به‌گزارش خبرگزاری ایمنا و به‌نقل از فوربز، در تاریخ ۲۲ ژوئن ۲۰۲۵، کرنلیا والتر مقاله‌ای منتشر کرد که در آن نخست مفهوم «قرض شناختی» و سپس راه‌های تبدیل آن به «سود شناختی» را بررسی می‌کند. والتر در این مقاله به چالش‌ها و فرصت‌های استفاده از هوش مصنوعی اشاره کرده و چهار عامل کلیدی را معرفی می‌کند تا افراد و سازمان‌ها بتوانند از این فناوری بهینه بهره ببرند. قرض شناختی به هزینه‌های پنهانی وابستگی به هوش مصنوعی در انجام کارهای شناختی گفته می‌شود. مطالعه‌ای از MIT Media Lab نشان داده است دانش‌آموزانی که برای نگارش مقاله‌های خود از مدل‌های زبانی بزرگ استفاده کرده‌اند، نسبت به دیگران هم در اتصال عصبی مغز و هم در قدرت یادآوری حافظه ضعیف‌تر بوده‌اند. این یافته‌ها حاکی از آن است که هر بار که اجازه می‌دهیم ماشین‌ها به‌جای ما فکر کنند، تدریجاً هوش طبیعی ما تحلیل می‌رود.

چهار عامل کلیدی برای تبدیل قرض شناختی به سود شناختی

نگرش و ذهنیت ما بر نتیجه‌گیری‌هایمان اثرگذارند، والتر با اشاره به سخنان اندی جاسی می‌گوید کارمندان باید نسبت به هوش مصنوعی کنجکاو شده و خود را آموزش دهند؛ پیش از به‌کارگیری هر مدل هوش مصنوعی، نوشتن یک جمله درباره هدف استفاده از آن به ما کمک می‌کند تا احساس مالکیت بیشتری نسبت به فرایند داشته باشیم، این رویکرد مثبت سبب می‌شود از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری مکمل استفاده کنیم و نه به‌عنوان جایگزین توانایی‌های انسانی عمل کنیم.

استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی به تنهایی کافی نیست. افراد باید توانایی‌های خود را در استفاده از این ابزارها تقویت کنند. این به معنای یادگیری نحوه کار با هوش مصنوعی و همچنین تقویت مهارت‌های تفکر انتقادی و خلاقانه است. سواد دوگانه (علم ثانوی) به افراد این امکان را می‌دهد که نه تنها از هوش مصنوعی بهره‌برداری کنند، بلکه توانایی تحلیل و ارزیابی نتایج آن را نیز داشته باشند.

آگاه بودن نسبت به هزینه‌های پنهان استفاده از هوش مصنوعی—از جمله «قرض شناختی» —به افراد امکان می‌دهد تصمیم‌های آگاهانه‌تری بگیرند. این هزینه‌ها ممکن است خود را در ضعف حافظه یا کاهش توانایی تفکر خلاق نشان دهند. با شناسایی و درک این پیامدها، می‌توان راهکارهای مؤثری برای بهره‌گیری هوشمندانه از هوش مصنوعی تدوین کرد و از افت کیفیت عملکرد ذهنی ناشی از وابستگی بی‌رویه به این فناوری پیشگیری کرد.

برای تبدیل «قرض شناختی» به «سود شناختی»، افراد باید پیوسته تمرین کنند و هوش مصنوعی را به‌عنوان همراه و همراهی برای تقویت فرآیند تفکر خود به کار گیرند. به این معنا که از هوش مصنوعی برای پرورش ایده‌های تازه و افزایش عمق تحلیل‌های ذهنی بهره ببرند. با ممارست و تمرین مستمر، می‌توان مهارت کار با ابزارهای هوش مصنوعی را ارتقا داد و از آن برای تحریک خلاقیت و نوآوری استفاده کرد. به‌قول والتر، هوش مصنوعی ابزاری بسیار توانمند است، اما باید با آگاهی کامل از هزینه‌ها و محدودیت‌هایش از آن بهره برد. با اتخاذ نگرشی متعادل و تقویت قابلیت‌های فردی، می‌توان از هوش مصنوعی در مسیر بهبود تفکر انتقادی و خلاقیت سود برد و هم‌زمان از تضعیف توانمندی‌های شناختی طبیعی جلوگیری کرد.