به گزارش اقتصاد آنلاین، نشریه اکونومیست در گزارشی به نزدیک به آغاز سال گذشته، متیو پرینس، مدیرعامل کلودفلر، تماس‌های نگران‌کننده‌ای از مدیران رسانه‌های بزرگ دریافت کرد. آنها ابراز کردند که کسب‌وکارشان با تهدید جدیدی در وب‌سایت‌ها مواجه شده است. وقتی پرینس پرسید: «کره‌شمالی‌ها؟»، آنها پاسخ دادند: «نه، هوش مصنوعی.»
این مدیران نشانه‌های اولیه روندی را دیده بودند که اکنون شفاف‌تر شده: هوش مصنوعی در حال تغییر نحوه مرور کاربران اینترنت است. کاربران دیگر برای جست‌وجوی اطلاعات به موتور‌های سنتی رجوع نمی‌کنند، بلکه سوالات خود را به چت‌بات‌ها می‌سپارند و پاسخ مستقیم دریافت می‌کنند، نه لینک‌هایی برای دنبال کردن.
اثرات اقتصادی روی پلتفرم‌های محتواساز
این تغییر رفتار کاربران، قرارداد اقتصادی طولانی‌مدت اینترنت را مختل کرده است. مدت‌ها تبلیغات آنلاین، ترافیک انسانی را به پول تبدیل می‌کرد؛ اکنون آن ترافیک در حال کاهش است. تولیدکنندگان محتوا در تلاش‌اند راه‌هایی بیابند تا شرکت‌های هوش مصنوعی برای استفاده از اطلاعاتشان هزینه پرداخت کنند. اگر موفق نشوند، وب باز ممکن است به شکل کاملاً جدیدی تغییر کند.
رشد بی‌سابقه کاربران چت‌بات
از زمان آغاز به‌کار ChatGPT اواخر ۲۰۲۲، مردم روش تازه‌ای برای یافتن اطلاعات پدید آورده‌اند. OpenAI اعلام کرده که حدود ۸۰۰ میلیون نفر از این ابزار استفاده می‌کنند و این برنامه محبوب‌ترین اپلیکیشن آیفون است. اپل نیز اعلام کرده که جست‌و‌جو‌های سنتی در مرورگر سافاری در ماه آوریل برای اولین‌بار کاهش یافته است.
کاهش ترافیک جست‌و‌جو؛ زنگ خطر برای ناشران
شرکت Similarweb، که آمار ترافیک وب‌سایت‌ها را تحلیل می‌کند، گزارش داده که بازدید از سایت‌های How-To مانند Wikipedia، Dictionary.com و WebMD نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. حتی برخی سایت‌های خبری نیز افت بازدید داشته‌اند.
در همین حال، تلاش برای انطباق با این شرایط جدید آغاز شده است. شرکت‌هایی مانند Reddit و Stack Overflow، که پاسخ‌های کاربران را در پایگاه داده دارند، توافق‌هایی با شرکت‌های هوش مصنوعی انجام داده‌اند تا اجازه استفاده از داده‌هایشان را بدهند، در قبال دریافت مبالغی قابل‌توجه. Reddit برای مثال قراردادی با Google به ارزش حدود ۶۰ میلیون دلار در سال امضا کرده است.
شکایت نیویورک‌تایمز و موضع رسانه‌های بزرگ
نیویورک‌تایمز، بر خلاف برخی رقبا، مسیر حقوقی را برگزیده است. این رسانه در ماه دسامبر از OpenAI و مایکروسافت شکایت کرد و آنها را به استفاده غیرقانونی از محتوای تحت کپی‌رایت خود متهم کرد. این پرونده ممکن است به یکی از تعیین‌کننده‌ترین دعاوی حقوقی در زمینه استفاده از داده برای آموزش هوش مصنوعی تبدیل شود.
در همین حال، OpenAI در تلاش است تا با ناشران رسانه‌ها به توافق برسد. این شرکت، به رهبری سم آلتمن، در حال مذاکره با خبرگزاری‌ها برای استفاده قانونی از محتوایشان است و تاکنون با Associated Press، Axel Springer (مالک پولیتیکو و بیلد)، Le Monde فرانسه و Prisa Media اسپانیا توافقاتی امضا کرده است.
از تبلیغات به «لایسنس محتوا»
در مدل سنتی اینترنت، کاربران وارد موتور جست‌و‌جو می‌شدند، سوالی می‌پرسیدند، به لینک‌ها هدایت می‌شدند و سایت‌های میزبان از طریق نمایش تبلیغات کسب درآمد می‌کردند. اکنون این مدل در حال فروپاشی است.
هوش مصنوعی پاسخ‌ها را مستقیماً ارائه می‌دهد، و کاربران دیگر نیازی به کلیک کردن ندارند. در نتیجه، بسیاری از ناشران درآمدشان را از دست می‌دهند. برای جبران، برخی به‌دنبال دریافت حق‌امتیاز (لایسنس) از شرکت‌های AI هستند. این امر، در صورت فراگیر شدن، می‌تواند اینترنت را از فضای رایگان و باز به مدلی مبتنی بر مجوزدهی تبدیل کند.
