دکتر محمدرضا مقدسی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با بیان اینکه رسانه‌ها به‌عنوان ابزاری قدرتمند در شکل‌دهی به هویت فرهنگی و تقویت تاب‌آوری آن، نقش مهمی بر عهده دارند افزود: در عصر جهانی‌سازی و اقتصاد دیجیتال، رسانه‌های جمعی مانند تلویزیون، رادیو، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی حامل پیام‌های فرهنگی بوده و هستند، بطور کلی رسانه ها فضایی فراهم می‌کنند که افراد از طریق آن به ارزش‌ها، سنت‌ها، زبان و هنرهای خود پیوند می‌خورند.
وی افزود: این فرآیند باعث تقویت احساس تعلق و هویت در برابر نفوذ فرهنگ‌های خارجی و یکنواخت‌سازی جهانی می‌شود، به‌ویژه در مواقع بحران، مانند جنگ، مهاجرت یا تغییرات سیاسی، رسانه به عنوان پلی میان نسل‌ها عمل کرده و داستان‌های تاریخی، زبان مادری و آداب محلی را حفظ می‌کند، برای مثال، برنامه‌های موسیقی‌های محلی یا پخش زنده مراسم سنتی، دانش نسل جوان را تقویت و بلکه به ایجاد هویت مشترک کمک می‌کند.
این کارشناس حوزه تاب آوری یادآور شد: شبکه‌های اجتماعی نیز به نوبه خود امکان مشارکت گسترده‌تری را فراهم کرده‌اند؛ مانند استفاده از هشتگ‌ها برای جشنواره‌های فرهنگی یا انتشار آثار هنرمندان محلی که به حفظ تنوع فرهنگی منجر می‌شود.
تاثیرات دو گانه رسانه
وی تأثیر رسانه را دوگانه دانست و گفت: اگر نقد واقعیت فرهنگی را به‌درستی بازتاب دهد، تاب‌آوری را تقویت می‌کند، اما اگر از الگوهای غربی یا مصرف‌گرایی پیروی کند، می‌تواند به تضعیف هویت بیانجامد، بنابراین، استفاده از رسانه به‌عنوان ابزاری آگاهانه برای معرفی و تبلیغ فرهنگ بومی، تربیت رسانه‌ای جامعه و تولید محتوا با مشارکت عمومی ضروری است.
مقدسی با بیان اینکه رسانه نه تنها آینه‌ای از هویت فرهنگی است، بلکه موتور محرکه‌ای برای مقاومت در برابر اضمحلال و ناپدیدشدگی فرهنگ‌ها به شمار می رود تاکید کرد: تاب آوری فرهنگی به توانایی جوامع برای حفظ ارزش‌ها، هویت و ساختارهای فرهنگی خود در مواجهه با چالش‌های داخلی و خارجی اشاره دارد و در این زمینه، رسانه به عنوان یکی از عناصر کلیدی، نقش حیاتی در انتقال ارزش‌ها، تقویت همبستگی اجتماعی و مقابله با نفوذ فرهنگ‌های خارجی ایفا می‌کند.
حفظ هویت فرهنگی
بنیانگذار خانه تاب آوری ایران یکی از عناصر اساسی تاب آوری فرهنگی را حفظ هویت دانست و گفت: جوامعی که هویت فرهنگی خود را به خوبی تعریف کرده و انتقال می‌دهند، در مواجهه با تغییرات ناگهانی مانند جنگ، مهاجرت یا جهانی‌شدن مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند و رسانه‌ها می‌توانند با پوشش رویدادهای تاریخی، زبان محلی و سنت‌ها، این هویت را تقویت کنند، برای مثال، فیلم‌ها و مستندهایی که به زبان‌های محلی ساخته می‌شوند، نقش مهمی در حفظ تنوع زبانی و فرهنگی دارند.
وی گفت: شبکه‌های اجتماعی به عنوان پل ارتباطی بین افراد، در شکل‌دهی به تاب آوری فرهنگی برجسته هستند و رسانه‌های دیجیتالی مانند شبکه‌های اجتماعی این فرصت را فراهم کرده‌اند تا گروه‌های فرهنگی کوچک نیز در فضای مجازی حضور یافته و فرهنگ خود را گسترش دهند زیرا این شبکه‌ها می‌توانند در مواقع بحران (مانند بحران‌های سیاسی یا اقتصادی) به عنوان فضایی برای حمایت از ارزش‌های فرهنگی عمل کنند، با این حال، این ابزارها نیز باید از آسیب‌هایی مانند گسترش فرهنگ مصرفی محافظت شوند.
حافظه تاریخی و نهادهای فرهنگی
مقدسی عنصر دیگر تاب آوری فرهنگی را حفظ حافظه تاریخی و نقش نهادهای فرهنگی مانند موزه‌ها، کتابخانه‌ها و دانشگاه‌ها عنوان کرد و گفت: رسانه‌ها می‌توانند این حافظه را از طریق مستندها، مقالات تاریخی و پویش‌های فرهنگی تقویت کنند و علاوه بر این همکاری بین رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی به گسترش دانش تاریخی و افزایش آگاهی عمومی کمک می‌کند.
وی با بیان اینکه این تعامل بین رسانه و نهادهای فرهنگی، پایه‌ای محکم برای مقاومت در برابر فراموشی فرهنگی فراهم می‌آورد یادآور شد: تاب آوری فرهنگی نتیجه تعامل پیچیده عناصری مانند رسانه، حفظ هویت، شبکه‌های اجتماعی، توانایی سازگاری، حافظه تاریخی و نهادهای فرهنگی است و رسانه به عنوان عنصری کلیدی، نه تنها فرهنگ را منتقل می‌کند، بلکه در شکل‌دهی به آینده آن نیز نقش دارد.
مقدسی تاکید کرد: در عصر دیجیتال، استفاده از رسانه‌های نوین برای تقویت این عناصر می‌تواند راهکاری اثربخش برای مقابله با چالش‌های فرهنگی باشد و با توجه به اهمیت موضوع، توجه به تعادل بین فرهنگ محلی و جهانی در محتوای رسانه‌ای، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.