این در حالی است که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و فعالان حوزه برنج ایرانی اعتقاد دارند با آغاز فصل برداشت برنج در استان‌های شمالی و طی شهریور ماه بازار این محصول با طی کردن روند کاهشی به ثبات رسیده و کام مصرف‌کنندگان خود را شیرین خواهد کرد.
سونامی کاهش قیمت
رئیس اتحادیه شالی‌کوبی‌داران استان مازندران با بیان اینکه حدود ۱۵ روز تا فصل برداشت برنج در سال زراعی جاری در استان‌های مازندران و گیلان باقی مانده است، می‌گوید: وزارت جهاد کشاورزی میزان تولید برنج ایرانی در تمام استان‌های کشور در سال جاری را حدود ۲میلیون و ۷۰۰هزار تن برآورد کرده است. محمدباقر ابراهیمی در پاسخ به اینکه این آمار تا چه میزان ممکن است با واقعیت همخوانی داشته باشد، در ادامه گفت‌وگو با قدس تصریح می‌کند: سال گذشته تنها در جنوب کشور نزدیک به یک میلیون و ۸۰هزار تن شلتوک برنج برداشت شد که در نهایت منجر به ۶۰۰هزار تن برنج شده است. از طرفی امسال نیز شرایط آب و هوایی استان‌های مازندران، گیلان و گلستان مساعد بود و با توجه به روند صعودی قیمت برنج ایرانی، خیلی از زمین‌هایی که سال‌های گذشته زیر کشت نرفته بودند در سال جاری توسط کشاورزان کشت شدند.
وی ادامه می‌دهد: بر پایه این آمار پیش‌بینی خواهد شد با آغاز فصل برداشت، قیمت برنج ایرانی ۳۰ تا ۴۰ درصد با کاهش قیمت مواجه شود و در ماه‌های آینده بازار برنج ایرانی به سمت ثبات قیمتی پیش برود.
ابراهیمی قیمت تمام شده یک کیلو برنج ایرانی از جمله بذر، نیروی انسانی، آبیاری، کود و سم برای نوع طارم اعلا را ۱۲۰ تا ۱۳۰هزار تومان و برای نوع پرمحصول ۷۰ تا ۸۰هزار تومان برآورد کرده و خاطرنشان می‌کند: سرانه زمین کشاورزی در مازندران ۶هزار مترمربع است از این رو حدود ۵۰درصد از کشاورزان مازندرانی برای تولید برنج اقدام به اجاره زمین می‌کنند که واقعاً برای آن‌ها صرفه اقتصادی ندارد و صرفاً برای جلوگیری از بیکاری دست به این کار می‌زنند به طوری که مثلاً یک هکتار زمین اجاره‌ای برای کاشت برنج حدود ۵۰ میلیون تومان برای مستأجر سود دارد.
مشکلات شالی‌کوبی‌داران
رئیس اتحادیه شالی‌کوبی‌داران استان مازندران درباره مشکلات شالی‌کوبی داران در این استان نیز می‌گوید: عمده مشکلی که ما با آن مواجه هستیم نیروی کار است زیرا به دلیل شرایط کاری داخل کارخانه شالی‌کوبی که همراه با گرد و غبار است بسیاری از کارگران بومی حاضر به فعالیت نیستند به طوری که مثلاً از استان خراسان نیروهای زیادی برای کار در اینجا حضور پیدا کردند اما ادامه ندادند، از این رو کارگران ما اغلب از اتباع بودند که با جمع‌آوری این افراد، چالش بزرگی برای نیروی کار در کارخانه‌های شالی‌کوبی ایجاد شده است و اگر اقدامی در این باره صورت نگیرد احتمال تعطیل شدن کارخانه‌های شالی‌کوبی وجود دارد. ابراهیمی می‌افزاید: یکی از مشکلات دیگر کارخانه‌ها، به‌روزرسانی آن‌ها بود که به دلیل عدم همکاری دولت در این زمینه، عده زیادی با هزینه و سرمایه شخصی این کار را انجام دادند. از جمله مشکلات دیگر، لوازم یدکی این کارخانه‌هاست که واردات آن‌ها به صورت قطره‌چکانی انجام می‌شود و افراد باید آن‌ها را به قیمت بسیار بالایی خریداری کنند. مشکل دیگر کارخانه‌های شالی‌کوبی نوسان‌های برق است که در شبانه‌روز دو تا سه ساعت قطع می‌شود و ادامه این روند سبب خواهد شد تمام برنج‌هایی که از خشک‌کن بیرون می‌آیند دچار بن‌زدگی و ترک خوردن شده و از حالت اصلی خود خارج شوند. وی در مورد ضایعات برنج نیز تصریح می‌کند: میزان ضایعات بسته به نوع آب و هوای سال زراعی و مشکلات جانبی دیگر تفاوت می‌کند و امسال نیز با توجه به اینکه شرایط آب و هوایی استان‌های شمالی تاکنون مساعد بوده و گرمای هوا زیاد نبوده است در صورتی که این روند ادامه داشته باشد میزان ضایعات ۵ تا ۶درصد بیشتر نخواهد بود که این عدد در بعضی از سال‌ها به ۱۲ تا ۱۳درصد نیز رسیده است.
