به گزارش ایرنا اعتیاد سال‌هاست نه تنها سلامت فردی بلکه انسجام اجتماعی و اقتصادی را نیز به چالش کشیده است، با وجود تلاش‌های حوزه درمان و افزایش مراکز نگهداری، اما در واقع مسیر بازگشت به زندگی عادی برای بهبودیافتگان هنوز هموار نشده است. در خراسان جنوبی، تجربه افراد درگیر اعتیاد نشان می‌دهد که مشکلات پس از ترک، گاه از خود مصرف هم پیچیده‌تر بوده که تدبیری اساسی را می‌طلبد.
ایرنا مرکز خراسان جنوبی میزگردی با موضوع چالش‌های اجتماعی معتادان بهبود یافته را با حضور «مژگان شریفی مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان جنوبی»، «محمد رضا حسنی مقدم دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر استان»، «علی عرب نژاد رئیس اداره اورژانس اجتماعی و پیشگیری از آسیب و بازتوانی اعتیاد اداره کل بهزیستی»، «حسین حسن پور معاون دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری»، «سید مصطفی حسینی نماینده سازمان های مردم نهاد، جامعه شناس و پژوهشگر اجتماعی» و «حمید نادی مقدم مسئول فنی مرکز اجتماع درمان مدار در بیرجند» برگزار کرده است که در ادامه می‌خوانیم.
مسئول فنی مرکز اجتماع درمان مدار مرکز خراسان جنوبی با اشاره به چالش‌های پس از پایان دوره درمان، بر لزوم ایجاد ساختارهای پایدار اجتماعی، اشتغال‌محور و خانواده‌مدار برای حفظ بهبودی تأکید کرد و گفت: ترس از بازگشت به اعتیاد بعد از پایان دوره درمان، یکی از جدی‌ترین نگرانی‌های افراد در حال بهبودی است.
حمید نادی مقدم اظهار کرد: در طول بیش از ۱۲ سال مدیریت در حوزه درمان اعتیاد، شاهد بودیم که بسیاری از بیماران حتی پس از طی کردن دوره یک ماهه درمانی، بدون دریافت خروجی ملموس از فرآیند بهبودی، بازمی‌گشتند. به همین دلیل، تصمیم گرفتیم طرح مرکز جامع درمان را راه‌اندازی کنیم که حدود پنج سال پیش با حمایت‌های مدیرکل وقت بهزیستی خراسان جنوبی در مرکز استان فعالیت آن آغاز شد.
وی با بیان اینکه مدل مرکز جامع، تلفیقی از کمپ‌های ترک اعتیاد، ساختارهای اجتماع‌مدار، روان‌درمانی و اشتغال‌زایی است لذا نگاه تک‌بعدی به درمان را کنار گذاشته است افزود: درمان اعتیاد بدون حضور نیروهای متخصصی مانند روان‌پزشک، مددکار، مشاور خانواده و همراهی گروه‌های همیار و خانواده، به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.
اشتغال پایدار راهی برای بازگشت به زندگی سالم
این مسئول فنی مرکز اجتماع درمان مدار در خراسان جنوبی با تأکید بر نقش خانواده برای درمان موفق اعتیاد گفت: اگر خانواده‌ای همراه نباشد، چه خانواده خونی، چه یک هم‌درد یا مددیار، فرد بهبود یافته امیدی به آینده نخواهد داشت زیرا وقتی فرد دغدغه نان، شغل یا امنیت اجتماعی داشته باشد، دیگر بهبودی برایش معنا پیدا نمی‌کند.
وی ادامه داد: در یک سال گذشته به شکل گسترده‌تری روی بُعد اجتماع‌مدار درمان تمرکز کردیم و نتیجه بسیار بهتری گرفتیم زیرا با استفاده از روانشناس، روان‌پزشک و مددکاران اجتماعی، توانستیم درمان مؤثرتری ارائه دهیم و همچنین همکاری نزدیکی با انجمن‌ها و سازمان های مردم نهاد داشته باشیم.
حمید نادی مقدم مسئول فنی مرکز اجتماع درمان مدار در خراسان جنوبی
نادی مقدم افزود: یکی از چالش‌های اصلی ما اشتغال پایدار برای بهبودیافتگان است زیرا بسیاری از این افراد به دلیل نبود مهارت یا شرایط جسمی ناشی از مصرف مواد، نمی‌توانند به شغل‌های سنگین گذشته بازگردند، در حالی که اگر شغلی با سطح توانمندی آن‌ها تطابق داشته باشد، بازگشت به زندگی سالم امکان‌پذیر خواهد شد.
