شبکه پخش می‌کنیم، اگر هزینه‌ای هم انجام دهیم یک چهل و پنجم ساخت انیمیشن است که آن هم هزینه دوبله است و با کمترین هزینه آنتن شبکه پر می‌شود».
پورحسینی متذکر می‌شود: متأسفانه مسئولان رسانه ملی به این موضوع توجه نمی‌کنند یا غفلت می‌کنند که انیمیشن خارجی فرهنگ ما را تغییر می‌دهد و دیگر نمی‌توانیم از کودکی که با پاندای کونگ‌فوکار بزرگ می‌شود انتظار داشته باشیم با بت و بت‌پرستی و آموزه‌های بودا جبهه بگیرد و مقابله کند؛ چرا که با این فرهنگ بیگانه رشد کرده است. کسی که سفره را پهن می‌کند باید حواسش باشد که آیا فقط می‌خواهد غذایش زیبا باشد یا این دغدغه را دارد که غذای سالمی به میهمانش بدهد.
ما خادم همه کودکان و نوجوانان هستیم
نویسنده و کارگردان گروه نما با بیان اینکه به نظر ما هیچ مرزی وجود ندارد و ما خادم همه کودکان و نوجوانانی هستیم که با فطرت پاک اسلام به دنیا می‌آیند، می‌افزاید: این تفاوت نگاهی است که رسول اکرم(ص) به ما منتقل کرده است، من هر بچه‌ای که در ایتالیا، فرانسه و سوئد است را فرزند خودم می‌دانم، چون احساس می‌کنم با ذات پاک اسلام به دنیا آمده و اکنون وظیفه من این است که به عنوان هدایتگر در کنارش قرار بگیرم و کمکش کنم.
او با بیان اینکه فعالیتی که دوستانم در تولید پویانمایی با این پشتوانه پژوهشی انجام می‌دهند کم‌نظیر و شاید بی‌نظیر است، مدعی می‌شود: شاید شرکت‌های رقیب ما در تولید پویانمایی فراوان باشند و از نظر فنی از ما بهتر باشند، اما هیچ کدام از شرکت‌های تولیدی انیمیشن سابقه پژوهشی ۲۷ سال ما را در تولید محتوای دینی ندارند، ما اکنون ۱۲۵ مجلد ۳۰۰ صفحه‌ای از نکات استخراجی در زمینه مباحث تفسیری و بیش از ۲۰۰ مجلد در مباحث حدیثی داریم.
پورحسینی با تأکید بر اینکه تمام انیمیشن‌هایی که محتوای مستقیم و غیرمستقیم دینی دارند هسته مرکزی آن‌ها از دل تفاسیر و احادیث است، خاطرنشان می‌کند: تاکنون حدود ۴هزار دقیقه انیمیشن تولید کرده‌ایم، کسانی که در کار تولید انیمیشن هستند متوجه می‌شوند رسیدن به این عدد به معنای جابه‌جا کردن کوه است.
نویسنده و کارگردان گروه نما می‌افزاید: مدیران دولتی با وجود دغدغه‌هایی که دارند چند سال بعد در آن جایگاه نیستند، اما ما پس از این سال‌ها همچنان در حال فعالیت هستیم و معتقدیم نیازمندی جامعه هر روز در حال تغییر است و اسلام هم می‌تواند براساس این نیازمندی حرفی برای گفتن داشته باشد.
هوش مصنوعی؛ رقیب یا همکار؟
او با بیان اینکه هوش مصنوعی هم کمک‌کننده و هم رقیب ساخت پویانمایی می‌تواند باشد، می‌گوید: اگر با هوش مصنوعی درست ارتباط برقرار کنیم یک همکار خوب می‌شود و اگر از ابزار هوش مصنوعی غافل شویم، چند وقت بعد متوجه می‌شویم قدرت رقابت با آن را نداریم در نتیجه رقیبمان می‌شود.
پورحسینی با اشاره به اینکه تاکنون بیش از هزار شخصیت طراحی کرده‌ایم، ادامه می‌دهد: پیش از استفاده از هوش مصنوعی این روند خیلی طولانی بود اما اکنون با دادن چهار معیار برای شخصیت مورد نظر، هوش مصنوعی آن را خلق می‌کند. بنابراین در آینده با یکسری تغییر و تحولات در حوزه پویانمایی مواجه هستیم و نمی‌شود منکر آن شد، اما آن چیزی که می‌توان روی آن تأمل کرد، ایده‌های خلاقانه‌ای است که از احساسات، عواطف و روح لطیف انسانی می‌آید و وجه تمایز میان انسان و هوش مصنوعی است. همچنین با وجود همه پیشرفت‌های هوش مصنوعی نباید از پژوهش‌های اصیلی که ما را به سرچشمه‌های اصلی منابع دینی وصل می‌کنند، غافل شویم.
نویسنده و کارگردان گروه نما درباره عضوگیری و آموزش در این گروه نیز خاطرنشان می‌کند: ما تا سال ۹۴ دوره‌های آموزشی را برگزار می‌کردیم اما چون مجموعه کوچکی هستیم و توانمندی‌های محدودی داریم، به دلیل محدودیت‌های مالی و نیروی انسانی از سال ۹۴ دیگر بستر آموزش را نداریم، مهر و فروردین ماه هر سال عضوگیری جدید داریم اما نیروهای جدیدی که وارد مجموعه می‌شوند بر اساس پروژه‌ای که قبول می‌کنیم یا درخواست کاری که می‌شود، پذیرفته می‌شوند. به عنوان مثال برای ساخت پروژه پویانمایی «شاهزاده روم» قطعات مختلف از مجموعه‌های مختلف کنار هم قرار گرفتند تا این محصول ساخته شد، بنابراین طبق پروژه‌هایی که تعریف می‌شوند نیروهایی به‌عنوان همکار وارد مجموعه می‌شوند و با اتمام کار این همکاری نیز تمام می‌شود و نمی‌توانیم بگوییم که این افراد نیروهای ما هستند.