چرخش شرکت‌ها به سوی مدل‌های اشتراکی و همکاری‌های AI
برخی ناشران دیجیتال اکنون به جای تکیه بر ترافیک جست‌و‌جو، به سراغ مدل‌های اشتراکی، خدمات عضویت یا همکاری مستقیم با شرکت‌های فناوری رفته‌اند. به عنوان مثال، Axel Springer اعلام کرده که ترجیح می‌دهد محتوایش با اجازه و در ازای دریافت هزینه مورد استفاده مدل‌های هوش مصنوعی قرار گیرد، نه اینکه بدون رضایت، استخراج شود. Mathias Döpfner، مدیرعامل این شرکت، در بیانیه‌ای گفته: «ما باید از این فرصت برای ساخت مدلی اقتصادی استفاده کنیم که روزنامه‌نگاری باکیفیت را تأمین مالی کند.»
تغییر پارادایم؛ از لینک‌دهی به پاسخ‌دهی
الگوریتم‌های جدید به جای اینکه کاربر را به سمت منابع هدایت کنند، سعی می‌کنند پاسخ‌ها را مستقیماً در همان صفحه ارائه دهند. این به معنای کاهش کلیک و کاهش درآمد ناشران است. آمار Similarweb نشان می‌دهد که در ماه مارس، تنها ۵۸ درصد جست‌و‌جو‌ها در دسکتاپ با کلیک به وب‌سایت‌ها منتهی شدند. این رقم در پنج سال گذشته همواره بالاتر از ۶۰ درصد بوده است.
به گفته دیوید کار، مدیر ارشد استراتژی در شرکت رسانه‌ای The Trade Desk: «این روند که اینترنت دیگر بر مبنای کلیک کردن بنا نشده، بزرگ‌ترین تحول برای ناشران از زمان اختراع مرورگر وب است.»
چالش حقوقی و بحران مشروعیت مدل‌ها
یکی از چالش‌های اساسی این است که مدل‌های هوش مصنوعی برای تولید پاسخ‌هایشان، باید محتوای اینترنت را بخوانند، تحلیل کنند و استخراج کنند؛ اما بسیاری از این محتوا‌ها دارای حق کپی‌رایت هستند. این مسئله، محور اصلی شکایت نیویورک‌تایمز و نگرانی دیگر رسانه‌هاست.
OpenAI استدلال می‌کند که استفاده از داده‌های عمومی برای آموزش، در چارچوب مفهوم «استفاده منصفانه» (fair use) قرار می‌گیرد، اما دادگاه‌ها هنوز نظر قطعی در این‌باره نداده‌اند. نتیجه این دعوی می‌تواند مسیر آینده آموزش مدل‌های AI را تعیین کند: آیا آنها باید برای استفاده از داده‌ها مجوز بگیرند یا همچنان می‌توانند آزادانه از محتوای آنلاین بهره ببرند؟
تردید‌ها درباره «استفاده منصفانه» و سرنوشت آینده اینترنت
اگر دادگاه‌ها تشخیص دهند که آموزش مدل‌های زبانی بزرگ با محتوای دارای کپی‌رایت، نقض حقوق مؤلف محسوب می‌شود، شرکت‌های هوش مصنوعی مجبور خواهند شد برای استفاده از داده‌ها مجوز بگیرند و این ممکن است هزینه‌های هنگفتی برای آنها ایجاد کند. اگر هم دادگاه‌ها به نفع استفاده منصفانه حکم دهند، ناشران سنتی بخش بزرگی از نفوذ خود را در فضای دیجیتال از دست خواهند داد و عملاً نقش آنها در تأمین محتوای اینترنت به چالش کشیده خواهد شد.
برخی کارشناسان معتقدند که مدل‌های هوش مصنوعی، بدون دسترسی گسترده به متون باکیفیت آنلاین، توانایی رقابت نخواهند داشت. مارگارت میچل، پژوهشگر اخلاق در AI و یکی از بنیان‌گذاران تیم اخلاقی گوگل در هوش مصنوعی، می‌گوید: «اگر نتوانید از داده‌های واقعی استفاده کنید، مدل‌های زبانی چیزی شبیه پارودی خواهند شد، بازنمایی کم‌ارزشی از واقعیت.»
راه‌حل‌های احتمالی: اشتراک‌گذاری درآمد یا جبران حقوق مؤلف
سناریو‌های مختلفی برای حل این مناقشه مطرح شده‌اند. یکی از آنها، پرداخت سهمی از درآمد شرکت‌های AI به ناشران است؛ مشابه مدل‌هایی که برای پخش موسیقی دیجیتال بین اسپاتیفای و صنعت موسیقی رایج است. به عنوان مثال، OpenAI و گوگل در حال مذاکره با برخی رسانه‌ها هستند تا در ازای استفاده از محتوای آنها برای آموزش مدل‌های هوش مصنوعی، حق اشتراک یا حق امتیاز پرداخت کنند.
اما همچنان بسیاری از رسانه‌ها این سازوکار‌ها را ناکافی می‌دانند و خواستار قوانین الزام‌آور و شفاف هستند. نگرانی اصلی این است که اگر مدل‌های هوش مصنوعی بدون پرداخت هزینه، بتوانند از کار روزنامه‌نگاران برای ساخت پاسخ‌های خود بهره ببرند، انگیزه برای تولید محتوای باکیفیت از بین خواهد رفت.