وی با اشاره به تجربه همکاری با فرمانداری و صنایع بخش خصوصی گفت: در یکی از شهرستان‌ها قرار است برای بهبودیافتگانی که توان انجام کارهای سنگین را ندارند، فرصت‌های شغلی سبک مانند انبارداری فراهم شود که این قدم بزرگی در راستای توانمندسازی و جلوگیری از بازگشت به اعتیاد است.
لزوم تقویت نظارت پس از درمان
این مسئول فنی مرکز اجتماع درمان مدار با بیان اینکه خانواده‌ها نیازمند آموزش و توانمندسازی هستند، افزود: ما به عنوان درمانگر نیازمند همکاری با کارشناسان و اساتیدی هستیم که بتوانند جلسات آموزشی خانواده‌ها را مدیریت و راهبری کنند لذا این موضوع را به سازمان‌های مردم نهاد و بهزیستی در میان گذاشته‌ایم و درخواست کردیم افراد متخصص برای پوشش جلسات معرفی شوند.
وی با اشاره به حمایت‌های بهزیستی در بحث تسهیلات اشتغال برای معتادان بهبود یافته عنوان کرد: اما این حمایت‌ها در حوزه بانک با چالش نبود ضامن مواجه می‌شود که نیاز است برای آن تدبیری ویژه ای انجام گیرد.
نادی مقدم درباره ظرفیت مرکز تحت مدیریتش گفت: ما دومین مرکز TC (درمان اجتماع‌مدار) در استان هستیم، اما از نظر جامع‌بودن خدمات، اولین مرکز محسوب می‌شویم، ظرفیت پذیرش این مرکز ۳۰ نفر است که بین چهار تا ۶ ماه در این مرکز اقامت دارند، برخلاف کمپ‌ها، تنها زمانی پذیرش انجام می‌دهیم که خروجی کیفی داشته باشیم.
وی در ادامه بیان کرد: از ۳۰ نفری که هر چهار یا ۶ ماه پذیرش می‌کنیم، معمولاً ۱۲ تا ۱۳ نفر بهبودی مؤثر و پایدار پیدا می‌کنند، البته قبل از پذیرش غربالگری انجام می‌دهیم و اگر فرد نیاز به درمان نگهدارنده یا مداخلات تخصصی‌تری داشته باشد، او را به کمپ یا مراکز دیگر ارجاع می‌دهیم.
این درمانگر اعتیاد تأکید کرد: نظارت پس از درمان بسیار مهم است، اگر تا یک سال پس از بهبودی، حمایت مستمر اجتماعی و شغلی صورت نگیرد، احتمال بازگشت بسیار بالاست لذا گاهی حتی یک هفته دوری از جلسات یا بیکاری، زمینه بازگشت به مصرف را فراهم می‌کند.
وی با تأکید بر لزوم نگاه میدانی به مقوله اعتیاد افزود: ما نیاز داریم تصمیم‌گیران در میدان باشند، مشکلات را از نزدیک ببینند و برنامه‌ها را بر اساس واقعیت‌ها طراحی کنند، درمان اعتیاد، فقط یک کار پزشکی نیست بلکه یک فرایند اجتماعی تمام‌عیار است.
مشارکت و حمایت ۲ بال پرواز بعد از بهبودی
نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد در خراسان جنوبی نیز با اشاره به نقش تاریخی و تأثیرگذار این سازمان‌ها در مبارزه با مواد مخدر، گفت: سازمان‌های مردم‌نهاد از گذشته( ۱۳۵۹) تاکنون، چه پیش از رسمی شدن نقششان و چه پس از آن، در حوزه‌های پیشگیری، درمان و مراقبت‌های پس از درمان حضوری فعال و قابل توجه داشته‌اند.
سید مصطفی حسینی اظهار کرد: یکی از سیاست‌های اصلی کشور در حوزه مبارزه با مواد مخدر، اتکا به مشارکت مردمی بوده است؛ اما مقوله پیشگیری، که باید در اولویت قرار گیرد، نه از سوی مسئولان بلکه از طرف مردم به‌درستی جدی گرفته نمی‌شود.
وی افزود: با وجود برنامه‌های گسترده پیشگیری در کشور و استان، تمایل نداشتن بخشی از مردم برای آگاهی‌یابی و حضور در این برنامه‌ها، منجر به نادیده گرفته شدن نقش کلیدی آموزش و آگاه‌سازی در کاهش مصرف مواد مخدر شده که این بی‌توجهی، هزینه‌های سنگینی را به کشور و نظام سلامت تحمیل می‌کند.