پیشنهاد درباره مدیریت بازار برنج
ابراهیمی با تکرار ادعای خود مبنی بر نقش شاخص فروشگاه‌های زنجیره‌ای در افزایش قیمت برنج می‌گوید: در حال حاضر ارگان‌های دولتی خرید عمده از استان‌های شمالی انجام نمی‌دهند زیرا به آن‌ها توصیه شده هر گونه خرید برنج خود را از شرکت‌های فروشگاه‌های زنجیره‌ای انجام دهند به طوری که در سال‌های گذشته ارگان‌هایی نظیر بانک‌ها، ایران خودرو، مجتمع گازی عسلویه، شرکت ذوب آهن و... برنج مورد نیاز خود را مستقیم از شهرستان‌های شمالی کشور تهیه می‌کردند اما از سال گذشته به آن‌ها امر شده حتماً باید خرید خود را از طریق این شرکت‌ها انجام دهند که این موضوع به عنوان ابزار قدرتی برای این شرکت‌ها محسوب شده و می‌توانند نبض قیمتی بازار را به دست بگیرند.
وی با اشاره به اینکه با وجود شعار حمایت از کشاورز و تولید اما سود واقعی تولید برنج نصیب دلالان و شرکت‌های اقماری می‌شود، خاطرنشان می‌کند: تا چه زمانی کشاورز باید کمترین سود تولید را برداشت کند و زمانی که قیمت‌ها روند صعودی به خود می‌گیرند محصولی برای عرضه به بازار نداشته باشد.
ابراهیمی درباره مدیریت بازار برنج نیز پیشنهاد می‌کند: بهترین کار برای این حوزه و همچنین حمایت از کشاورز در دستور کار قرار گرفتن خرید تضمینی است و دولت به جای تخصیص ارز دولتی برای واردات برنج، برنج‌های پرمحصول ایرانی را خریداری و با قیمت مناسبی برای مصرف‌کننده در بازار توزیع کند تا به جای سود بردن دلالان، سفره کشاورزان و مصرف‌کنندگان پربارتر شود.
آمارسازی غلط از سوی جهاد کشاورزی
با این حال یکی از فعالان حوزه برنج در شهر بابل که چند کارخانه شالی‌کوبی نیز دارد، معتقد است: آمارسازی غلط از سوی جهاد کشاورزی علت افزایش قیمت برنج در یک سال اخیر است.
سیدتقی جعفریان در ادامه گفت‌وگو با قدس می‌افزاید: در حالی که میزان تولید برنج ایرانی در سال گذشته کمتر از ۲میلیون تن بود اما جهاد کشاورزی این آمار را ۲میلیون و ۲۰۰هزار تن اعلام کرد و برای سال جاری نیز این آمار را ۲میلیون و ۷۰۰هزار تن برآورد کرده‌اند که به اعتقاد من صحیح نیست و این ناترازی‌ها موجب بر هم خوردن تعادل عرضه و تقاضا در بازار و افزایش قیمت برنج ایرانی پس از گذشت چند ماه از فصل برداشت خواهد شد.وی با بیان اینکه اگرچه تولیدکنندگان و فعالان حوزه برنج بر اساس تجربه‌های سال‌های گذشته عنوان می‌کردند این آمار اشتباه است اما جهاد کشاورزی بر استدلال و آمار خود تأکید دارد، ادامه می‌دهد: به دلیل افزایش هزینه‌های تولید و مسائل دیگری از جمله کمبود آب که به صورت قارچ‌گونه پیش روی کشاورزان سبز می‌شود سال به سال سطح زمین‌های کشت برنج در استان‌های شمالی کاهش پیدا می‌کند به طوری که مثلاً در شهرستان بابل سال گذشته سطح زیر کشت برنج حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد. جعفریان در پاسخ به برخی ادعاها مبنی بر نقش برخی فروشگاه‌های زنجیره‌ای در افزایش قیمت برنج با استفاده از روش‌هایی نظیر راه‌اندازی واحدهای شالی‌کوبی و احتکار برنج نیز می‌گوید: با این موضوع موافق نیستم زیرا اگر این فروشگاه‌ها در این زمینه موفق بوده‌اند نقش واحدهای نظارتی نظیر تعزیرات زیر سؤال خواهد رفت.
وی قیمت فعلی برنج در مازندران به صورت عمده‌فروشی برای طارم اعلا را ۲۵۰هزار تومان و طارم پرمحصول را ۲۲۰هزار تومان عنوان می‌کند و پیش‌بینی وی حاکی از آن است که با شروع فصل برداشت و همچنین تصمیم دولت مبنی بر آزادسازی واردات برنج و افزایش میزان عرضه به بازار قیمت‌ها روند کاهشی را دنبال خواهند کرد.
این فعال در حوزه شالی‌کوبی معتقد است تنها راه تعادل در قیمت برنج عدم دخالت دولت در بازار این محصول است و ادامه می‌دهد: شالی‌کوبی داران در استان مازندران با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند که یکی از اصلی‌ترین آن‌ها نبود نیروی کار است به طوری که اگر کارگران افغانستانی حضور نداشته باشند چرخه فعالیت کارخانه‌ها از کار خواهد افتاد زیرا کارگران محلی و بومی تمایلی به انجام این کار در کارخانه‌ها ندارند همچنین مشکلاتی نظیر نوسان‌های برق و خاموشی‌ها، کمبود سوخت و... شالی‌کوبی‌داران را اذیت می‌کند.