همشهری‌آنلاین - مجیدجباری: مردم شادگان برای نجات نخل‌های تشنه‌ای که به‌دلیل خشکسالی و سدسازی در حال نابودی هستند، با دست خالی لایروبی را شروع کرده‌اند. با وجود اینکه رودخانه «جراحی» بسیار کم‌آب شده، مردم روستاهای شادگان با همت بی‌نظیر و با استفاده از بیل و داس برای لایروبی نهرها و کانال‌های فرعی که آب را به نخلستان‌هایشان هدایت می‌کند، دست به کار می‌شوند. کار هر سالشان است؛ در گرمای طاقت‌فرسای بالای ۵۰ درجه، در فصل خرماپزان!
«مسعود شاوردی» یکی از همین کشاورزان اهل روستای مندوان، زیر سایه نحیف یکی از نخل‌های نیمه‌جان، در دمی استراحت پس از چند ساعت کار در نخلستان، از نبرد خاموشی می‌گوید که چندین سال در جریان است.
پاکسازی ساجیه‌ها برای نخیلات
او به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «الان که با شما حرف می‌زنم، همراه جمعی از اهالی روستا مشغول پاک کردن ساجیه (نهر کوچک منشعب شده برای هر یک از نخلستان‌ها) هستیم، فقط برای اینکه مقداری آب به نخل‌های تشنه برسد.»
رودخانه جراحی با آن‌که هنوز نفس می‌کشد، دیگر مثل گذشته پرطراوت نیست. شاوردی در این باره می‌گوید: «صدها انشعاب در مسیر رودخانه، از بالادست تا پایین‌دست، برای آبیاری مزارع و نخلستان‌ها ایجاد شده‌اند، اما بیشتر آن‌ها پر از رسوب است؛ انبوه گل‌ولای که به‌دلیل لایروبی دیر به دیر، جلوی جان گرفتن زمین‌های پایین‌دست را گرفته‌است. اگر هم آب از بالادست رها شود، تا به زمین‌های دیگر برسد، رمقی از آن باقی نمی‌ماند؛ از بس گل‌ولای مسیر کانال‌ها و نهرها را سدکرده است. بیشتر حجم آب تا به زمین‌های پایین برسد، یا در مسیر تلف می‌شود یا آبی نمی‌ماند که نخیلات دیگر را سیراب کند.»
نخل‌های مرده و کم رمق
شاوردی روایت می‌کند که اهالی روستا، خانواده به خانواده، تمیز کردن بخش‌هایی از مسیر آب را به دوش می‌کشند: «هر کسی بخشی از ساجیه‌های که از زمینشان می‌گذرد را تمیز می‌کند. نخل‌داران بالادست باید مسیر را تمیز کنند تا آب به پایین‌دستی‌ها برسد. این کار تا انتهای مسیر ادامه دارد. اگر یکی کم‌کاری کند، همه ضرر می‌کنند. برای همین هر یک از نخل‌داران و کشاورزان، انشعاب و مسیر آب مربوط به زمین‌های خود را تمیز و لایروبی می‌کنند؛ ۲۰ نفر، ۳۰ نفر و ۵۰ نفری؛ بستگی به بزرگی و کوچکی کانال و نهر آب دارد.»
مرگ نخل‌های خوزستان | منابع آبی خوزستان ۲برابر خلیج فارس شور شده است + اینفوگرافیک
او با تاسف به نخل‌هایی اشاره می‌کند که در حال خشک‌شدن هستند: «در اطراف روستاهای خنافره، عبودی و همین مندوان، هزاران درخت بی‌ثمر مانده‌اند. بیش از نیمی از نخل‌های منطقه به دلیل خشکی و بی‌آبی مرده‌اند. خرماهایی که باقی مانده، دیگر کیفیت سابق را ندارند و نخل‌های کم جان دیگر نایی برای ثمر دادن ندارند.»
زنان، دوشادوش مردان
«مریم شاوردی» هم از ساکنان روستای «مندوان» است که در طرح مشارکت جوامع محلی در حفاظت از تالاب‌ها هم فعالیت دارد. او به همشهری‌آنلاین می‌گوید: «اگر دولت برای لایروبی کانال‌ها پول ندهد، نخل‌ها می‌میرند. برای همین مااهالی روستاهای شادگان، زن و مرد، پیر و جوان، حتی پیرمرد ۷۵ ساله، داخل آب می‌رویم تا گل و لای و علف‌های هرز را از نهرها بیرون بکشیم. برخی خانواده‌ها پولی برای اجاره کردن بیل مکانیکی ندارند، به همین خاطر مردم محلی پای کار می‌آیند. همه زندگی ما به آب همین نهرها وابسته است؛ از خرما و گندم تا بامیه و صیفی و صنایع‌دستی.»
آب نیست اما...
روستاییان هنوز دل از نخل‌ها نبریده اند. هر بار که آب بند می‌آید، پای کار می‌آیند و راه آب را باز می‌کنند؛ کسی منتظر کمک نیست! هر کس به سهم خود کاری می‌کند. اینجا اگر نخل بمیرد، زندگی هم می‌خشکد.در روستای مندوان، جایی میان آسمان داغ و زمین‌های ترک‌خورده، صداهایی شنیده می‌شود؛ صدای چک‌چک نهرهای بی آب، صدای نخل‌هایی که در عطش می‌سوزند و صدای کودکانی که شاید دیگر در سایه نخل قد نکشند. مردم با کمترین امکانات، در برابر خشکیدن میراث پدرانشان، ایستاده و نخل‌ها را با زحمت، همدلی و خون دل زنده نگه داشته‌اند. اینجا آب نیست، اما هنوز امید هست؛ آخرین چیزی که شاید از نخلستان‌های شادگان باقی مانده است.