جای خالی سمن‌ها در صیانت از بهبودیافتگان
این جامعه شناس تاکید کرد: سازمان‌های مردم‌نهاد در سه حوزه اصلی پیشگیری، درمان و حمایت و صیانت پس از درمان فعالیت دارند لذا در استان، بیشترین تعداد سمن‌ها در حوزه پیشگیری و آموزش‌های فرهنگی فعال هستند، اما در زمینه مراقبت‌های پس از درمان، به‌ویژه در شهرهای کوچک‌تر، با چالش‌هایی نظیر کمبود منابع مالی و نبود زیرساخت‌های حمایتی مواجه هستیم.
آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۸۵ درصد از افرادی که پس از درمان بدون حمایت رها می‌شوند، در مدت کوتاهی به مصرف بازمی‌گردند لذا این واقعیت تلخ، بیانگر ضرورت حضور مستمر و علمی سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه صیانت پس از درمان است
نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد در خراسان جنوبی بیان کرد: بسیاری از افراد بهبود یافته، پس از گذر از مراحل درمانی و عبور از موانع روانی و اجتماعی، به دلیل نبود وجود حمایت کافی پس از درمان، در معرض بازگشت به اعتیاد قرار می‌گیرند؛ این در حالی است که اگر فرآیند مراقبت و صیانت به‌درستی و به‌موقع انجام شود، درصد بالایی از این افراد می‌توانند به زندگی سالم بازگردند.
وی یادآور شد: آمارها نشان می‌دهد که بیش از ۸۵ درصد افرادی که پس از درمان اولیه و خروج کمپ بدون حمایت رها می‌شوند، در مدت کوتاهی به مصرف بازمی‌گردند لذا این واقعیت تلخ، بیانگر ضرورت حضور مستمر و علمی سازمان‌های مردم‌نهاد در حوزه صیانت پس از درمان است.
حسینی افزود: مراقبت پس از درمان باید با دو رویکرد جدی دنبال شود؛ اول، جلب مشارکت مردمی و خیران به دلیل هزینه‌بر بودن این مسیر، و دوم، حضور گروه‌های تخصصی و آموزش‌دیده در این حوزه، چرا که هر حرکت یا تصمیم اشتباه می‌تواند کل روند بهبودی را معکوس کند.
وی با اشاره به شکل‌گیری «مجمع خیران یاریگران زندگی» در استان، گفت: این مجمع طی سه سال اخیر در حال فعالیت بوده و در سراسر استان نیز شعباتی راه‌اندازی کرده است، هرچند هنوز به مرحله اقدامات عملیاتی بزرگ در سطح استان نرسیده‌ایم، اما بسترها و نگرش‌های حمایتی در حال شکل‌گیری است.
این جامعه شناس اضافه کرد: ورود مجمع یاریگران زندگی به موضوعاتی مانند کمپ‌های درمان زنان و رایزنی برای اشتغال بهبودیافتگان از اقدامات اولیه و مثبت این نهاد بوده است، در حال حاضر، با کمک خیران و کارآفرینان بومی، در حال بررسی راه‌های حمایت شغلی و اجتماعی از افراد بهبود یافته هستیم.
وی تأکید کرد: اگر بخواهیم هزینه‌های ناشی از اعتیاد را کاهش دهیم، باید سازمان‌های مردم‌نهاد تخصصی را در خط مقدم مراقبت و حمایت قرار دهیم، به همین دلیل، پیشنهاد می‌کنیم زمان بیشتری به این مجمع‌ها داده شود تا اقدامات حمایتی‌شان به ثمر بنشیند و نتایج ملموس‌تری ارائه دهند.
روان درمانی حلقه مفقوده در بهبود اعتیاد
نماینده سازمان‌های مردم‌نهاد خراسان‌جنوبی، با انتقاد از برخی روش های درمان اعتیاد گفت: اگرچه برخی از این روش‌های درمانی مزایایی دارد، اما از لحاظ فرهنگی و تخصصی هنوز نواقصی هم بر آن وارد است که نیازمند بازنگری بوده به‌ویژه مسئله نظارت بر این گروه‌ها بسیار مهم است؛ چرا که ثبت و فعالیت برخی از آن‌ها در دفتر امور اجتماعی با مشکلاتی روبرو است.
وی افزود: نکته اساسی که باید روی آن کار شود، روان‌درمانی معتادان است؛ ضرورت دارد که افراد تحت درمان توسط روانشناسان متخصص، به صورت کامل و مستمر همراهی شوند و دوره درمانشان حداقل یک سال تحت نظارت روانشناس طی شود. در مورد درمان متادون نیز دستورالعمل‌های مشخصی وجود دارد که تاکید می‌کند این نوع درمان باید زیر نظر پزشک متخصص و طی دوره مشخص انجام شود و تخلفاتی که گاهی دیده می‌شود، باید به حداقل برسد.
