خسارت مالی، تخریب زیاد، احتمال ریزش آوار و مغازه‌دارانی که مصداق بارز آش نخورده و دهن سوخته هستند. این‌ها تنها بخشی از خسارت آتش‌سوزی مجتمع تجاری قائم(عج) در میدان ۱۷شهریور است که از ساعت ۱۵ دقیقه بامداد روز سه‌شنبه شروع شد؛ آتشی که حتی صدور سه بار اخطار از سوی آتش‌نشانی مشهد هم جلو زبانه کشیدن آن را نگرفت و تلاش ۲۵۰ آتش‌نشان در ساعت‌های طولانی، تنها توانست پیکر نیمه‌سوخته‌ای را از پاساژ قائم(عج) نگه دارد.
البته مجتمع قائم(عج) تنها یکی از ساختمان‌های ناایمن ثبت شده در سامانه منتاک برای شهر مشهد است و این یعنی اگرچه این بار آتش خاموش شد؛ اما شعله‌های بعدی همچنان زیر خاکستر منتظر زبانه کشیدن هستند.
مسئله ساختمان‌های ناایمن و خطرات آن موجب شد در سال‌های گذشته کارگروهی با عنوان «کارگروه ساختمان‌های ناایمن» با هدف شناسایی، ارزیابی و رفع خطر ساختمان‌های ناپایدار و پرخطر در برابر حوادثی مانند آتش‌سوزی و زلزله در مشهد راه‌اندازی شود که اتفاق‌های مثبتی را هم برای این شهر رقم زد؛ اما چند وقتی است دیگر خبری از فعالیت‌های این کارگروه نیست.
۹۲۳ ساختمان ناایمن در مشهد!
تلاش برای آگاهی از اینکه عمق فاجعه ساختمان‌های ناایمن در مشهد چقدر است و وضعیت تا چه حد بحرانی محسوب می‌شود، من را به گفت‌وگو با معاون آموزش و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی مشهد رساند. مرتضی جاوید با ذکر این نکته که طبق دستورالعمل وزیر کشور در خصوص ساختمان‌های ناایمن، ساختمان‌ها به سه بخش تقسیم می‌شوند، اظهار کرد: ساختمان‌های با اهمیت خیلی زیاد، ساختمان‌های با اهمیت زیاد و ساختمان‌های با اهمیت متوسط که در سال ۱۴۰۳ در مجموع ۳هزار و ۳۴۹ بازدید توسط واحد عملیاتی آتش‌نشانی مشهد انجام شد و از این تعداد، ۹۲۳ ساختمان از آتش‌نشانی مشهد اخطار دریافت کردند و ۱۵۹ مورد آن‌ها به مراجع قضایی ارجاع داده شدند.
وی گفت: همچنین در سال گذشته ۳هزار و ۲۰۸ مورد بازدید پیشگیرانه از مراکز و سازمان‌های مختلف انجام شد که از این تعداد هزار و ۶۴ مورد تأییدیه آتش‌نشانی مشهد را دریافت کردند. عمده این ساختمان‌ها قدیمی‌ساز و با کاربری‌های درمانی، تجاری و اداری هستند.
این مقام مسئول در تشریح بازدیدها از ساختمان‌های نوساز در مشهد بیان کرد: ساختمان‌های نوساز در چرخه دریافت پروانه ساخت و پایانکار به سازمان آتش‌نشانی مراجعه می‌کنند و ملزم به دریافت تأییدیه از این سازمان هستند و در همین راستا در مجموع ۴هزار و ۱۲۹ پروانه ساختمانی و ۲هزار و ۹۴۲ پایانکار بهره‌برداری از سوی سازمان آتش‌نشانی مشهد صادر شده است.
۱۷۰ ساختمان ناایمن ثبت شده در سامانه منتاک برای مشهد
معاون آموزش و پیشگیری سازمان آتش‌نشانی مشهد در توضیح اینکه مشهد چه تعداد ساختمان ناایمن ثبت شده دارد، تشریح کرد: پس از حادثه متروپل، وزیر کشور شیوه‌نامه‌ای را به استان‌های مختلف ابلاغ کرد که سامانه‌ای به نام منتاک در آن است و ساختمان‌های ناایمنی که به لحاظ مساحت، ارتفاع و کاربری ویژه‌تر هستند، در آنجا ثبت می‌شوند. تعداد ساختمان‌های ثبت شده مربوط به شهر مشهد در این سامانه ۱۷۰ مورد است.
۳ اخطار و ثبت در سامانه منتاک برای مجتمع تجاری قائم(عج)
جاوید با بیان اینکه مجتمع تجاری قائم(عج) سه بار از سوی سازمان آتش‌نشانی مشهد اخطار دریافت کرده بود، تصریح کرد: با وجود این، نسبت به رفع نقص برای این مجتمع اقدام نشده بود و مجتمع مذکور از ساختمان‌هایی محسوب می‌شود که در سامانه منتاک ثبت شده است! در محدوده ۱۷شهریور مجتمع‌های مختلفی وجود دارند که اخطاریه برای آن‌ها صادر و در سامانه منتاک هم ثبت شده‌اند. به طور کلی ساختمان‌هایی که در آن‌ها پوشاک یا مواد و لوازم آرایشی وجود دارد، همیشه در معرض خطر هستند.
وظیفه آتش‌نشانی تنها صدور اخطار است
او در توضیح اینکه اگر مالک اقدام به رفع نقص ساختمان خود نکرد، چه روشی برای برخورد با او از سوی سازمان آتش‌نشانی وجود دارد، گفت: وظیفه‌ای که قانون‌گذار برای سازمان آتش‌نشانی تعیین کرده، شناسایی، بازدید و صدور اخطاریه برای مکان‌های پر خطر است و شیوه دیگری برای برخورد نداریم. در این موارد آتش‌نشانی تمام وظیفه‌ای را که بر عهده داشته، انجام داده و مالکان باید برای رفع نقص اقدام کنند.
پاسخ مجهول!
هرچند آتش‌سوزی مجتمع قائم(عج) با معجزه الهی و به دلیل اتفاق افتادن در نیمه‌شب تلفات جانی نداشت؛ اما پرسش این است چه کسی پاسخگوی افراد زیان‌دیده در این ماجراست و چرا با وجود این همه ساختمان ناایمن و هشدارهای مختلف که صادر می‌شود، همچنان اقدام قانونی و بازدارنده در برخورد با متخلفان این حوزه صورت نگرفته یا اصلاً چرا مجازات سنگین برای افرادی که در این حوزه کم‌کاری می‌کنند، وجود ندارد و مسئولان شهری تنها صدور اخطاریه را کافی دانسته‌اند؟
در محدوده پاساژ قائم(عج) به گواه آتش‌نشانی مشهد، ساختمان ناایمن کم نداریم و سال‌هاست نام ۱۷شهریور و به خصوص سراهای آن سوی بازار با عنوان ساختمان ناایمن در کنار دیگر مراکز تجاری و حتی درمانی مطرح می‌شود؛ اما این تیتر شدن در رسانه‌ها و دریافت اخطاریه، هیچ‌کدام در تغییر وضعیت موجود مؤثر نبوده‌اند.به راستی مسئولان منتظر چه فاجعه‌ای هستند تا پس از آن شروع به چاره‌اندیشی کنند؟ یک پلاسکو یا متروپل دیگر؟ تابستان سال گذشته آمار ساختمان‌های ناایمن در مشهد ۱۲۳ مورد بود و این عدد تا زمستان همان سال به ۱۷۰ مورد رسید در حالی‌که مسئولان فقط به اخطار بسنده کردند!