به گزارش خبرنگار رکنا، «شریان تاریک»؛ چگونه یک روستا را به پالایشگاه غیررسمی قاچاق سوخت تبدیل کرد؟ از آجر تا آنتی‌پمپ روایت قاچاق سازمان‌یافته سوخت در جنوب ایران است، که وقتی لوله‌های سوخت از زیر خانه‌ها می‌گذشتند از افشای شبکه پنهان در کلاهی پرده برداشت، سوخت ملی، ثروت مخفی، پرونده‌ای درباره فساد زیرزمینی در هرمزگان، پشت صحنه زندگی لوکس در کلاهی، لوله‌هایی که به دریا ختم می‌شوند، از نیسان‌های قاتل مردم در جاده‌ها تا مخازن ۷۰ هزار لیتری که محیط زیست دریایی جنوب و تالاب‌ها را منهدم کرده، جزئیاتی از اقتصاد قاچاق سوخت که خیز بلند برای مهار شریان تاریک که منجر به اولین برخورد سیستماتیک قضایی با قاچاق صنعتی سوخت شد.
با کشف امپراتوری ۲۱ میلیونی قاچاق سوخت در یک روستا که لوله‌هایی را از زیر زمین درآوردند که آنها مرز نمی‌شناسند و پایان امپراتوری سوخت در روستایی که روزی پالایشگاه پنهان ایران بود، این قاچاق سوخت با طعم میلیاردها تومان، زن روستایی را صاحب گردش مالی ۵۷۰ میلیاردی کرد!
کلاهی، نقطه داغ قاچاق سوخت بود که بیش از ۶۰۰ کیلومتر لوله غیرقانونی زیر زمینی در این روستا قرار داشت که طی عملیات بی‌سابقه در کلاهی پایان راهی شد برای قاچاقچیان سوخت !
می‌دانید این اقتصاد غیر رسمی چگونه سوخت را از سفره مردم می‌دزدد؟ خط باریک میان معیشت و قاچاق در مناطق مرزی است.
لوله‌هایی که نه برای آبیاری، بلکه برای قاچاق سوخت حفر شده بودند؛ مخازنی که نه محصول توسعه ملی، که حاصل سود قاچاق سازمان‌یافته بودند. آنچه در این روستا شکل گرفت، تنها یک باند نبود؛ امپراتوری پیچیده‌ای از اقتصاد غیررسمی بود که حالا با عملیات گسترده نهادهای نظارتی و قضایی، پرده از آن کنار رفته است.
کلاهی؛ از روستای گمنام تا مرکز یک شبکه ۲۱ میلیون لیتری
روستای «کلاهی» از توابع استان هرمزگان، با جمعیتی محدود، به ناگاه میزبان ساختمان‌هایی میلیاردی و رفت‌وآمدهای غیرعادی شد. بررسی‌های میدانی و اطلاعاتی نشان داد که این روستا، هاب مرکزی یک شبکه بزرگ قاچاق سازمان‌یافته سوخت بوده که روزانه میلیون‌ها لیتر بنزین و گازوئیل یارانه‌ای را از ایران به کشورهای حوزه خلیج فارس انتقال می‌داده است.
بر اساس داده‌های به‌دست‌آمده از عملیات اطلاعاتی، این شبکه دارای:
۳۹ مخزن بزرگ سوخت
۳۰۳ محل انباشت
و بیش از ۶۰۰ کیلومتر لوله‌کشی زیرزمینی پلی‌اتیلنی بوده که مسیر آنها تا خورها و دریا امتداد می‌یافت.
مجموع ظرفیت ذخیره‌سازی این زیرساخت غیررسمی، ۲۱ میلیون و ۵۳۸ هزار لیتر برآورد شده که معادل تولید روزانه یکی از پالایشگاه‌های اصلی کشور است.
نقش هوش مصنوعی در کشف پالایشگاه پنهان
برای نخستین بار در کشور، شناسایی دقیق و مهندسی‌شده این شبکه قاچاق با استفاده از فناوری هوش مصنوعی انجام شد. تحلیل تصاویر ماهواره‌ای، گراف‌های مالی و مدل‌سازی مسیرهای احتمالی انتقال، به شناسایی دقیق چهارگوشه مخازن و لوله‌های قاچاق منجر شد.
این تحلیل‌ها نشان داد:
۱۰ تیپ مختلف مخزن از ظرفیت ۲ هزار تا ۷۰ هزار لیتر در روستا موجود بوده
قابلیت تخلیه بیش از ۱۰ هزار دستگاه نیسان سوخت در یک روز در این محل فراهم بوده
اتصال مستقیم برخی خطوط لوله به خورها و مناطق ساحلی بدون نظارت، امکان انتقال سریع دریایی را فراهم می‌کرده است
از حساب‌های میلیاردی تا پیرزنی با ۵۷۰ میلیارد تومان گردش مالی
شاید غم‌انگیزترین بخش این پرونده، نه حجم سوخت قاچاق، بلکه استتار مالی پیچیده آن باشد. بر اساس اعلام رسمی، تنها یکی از متهمان که یک زن مسن بوده، دارای گردش مالی ۵۷۰ میلیارد تومانی در سه سال گذشته بوده است.