حسینی همچنین به مشکلات موجود در مراکز درمانی اشاره کرد و گفت: در برخی کلینیک‌ها، کمبود نیروی مشاور و روانشناس متخصص باعث شده که کیفیت درمان کاهش یابد و این موضوع اعتماد مردم را تحت تاثیر قرار داده است. علاوه بر این، درمان‌های نگهدارنده مانند متادون باید به درستی مدیریت شوند تا از سوءاستفاده‌ها جلوگیری شود.
وی در پایان تأکید کرد:مهم‌ترین حلقه مفقوده در درمان اعتیاد، همین بحث روان‌درمانی است که باید بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد و ساختارهای حمایتی و تخصصی در کنار برنامه‌های کاهش آسیب اجتماعی توسعه یابد.
درمان اعتیاد نیازمند نگاه چند وجهی
اما آنطور که رئیس اداره اورژانس اجتماعی و پیشگیری از آسیب و بازتوانی اعتیاد اداره کل بهزیستی خراسان جنوبی آمار ارایه داد هم‌اکنون ۱۹ مرکز درمان و کاهش آسیب اعتیاد در این استان فعال است که در کنار درمان، خدمات حمایتی و بازتوانی به معتادان بهبود یافته ارائه می‌دهند.
علی عرب نژاد با این حال، اشتغال را همچنان به عنوان مهم‌ترین چالش در مسیر بازگشت بهبود یافتگان به جامعه عنوان کرد و افزود: از مجموع این ۱۹ مرکز، ۱۲ مرکز درمانی، دو مرکز اجتماع‌محور (TC) و شش مرکز کاهش آسیب هستند که شامل یک مرکز گذری کاهش آسیب( DIC)، یک سرپناه شبانه، یک مرکز سیار و سه واحد خدمات دیگر در مناطق آسیب‌خیز استان می‌باشند.
وی با اشاره به آمار خدمت‌گیرندگان در سال گذشته افزود: سال ۱۴۰۲ در مجموع ۴۳۲ هزار و ۵۲۳ نفر از خدمات این مراکز بهره‌مند شدند که از این میان، تنها سه هزار نفر به‌طور مستقیم از خدمات کاهش آسیب استفاده کرده و حدود ۲ هزار و ۵۲۳ نفر نیز وارد فرایند درمان شده‌اند.
اشتغال بهبود یافتگان مهم‌ترین چالش در مسیر بازگشت به زندگی سالم است، بسیاری از افرادی که از چرخه درمان خارج می‌شوند، به دلیل نبود شغل و نداشتن حمایت اجتماعی، بار دیگر به مصرف مواد باز می‌گردند
رئیس اداره اورژانس اجتماعی و پیشگیری از آسیب و بازتوانی اعتیاد اداره کل بهزیستی خراسان جنوبی با تأکید بر لزوم نگاه چندوجهی به موضوع درمان و بازتوانی معتادان تصریح کرد: اشتغال بهبود یافتگان مهم‌ترین چالش در مسیر بازگشت به زندگی سالم است، بسیاری از افرادی که از چرخه درمان خارج می‌شوند، به دلیل نبود شغل و نداشتن حمایت اجتماعی، بار دیگر به مصرف مواد باز می‌گردند.
وی افزود: در همین راستا، سال گذشته واحد «مدیریت مورد» در بهزیستی استان راه‌اندازی شد تا مددکاران اجتماعی پیش از ترخیص افراد از مراکز درمانی، وضعیت آن‌ها را ارزیابی و نیازهای آنان را در حوزه‌های اشتغال، هویت، مسکن و حمایت‌های خانوادگی پیگیری کنند.
عرب نژاد یادآور شد:، افرادی که فاقد مدارک هویتی هستند، از طریق مراجع ذی‌ربط برای دریافت شناسنامه و کارت ملی معرفی می‌شوند و کسانی که بی‌خانمان هستند یا خانواده از پذیرش آنان امتناع می‌کند، به مرکز توانمندسازی معتادان در بیرجند معرفی می‌شوند.
وی ادامه داد: این مرکز با ظرفیت ۳۰ نفر، خدماتی نظیر اسکان موقت، تغذیه و اشتغال‌زایی را ارائه می‌دهد و افراد می‌توانند تا زمان توانمندسازی کامل، معمولاً حدود ۶ ماه، در این مرکز اقامت داشته باشند.
