ثبت جهانی غارهای پارینه‌سنگی دره خرم‌آباد در چهل‌وهفتمین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو، گامی ارزشمند در شناسایی میراث پیشاتاریخی منطقه زاگرس و لرستان است. اما این دستاورد، نمی‌تواند و نباید پوششی بر ضعف‌های مدیریتی و مستندسازی در این پرونده باشد؛ ضعف‌هایی که به حذف دو اثر شاخص «قلعه فلک‌الافلاک» و «پل شکسته» از فهرست جهانی منجر شد.
این دو نماد تمدنی، که برای لرستان به مثابه‌ی شناسنامه تاریخی و هویتی هستند، به‌دلیل فقدان انسجام در پرونده، ناتوانی در اثبات «ارزش جهانی استثنایی» و کاستی‌های اساسی در مستندات، از سوی ایکوموس فاقد شرایط ثبت تشخیص داده شدند.
بخش تأسف‌بار ماجرا نه صرفاً در حذف آثار، بلکه در انکار حذف توسط مقام‌های مسئول است. استاندار لرستان، سعید شاهرخی، بدون اشاره به ناکامی پرونده، ثبت غارهای دره خرم‌آباد را «افتخاری بزرگ» توصیف کرد. در همین حال، عطا حسین‌پور، مدیرکل میراث فرهنگی استان، که پیش‌تر منتقدان را به ناآشنایی با زبان انگلیسی متهم کرده بود، مدعی شد که امکان الحاق فلک‌الافلاک و پل شکسته به پرونده هنوز وجود دارد؛ بی‌آنکه توضیحی درباره زمان، روش یا چشم‌انداز این ادعا ارائه دهد. این در حالی است که گزارش رسمی ایکوموس به‌صراحت اعلام کرده که این دو اثر معیارهای ثبت جهانی را ندارند.
افکار عمومی حق دارند بپرسند: چه کسی پاسخگوی این شکست پنهان‌شده است؟ چرا مدیران استانی و کشوری که باید از مهم‌ترین نمادهای فرهنگی لرستان دفاع می‌کردند، به‌جای پذیرش مسئولیت، به آمارسازی، فرافکنی و نادیده‌گرفتن هشدارها روی آوردند؟
طی ماه‌ها، فعالان و کارشناسان میراث بارها نسبت به ضعف مستندات و بی‌توجهی در آماده‌سازی پرونده هشدار دادند. اما همان‌طور که دیده شد، به‌جای شنیده‌شدن، مورد هجمه و تمسخر قرار گرفتند.
واضح تر بگویم از ۱۵ اثر نامزد شده در این پرونده که ۹ اثر آن داخل شهر تاریخی خرم آباد قرار دارد و برجسته ترین آنها قلعه فلک الافلاک و پل شاپوری است حذف شدند و تنها ۶ غار و پناهگاه صخره ای ثبت شده است، با توجه به ارائه مستندات و چاپ مقالات علمی غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد در مجلات معتبرجهان، اگر مدیر این پرونده شخص دیگری هم غیر از مدیر کنونی پرونده بود، این آثار بدون هیچ مشکلی در یونسکو ثبت جهانی می شدند.
اما مشکل از زمانی شروع شد که مدیرکل میراث فرهنگی با علم به این که بین آثار داخل شهر که هیچ پیوستی با غارهای پیش از تاریخ دره خرم آباد نداشتند با ایجاد تبلیغات گسترده از ثبت جهانی آنها خبر می داد و از آن به عنوان جهان شهر یاد می کردند که در نوع خود قابل تامل است.
یونسکو نهاد تبلیغاتی نیست. معیارهایش علمی و شفاف است. برای ثبت یک اثر، ادعا کافی نیست؛ باید با اسناد، نقشه‌ها، پیوست‌های فنی و روایتی تاریخی مستدل، «ارزش استثنایی» آن را اثبات کرد. در غیاب این موارد، حذف نتیجه‌ای طبیعی است، نه توطئه یا بدسلیقگی خارجی.
کتمان عدم کفایت علمی ارائه شده از سوی ایران در حذف ۹ اثر خیانت بزرگی است که در حق شهروندان خرم آبادی صورت گرفته است. شادی افراطی که در محل استانداری «فیلم آن منتشر شد» را باید هندی ها انجام می دادند که بدون سوت زدن انجام دادند و جهان را شگفت زده کردند.
شاید عامه مردم با دیدن کلیپی از مدیر کل میراث لرستان که اخیرا یک جمله در مورد ثبت جهانی محوطه های پیش از تاریخ به زبان انگلیسی بیان می کند، باور کنند که ایشان به زبان انگلیسی مسلط هستند، ولی آنان که مدیر کل میراث را از نزدیک می شناسند به خوبی می دانند که این جمله را چندین بار تمرین کرده تا بتواند آن را بیان نماید. این هم یکی دیگر از مستندات پروپگاندای در فریب افکار عمومی است تا خود را به عنوان یک مدیر متخصص و چهره بین المللی معرفی کند. اگر غیر از این است، اهالی رسانه و دغدغه مندان حاضرند در رسانه ملی و در یک برنامه پخش زنده به زبان انگلیسی با ایشان مصاحبه کنند تا مردم ببینند چه کسی قرار بوده در نشست یونسکو و با زبان بین الملل ( و به گفته خودشان تا پای جان) از قلعه دفاع کند!!!
مدیرانش گفتند اگر ثبت جهانی صورت گیرد ردیف اعتباری ارزی از سوی یونسکو به این پرونده داده می شود که این هم دروغ بزرگی است چرا که چنین چیزی حقیقت ندارد و یونسکو تنها در حوادث غیر مترقبه مثل زلزله بم، کمک های علمی فرهنگی می کند و در صورت نیاز مبلغ اندکی کمک های مالی می کند که کشورمان فعلا تحریم بانکی است . همچنین گفته شد پس از ثبت جهانی دره خرم آباد در صورت بروز جنگ شهروندان خرم آبادی از حملات دشمن در امان خواهند بود مگر شهر جهانی اوکراین در جنگ از حملات روسیه در امان ماند یا نابودی کامل محوطه میراث جهانی پالمیر سوریه توسط داعش و یا در جنگ غزه علی رغم تذکر یونسکو مگر آثار تاریخی آن از حملات اسراییل غاصب در امان ماندند؟
خرم‌آباد شایسته بهترین‌هاست. اما راه رسیدن به قله، از جاده‌ی شفافیت، صداقت و مسئولیت‌پذیری می‌گذرد. ثبت غارهای باستانی دره خرم‌آباد نقطه شروع است؛ نه پایان.
انتهای پیام
یاداشت:امیر محمود داودی نژاد