این فرد که در سال ۱۳۸۸ تنها ۱.۲ میلیون تومان گردش مالی داشته، طی سال‌های اخیر به اعدادی چون:
سال ۱۳۹۹: ۱۰۰ میلیون تومان
سال ۱۴۰۰: ۱۲ میلیارد تومان
و در سال ۱۴۰۲: چند هزار میلیارد تومان
رسیده است. رد این گردش‌ها به افرادی در داخل و خارج از کشور ختم می‌شود که در مقام مدیریت، تأمین مالی و توزیع قاچاق فعالیت می‌کرده‌اند.
اتباع غیرمجاز؛ پیاده‌نظام پنهان قاچاق
در جریان اجرای عملیات، بیش از ۲۰۰ نفر از اتباع غیرمجاز که در فرآیند پمپاژ، ذخیره‌سازی، حمل و نگهداری سوخت فعالیت داشتند، بازداشت و برای آنها پرونده قضایی تشکیل شد. نکته قابل توجه آنکه بخشی از کارویژه‌های تخصصی این باندها، توسط این اتباع انجام می‌شده و از ساختارهای رسمی کشور برای فرار از نظارت بهره‌برداری می‌شده است.
نقشه قاچاق؛ زخم کهنه اقتصاد یارانه‌ای
کارشناسان حوزه انرژی معتقدند ریشه پدیده قاچاق سوخت را باید در تفاوت فاحش قیمت سوخت داخل ایران با کشورهای همسایه دانست. برای مثال:
قیمت هر لیتر بنزین در ایران: ۱۵۰۰ تومان (حدود ۳ سنت)
قیمت آن در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس: ۱ تا ۱.۵ دلار
این تفاوت، قاچاق را به یک فعالیت با نسبت سود بیشتر از قاچاق طلا یا ارز تبدیل کرده است. به‌ویژه در مناطق مرزی، شبکه‌هایی پدید آمده‌اند که به نام «معیشت» اما به کام فساد فعالیت دارند.
پاسخ به مظلوم‌نمایی رسانه‌ای قاچاقچیان
در ماه‌های اخیر، برخی از صفحات مجازی تلاش کرده‌اند چهره قاچاقچیان را به عنوان افراد محروم و ناچار از این مسیر معرفی کنند.
اما اسناد رسمی منتشرشده از خانه‌های لوکس، حساب‌های چند میلیاردی، و ابزارهای صنعتی در اختیار قاچاقچیان، این روایت را تلاشی هدفمند برای تطهیر چهره‌ی فساد سیستمی می‌داند.
دکتر قهرمانی، از مسئولان اجرای این عملیات، در این باره می‌گوید: «برنامه ما نه برخورد خشن، که پاکسازی ریشه‌ای بود. دو مرتبه در مساجد با مردم گفت‌وگو کردیم، از آنها خواستیم خودشان لوله‌ها را جمع کنند. با کسانی که همکاری کردند، مدارا شد. اما با شبکه‌های اصلی برخورد قاطع شد.»
پایان یک فصل، آغاز نظارت نوین
طرح پاکسازی کلاهی، به گفته مسئولان، یکی از بزرگ‌ترین عملیات‌های مقابله با قاچاق سوخت در تاریخ کشور بوده که طی ۳ روز بدون درگیری و با مشارکت مردمی اجرا شد. در این عملیات:
تمامی مخازن و لوله‌ها جمع‌آوری یا معدوم شد
شبکه‌های مالی شناسایی و در حال پیگرد قضایی هستند
طرح‌های مشابه در سایر مناطق مرزی در حال طراحی است
اقتصاد زیرزمینی و حق مردم
«شریان تاریک» فقط یک خط لوله قاچاق نبود؛ نشانه‌ای از گره‌خوردگی فساد، ضعف نظارت، و بی‌عدالتی در توزیع منابع بود. هر لیتر بنزین یارانه‌ای که در دل لوله‌ها به آن‌سوی آب می‌رفت، از جیب مردمی بود که سهم‌شان از ثروت ملی، تنها صف‌های طولانی، تورم و بیکاری بود.
اکنون که پرده از این امپراتوری فاسد کنار رفته، باید پرسید: چه زمانی سیاست‌گذاری سوخت، از نگاه درمانی به نگاهی پیشگیرانه و ریشه‌ای تغییر خواهد یافت؟