اشتغال پایدار ۲۳۰ فرد بهبودیافته با کمک تسهیلات
رئیس اداره اورژانس اجتماعی و پیشگیری از آسیب و بازتوانی اعتیاد اداره کل بهزیستی خراسان جنوبی با بیان اینکه کمبود منابع مالی و بی‌اعتمادی اجتماعی از دیگر موانع اشتغال بهبود یافتگان است، گفت: سقف تسهیلات خوداشتغالی بهزیستی حداکثر ۱۵۰ میلیون تومان است که با توجه به شرایط اقتصادی فعلی، کافی نیست. از سوی دیگر، سوءسابقه کیفری باعث شده بسیاری از کارفرمایان از استخدام این افراد خودداری کنند.
علی عرب نژاد رئیس اداره اورژانس اجتماعی اداره کل بهزیستی خراسان جنوبی
وی ۲ راهکار پیشنهادی برای حل این معضل ارائه کرد و افزود: نخست، با همکاری دستگاه قضایی، سوءسابقه برخی افراد به‌صورت غیرمؤثر ثبت شود و دوم، نامه رسمی تأیید بهزیستی برای احراز سلامت اجتماعی و رفتاری این افراد از سوی کارفرمایان و نهادهای مرتبط پذیرفته شود.
عرب نژاد خاطرنشان کرد: در سال گذشته ۲۳۰ نفر از طریق بهزیستی به اشتغال پایدار دست یافتند که بخشی از این اشتغال‌ها موفق و مؤثر بوده، اما برخی نیز به دلایل مختلف از جمله بازگشت به اعتیاد، متوقف شده‌اند.
لزوم تفکیک عوارض مصرف مواد مخدر از اعتیاد
وی همچنین به فعالیت مراکز درمان جایگزین در استان اشاره کرد و گفت: درمان دارویی با متادون یکی از روش‌های مؤثر برای تثبیت وضعیت بهبود یافتگان است، اما بسیاری از خانواده‌ها این نوع درمان را نپذیرفته و بر ترک کامل تأکید دارند، در حالی‌که متادون می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از بازگشت به مصرف داشته باشد.
این کارشناس بهزیستی خراسان جنوبی با اشاره به ضرورت فرهنگ‌سازی در زمینه درمان اعتیاد افزود: باید عوارض ناشی از مصرف مواد مخدر همچون دروغگویی، بی مسئولیتی، نظافت نداشتن و بیکاری ، از خود اعتیاد تفکیک شود و رسانه‌ها، خانواده‌ها و نهادهای فرهنگی در تغییر نگرش عمومی نسبت به بهبود یافتگان، نقش فعالی ایفا کنند.
وی ادامه داد: بارها دیده‌ایم که افراد صرفاً به اجبار خانواده یا دستگاه قضایی وارد مراکز درمان می‌شوند و حتی پیش از پایان دوره، اعلام می‌کنند که پس از خروج، مجدد مصرف مواد را آغاز خواهند کرد، این افراد عملاً نه آمادگی روانی دارند و نه اراده ترک، بنابراین خروج‌شان از چرخه درمان محتمل است.
عرب نژاد افزود: برخی از این افراد پس از ترخیص، نه جایی برای اقامت دارند و نه از حمایت خانواده برخوردارند لذا در چنین شرایطی، بازگشت آن‌ها به مصرف تقریباً قطعی است، مگر اینکه وارد چرخه توانمندسازی و نگهداری شوند.
وی با اشاره به محدودیت‌های مراکز درمانی گفت: مراکز TC و مراکز توانمندسازی فقط پذیرای افرادی هستند که به صورت واقعی تصمیم به ترک گرفته‌اند، کسانی که فقط متادون دریافت می‌کنند، در تعریف علمی، هنوز بهبود یافته محسوب نمی‌شوند، بلکه در فرآیند درمان جایگزین قرار دارند.
درمان جایگزین روش علمی اما ناشناخته
این کارشناس بهزیستی اضافه کرد: درمان با متادون به معنای جایگزینی مواد مخدر با داروی کنترل‌شده‌ای مانند متادون است، که می‌تواند برای برخی افراد موثر باشد، اما اگر کل تمرکز فقط بر متادون باشد و فرد تغییر رفتاری نداشته باشد، عملاً آسیب اعتیاد در شکل دیگری ادامه می‌یابد.
وی با اشاره به برخی تجربه‌های شخصی خود در حوزه درمان و روان‌درمانی گفت: سال‌ها در حوزه کلینیکی و مشاوره با معتادان کار کرده‌ام و دیده‌ام که برخی از این افراد حتی با ظاهر کاملاً آراسته و زندگی اداری، هنوز دوز بالایی از متادون مصرف می‌کنند. آنچه نیاز است، تغییر نگرش خانواده‌ها و جامعه به فرآیند تدریجی درمان و توانمندسازی است.
