میثم فتحی محب کارشناس انرژی ضمن اشاره به رویکردهای توسعه صنعت پتروشیمی در گفت‌وگو با مسیر اقتصاد گفت: توسعه این صنعت، یک مسئله فرابخشی است که باید با الزامات اقتصادی، صنعتی و حتی اجتماعی کشور هماهنگ باشد. به‌عبارتی، صنعت پتروشیمی به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی اقتصاد، نمی‌تواند بدون سیاست‌گذاری هوشمندانه و دقیق، مسیر توسعه درستی را طی کند.
چالش‌های توسعه صنعت پتروشیمی بر اساس خوراک موجود
فتحی محب با بیان اینکه رویکرد توسعه صنعت پتروشیمی در ایران عمدتاً مبتنی بر دسترسی به خوراک گازی بوده است، گفت: در دو دهه گذشته تمرکز صنعت پتروشیمی بر بهره‌برداری از گاز طبیعی و تولید محصولاتی مانند متانول و اوره بوده است؛ در حالی‌که این مدل، بخش بزرگی از زنجیره ارزش پتروشیمی را مغفول گذاشته و به واردات برخی محصولات پایه در صنایع پایین‌دستی منجر شده است.
وی افزود: توسعه بر مبنای خوراک موجود اگرچه به ایجاد ارزش افزوده نسبت به صادرات نفت خام و گاز کمک کرده، اما این امر به دلیل صادرات عمده محصولات تولیدی، کشور را در برابر نوسانات بازارهای جهانی آسیب‌پذیر می‌کند. به‌عنوان مثال، در حالی که صادرات متانول توسعه پیدا کرده است، تأمین برخی مواد اولیه صنایع مصرفی داخلی از زنجیره پروپیلن نظیر پلیمرهای سوپر جاذب که در تولید کالاهایی مانند پوشک استفاده می‌شوند، وابسته به واردات هستند.
تحلیل نیاز بازار؛ پیش‌نیاز توسعه صحیح صنعت پتروشیمی
این کارشناس انرژی با تأکید بر لزوم بازنگری در رویکرد توسعه صنعت پتروشیمی تصریح کرد: امروز بیش از هر زمان دیگر نیاز است که سیاست‌گذاری توسعه این صنعت، مبتنی بر تحلیل دقیق بازار داخلی و خارجی باشد. در این رویکرد، زنجیره ارزش نه از مسیر خوراک، بلکه از سمت تقاضای صنایع و مصرف‌کنندگان تعریف می‌شود و خوراک مناسب آن از منابع داخلی یا حتی واردات هدفمند تأمین خواهد شد.
وی ادامه داد: در این صورت، صنعت پتروشیمی نقش واقعی خود را به‌عنوان تأمین‌کننده پایدار مواد اولیه صنایع پایین‌دستی ایفا خواهد کرد. همچنین با تمرکز بر تولید محصولات پرتقاضا در بازارهای بین‌المللی، می‌توان ظرفیت صادرات پایدار و ارزآور ایجاد کرد، به شرطی که وابستگی صرف به صادرات خام محصولات پایه وجود نداشته باشد.
اتخاذ سیاست صنعتی، لازمه‌ی بهره‌برداری هدفمند از صنایع پتروشیمی است
فتحی محب در ادامه گفت: برخلاف نگاه رایج، صنعت پتروشیمی نباید صرفاً به‌عنوان یک منبع ارزآوری دیده شود. تجربه کشورهای پیشرو مثل آمریکا، آلمان، کره‌جنوبی و چین نشان می‌دهد که نقش اصلی این صنعت، تسهیل توسعه صنعتی و تحریک زنجیره‌های پایین‌دستی است. در واقع، این کشورها بخش قابل توجهی از محصولات پتروشیمی تولیدی را در صنایع داخلی مصرف می‌کنند و صرفاً آن بخشی از محصولات را صادر می‌کنند که در راستای سیاست‌های صنعتی‌شان باشد.
وی با اشاره به الگوی کره‌جنوبی گفت: در دهه‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰، کره‌جنوبی با اتخاذ یک سیاست صنعتی منسجم، به‌صورت هدفمند از صنایع کلیدی مانند پتروشیمی برای توسعه صنعتی کشور استفاده کرد. در این مسیر، دولت با حمایت مالی، ایجاد زیرساخت و هدایت سرمایه‌گذاری به‌سمت نیازهای مشخص داخلی، این صنعت را به ستون فقرات توسعه صنعتی خود تبدیل کرد.
سیاست صنعتی؛ نقشه راه توسعه صنعت پتروشیمی در ایران
فتحی محب خاطرنشان کرد: توسعه صنعت پتروشیمی با محوریت تأمین مواد اولیه موردنیاز صنایع پایین‌دستی، نیازمند سیاست صنعتی مشخصی در کشور است. این رویکرد به ما کمک می‌کند تا توسعه تهاجمی و بی‌هدف با تولید هدفمند محصولات مورد نیاز کشور جایگزین شود.
وی در پایان تصریح کرد: در چنین رویکردی، سرمایه‌گذاری‌ها به‌سمت تکمیل زنجیره ارزش محصولات کلیدی سوق داده می‌شوند و صنعت پتروشیمی نقش یک صنعت پشتیبان و راهبردی برای سایر بخش‌های اقتصادی ایفا می‌کند. به‌بیان دیگر، این سیاست صنعتی است که مشخص می‌کند تولید کدام محصول در کشور توجیه دارد و توسعه زنجیره ارزش در چه جهتی باید انجام شود. در این صورت، علاوه بر تأمین نیاز داخلی، می‌توان مازاد تولید را صادر کرده و نقش مهمی در بازارهای بین‌المللی ایفا کرد.
انتهای پیام/ انرژی