عرب نژاد تاکید کرد: یکی از مشکلات جدی، نگاه قضاوت‌گرایانه جامعه نسبت به افراد در حال درمان است، خانواده‌ها نیز اغلب اصرار دارند که فقط ترک کامل و دائمی را بپذیرند، در حالی‌که درمان جایگزین هم یکی از روش‌های علمی پذیرفته‌شده در دنیاست.
وی ادامه داد: فرآیند درمان اعتیاد تنها با دارو یا اقامت در کمپ به نتیجه نمی‌رسد، بلکه نیازمند یک بسته جامع شامل خدمات روانشناسی، مددکاری اجتماعی، حمایت‌های قضایی، اشتغال و آموزش مهارت‌های زندگی است لذا تا زمانی که این زنجیره کامل نباشد، چرخه بازگشت به اعتیاد ادامه خواهد داشت.
اشتغال چالش حاد بهبود یافتگان استان نیست
با این وجود دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی معتقد است که مساله اشتغال بهبود یافتگان در این استان چالش حادی نیست لذا تمرکز بر مسائل اجتماعی پس از درمان، نیازمند همکاری بین‌بخشی، پیگیری‌های مستمر و هم‌افزایی همه دستگاه‌های اجرایی است.
محمدرضا حسنی‌مقدم اظهار کرد: باید ابتدا آمار روشنی از تعداد بهبود یافتگان، نیازمندان اشتغال و شرایط فعلی آن‌ها داشته باشیم تا بتوان درباره این موضوع به‌صورت واقعی و عینی صحبت کرد، در حال حاضر اطلاعات دقیق و یکپارچه‌ای از وضعیت اشتغال این افراد در استان وجود ندارد.
وی افزود: برخلاف آنچه گفته می‌شود، اشتغال به تنهایی مهم‌ترین دلیل بازگشت به اعتیاد نیست زیرا در بازدیدهای میدانی از مراکز درمان و اقامتی، دیده‌ایم که درصد قابل توجهی از مددجویان شاغل هستند یا سابقه اشتغال دارند لذا در برخی مراکز، بیش از ۶۵ درصد از افراد پیش از ورود به کمپ، دارای شغل بوده‌اند.
عمل به وظایف قانونی، تکلیف دستگاه‌ها در بهبود اعتیاد
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی ادامه داد: اگر بخواهیم به مساله اشتغال نگاه مسئله‌محور داشته باشیم، باید از مراکز درمانی و کمپ‌ها بپرسیم که چه تعداد از مددجویان واقعاً فاقد شغل‌اند و آماده ورود به بازار کار هستند، در غیر این صورت، بیان کلی مشکلات بدون پشتوانه آماری، گمراه‌کننده است.
وی تصریح کرد: اشتغال تنها بخشی از فرایند صیانت است، صیانت از بهبود یافتگان شامل حمایت‌های روانی، اجتماعی، آموزش مهارت‌های زندگی، پیگیری وضعیت خانوادگی و نظارت مستمر پس از ترخیص از مراکز بوده لذا قانون برنامه ششم توسعه هم به صراحت دستگاه‌های مسئول در این حوزه را مشخص کرده است.
حسنی‌مقدم با اشاره به ماده ۸۰ برنامه ششم توسعه گفت: طبق این قانون، سازمان بهزیستی با همکاری شهرداری‌ها، وزارت کار و سایر دستگاه‌های عضو موظفند نسبت به راه‌اندازی مراکز جامع توانمندسازی، کاهش آسیب و صیانت اجتماعی از معتادان بهبودیافته اقدام کنند که این مراکز باید با بهره‌گیری از ظرفیت بخش غیردولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد اداره شوند.
محمد رضا حسنی مقدم دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی
وی در ادامه گفت: اکنون مشکل عدم هماهنگی بین دستگاه‌هاست، نه نبود ظرفیت یا قانون؛ اگر دستگاه‌ها به وظایف قانونی خود عمل کنند، در استان مشکلی نخواهیم داشت پس باید از ظرفیت کمیته‌های تخصصی شورای هماهنگی برای هم‌افزایی استفاده کنیم.
پیشگیری گام اصلی برای کاهش آسیب اعتیاد
دبیر شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر خراسان جنوبی با اشاره به شعار ۲ سال اخیر سازمان جهانی بهداشت و سازمان ملل متحد در روز جهانی مبارزه با مواد مخدر گفت: تمرکز بر آموزش، فرهنگ‌سازی و پیشگیری، مهم‌ترین راهکار برای کنترل اعتیاد است زیرا تمامی تجربه‌های سال‌های گذشته نشان می‌دهد که اگر فرایند پیشگیری را جدی بگیریم، هزینه‌های درمان و صیانت کاهش خواهد یافت.
وی افزود: ما معتقدیم درمان بدون پیشگیری، بازگشت‌پذیر است زیرا فردی که در فرآیند درمان قرار گرفته، اگر محیط و شرایط اجتماعی مناسبی نداشته باشد، حتی با داروهای نگهدارنده هم در معرض لغزش خواهد بود. بنابراین تمرکز صرف بر اشتغال، بدون نگاه جامع به ابعاد فرهنگی، روانی و اجتماعی موثر نیست.
در خراسان جنوبی، به ندرت موردی داریم که بهبود یافته‌ای آماده به کار باشد اما برای اشتغالش اقدامی صورت نگیرد، اگر در یک مرکز ۳۰ نفر هستند و فقط ۲ نفر نیازمند اشتغال‌اند، ما موظف به رسیدگی کامل به آن ۲ نفر هستیم، اما نباید همه مشکل را در قالب اشتغال دید
حسنی مقدم تاکید کرد: در خراسان جنوبی، به ندرت موردی داریم که بهبود یافته‌ای آماده به کار باشد اما برای اشتغالش اقدامی صورت نگیرد، اگر در یک مرکز ۳۰ نفر هستند و فقط ۲ نفر نیازمند اشتغال‌اند، ما موظف به رسیدگی کامل به آن ۲ نفر هستیم، اما نباید همه مشکل را در قالب اشتغال دید.
دبیر شورای مبارزه با مواد مخدر استان با بیان اینکه برخی تصورات اشتباه درباره نقش ستاد مبارزه با مواد مخدر در جامعه وجود دارد، گفت: ستاد صرفاً سیاست‌گذار، برنامه‌ریز و ناظر بوده لذا اجرای کامل طرح‌ها بر عهده دستگاه‌های تخصصی مانند بهزیستی، شهرداری‌ها، دانشگاه‌ها و وزارت کار است.
وی با بیان اینکه رویکرد درمانی باید واقع‌گرایانه و متناسب با نیاز جامعه باشد، گفت: تجربه نشان داده که تغییر رویکردها در درمان، به کاهش آسیب‌ها از جمله ایدز منجر شده است پس دیگر نباید با دید صفر و ۱۰۰ یا "یا ترک یا مرگ" به موضوع نگاه کنیم زیرا موفقیت در درمان، صیانت و بازگشت به جامعه، نیازمند واقع‌بینی، عزم ملی و مشارکت همگانی است.
معتادان بهبود یافته سرمایه‌های اجتماعی
مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان جنوبی هم گفت: امروز مهم‌ترین وظیفه به عنوان تسهیل‌گر، هماهنگ‌سازی میان دستگاه‌های اجرایی و جلب مشارکت اجتماعی است؛ چرا که مسأله اعتیاد، زنجیره‌ای از آسیب‌ها از جمله کودک‌آزاری، همسرآزاری، سرقت و افزایش ورودی زندان‌ها را به دنبال دارد.
مژگان شریفی با اشاره به آمارهای اعلام شده از معتادان شناسایی شده در استان تصریح کرد: با وجود گذشت بیش از یک دهه از آمارهای قبلی، تغییر محسوسی در میزان مبتلایان مشاهده نشده که این امر نشان از مدیریت اجتماعی استان دارد اما لزوم اقدام فرآیندمحور و متمرکز را دوچندان می‌کند.
مژگان شریفی مدیرکل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان جنوبی
وی با تاکید بر اینکه نگاه طردکننده به معتادان بهبود یافته باید جای خود را به نگاه پذیرش اجتماعی دهد، گفت: این افراد با اراده و عزم مثال‌زدنی تاریکی را پشت سر گذاشته و به روشنایی بازگشته‌اند لذا آن‌ها امروز نه تنها عضوی از خانواده و جامعه هستند، بلکه باید به عنوان الگوهای پایداری و مبارزه با آسیب دیده شوند.
سند راهبردی توسعه اجتماعی خراسان جنوبی روی میز وزارت کشور
مدیرکل دفتر امور اجتماعی خراسان جنوبی ادامه داد: در این راستا طرح «همیاران اجتماعی» و «کارآفرینی اجتماعی» با محور حمایت از معتادان بهبود یافته در دستور کار قرار گرفته و تاکنون بیش از ۶۰۰ نفر از فعالان اجتماعی و سمن‌ها تحت آموزش قرار گرفته‌اند.
وی اضافه کرد: همچنین سند راهبردی توسعه اجتماعی استان امسال برای اولین بار با رویکرد پیشگیری و کنترل آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد تهیه و به تصویب رسید و در دستور کار وزارت کشور و استانداری برای رونمایی قرار دارد.
شریفی با اشاره به اینکه کارآفرینی اجتماعی در مناطق محروم مانند درح و مرکز کاهش آسیب استان به عنوان الگویی موفق در حال اجراست، از رسانه‌ها به ویژه ایرنا خواست تا با تمرکز بر امیدآفرینی، این اقدامات را به سطح ملی معرفی کند.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان جنوبی همچنین به طرح‌هایی مردمی سازی در سطوح میانی همچون «چهار میم» در مساجد و «نماد» در آموزش و پرورش اشاره کرد و گفت: شبکه‌سازی، تقویت مهارت و حمایت از اشتغال معتادان بهبود یافته در دستور کار قرار گرفته و انتظار داریم در این مسیر از ظرفیت مسئولیت اجتماعی معادن و واحدهای صنعتی نیز بهره‌مند شویم.
وی تاکید کرد: باید در قوانین کشوری نیز بازنگری صورت گیرد تا افراد بهبود یافته بتوانند سریع‌تر و مؤثرتر به تسهیلات اشتغال‌زایی و فرصت‌های اقتصادی دست یابند، چرا که شرط «یک سال پاکی» برای دریافت تسهیلات، گاهی باعث بازگشت افراد به چرخه اعتیاد می‌شود.
شریفی به وجود ۳۰ سازمان مردم نهاد در حوزه کنترل و کاهش آسیب اعتیاد اشاره کرد و گفت: خراسان جنوبی در زمینه مقابله با آسیب‌های اجتماعی اقدامات مؤثری انجام داده اما این مسیر نیازمند استمرار، حمایت و وحدت رویه میان همه نهادها، مردم و رسانه‌هاست تا بتوانیم از این چالش عبور کنیم و جامعه‌ای سالم‌تر و امیدوارتر بسازیم.
ضرورت تداوم حمایت از کارآفرینی‌های اجتماعی
وی با تاکید بر اینکه همراهی و حمایت از سازمان‌های مردم‌نهاد و فعالیت‌های کارآفرینی اجتماعی با هدف کمک به معتادان بهبود یافته باید با جدیت ادامه یابد و این اقدامات به عنوان نمونه‌های موفق کشوری معرفی شوند افزود: ما گزارش‌های این فعالیت‌ها را جمع‌آوری و به مراجع کشوری ارسال می‌کنیم و انتظار داریم که این اقدامات به عنوان الگوی موفق در کشور مورد توجه قرار گیرد.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان جنوبی همچنین به چالش‌های تخصیص تسهیلات به معتادان بهبود یافته اشاره کرد و گفت: مشکل اصلی نبود ضمانت و همکاری کافی میان دستگاه‌های اجرایی است لذا برای موفقیت طرح پشتیبان و راهبری خوشه‌ای، نیاز به هماهنگی بیشتر بین بهزیستی، اداره کار و سایر نهادها داریم تا حمایت مالی و معنوی به بهبود یافتگان به درستی ارائه شود.
وی همچنین با اشاره به ابلاغ طرح مسئولیت اجتماعی برای به کارگیری معتادان بهبودیافته ادامه داد: این طرح معادن را مجاب می‌کند که به موضوع توانمند سازی معتادان بهبودیافته ورودی جدی داشته باشند.
شریفی با تاکید بر اینکه ظرفیت‌های قانونی برای حمایت از این افراد وجود دارد، اما استفاده کامل از این ظرفیت‌ها هنوز تحقق نیافته است افزود: اشتغال بهبود یافتگان باید همراه با آموزش‌های کارآفرینی و مهارت‌های لازم باشد تا آن‌ها بتوانند اعتمادسازی کرده و به موفقیت دست یابند.
وی از برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی مراکز جامع توانمندسازی خبر داد و گفت: این مراکز با همکاری کارشناسان و سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه اعتیاد، خدمات تخصصی و اجتماعی لازم را ارائه خواهند کرد.
مدیرکل دفتر امور اجتماعی استانداری خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه در حوزه اجتماعی و فرهنگی استان جای میزگردی با موضوع چالش‌های اجتماعی معتادان بهبود یافته خالی بود اعلام کرد که دفتر اجتماعی استانداری آماده همکاری رسانه‌ای بیشتر و معرفی فعالان و کارشناسان حوزه اعتیاد به منظور ارتقای آگاهی عمومی است.