در روزگاری که رقابت‌های اقتصادی، جای نبردهای نظامی را گرفته و کشورها برای تثبیت جایگاه خود در معادلات جهانی به توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل و لجستیک روی آورده‌اند، جمهوری اسلامی ایران گام‌هایی بلند و راهبردی در این میدان برداشته است. «بندر خشک آپرین» از جمله پروژه‌هایی است که نه‌تنها نیازهای داخلی کشور را در حوزه ترانزیت و تجارت پاسخ می‌دهد، بلکه در معادلات منطقه‌ای، ایران را به بازیگری تعیین‌کننده تبدیل می‌کند. بندر خشک، به‌بیان ساده، یک پایانه ریلی درون‌سرزمینی است که بدون دسترسی مستقیم به دریا، از طریق خطوط ریلی به بنادر اصلی کشور متصل می‌شود. هدف از ایجاد چنین بنادری، تسهیل فرآیند واردات و صادرات، کاهش فشار بر بنادر ساحلی و تسریع تشریفات گمرکی است.
اتصال به کریدورهای بین‌المللی
در این راستا بود که دو روز پیش منابع خبری از ورود نخستین قطار مستقیم چین به بندر ریلی خشک تهران خبر دادند. بندر خشک تهران (آپرین) در ۲۰ کیلومتری جنوب‌غربی تهران (اسلامشهر) در منطقه‌ای به وسعت ۷۰۰ هکتار قرار دارد و شاهراه ریلی چهار استان همجوار است. این پروژه با هدف تمرکززدایی از ایستگاه‌های باری پرترافیک تهران و افزایش سرعت و ظرفیت حمل‌ونقل کالا در دستور کار شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است. بندرخشک آپرین ظرفیت پذیرش ۳۰ قطار، ۱۸ خط و یک هزار واگن در روز را دارد و در حال حاضر برای ۵۰۰ نفر اشتغالزایی کرده که این میزان با راه‌اندازی کامل بندرخشک آپرین به ۵ هزار نفر خواهد رسید. از مزایای مهم این بندر، اتصال به کریدورهای بین‌المللی است آپرین می‌تواند نقش مکمل در مسیر کریدور شمال–جنوب،چابهار–سرخس، و حتی محور چین–اروپا داشته باشد. از مزیت‌های دیگر این پروژ، افزایش سهم حمل‌ونقل ریلی است. با انتقال بار از جاده به ریل، شاهد کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل، مصرف سوخت و آلاینده‌های زیست‌محیطی خواهیم بود. همچنین این طرح موجب کاهش بار ترافیکی در ایستگاه‌های شهری مانند تهران، اسلامشهر و جوانمرد قصاب خواهد شد.
سرمایه‌گذاری برای آینده‌ای مستقل و مقتدر
آپـرین، بزرگ‌ترین بندر خشک کشور، در جنوب‌غربی تهران و در مجاورت فرودگاه بین‌المللی امام خمینی واقع شده است. این موقعیت ممتاز، آپرین را به شاه‌کلید اتصال شرق و غرب بدل کرده است؛ مسیری که از بندر شانگهای آغاز شده و با عبور از آسیای میانه و ایران، به دروازه‌های اروپا می‌رسد. در شرایطی که حمل‌ونقل دریایی و جاده‌ای کالا از چین به ایران بطور معمول بیش از ۳۰ تا ۴۰ روز به طول می‌انجامد، مسیر ریلی از شانگهای تا مرزهای ایران تنها ۱۱ تا ۱۵ روز زمان می‌برد. این تفاوت معنادار، ایران را به بازیگری بالقوه در معادلات ترانزیتی اوراسیا تبدیل می‌کند و برگ برنده‌ای برای خنثی‌سازی تحریم‌های ظالمانه دشمنان در اختیار نظام قرار می‌دهد.
ایران، به برکت موقعیت ژئوپلیتیکی کم‌نظیر خود، می‌تواند پلی حیاتی میان کشورهای محصور در خشکی مانند قزاقستان، بلاروس، ازبکستان و ترکمنستان با آب‌های آزاد باشد. این ظرفیت بی‌بدیل، با توسعه خطوط ریلی چون چابهار–زاهدان، به شکلی کامل‌تری بالفعل خواهد شد. برای توسعه این پروژه، بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده و قراردادهایی با بخش خصوصی داخلی و خارجی نیز در حال انعقاد است. فاز نخست با مساحت ۲۲ هکتار شامل انبار خشک، سردخانه و زیرساخت‌های ریلی به بهره‌برداری رسیده و فاز دوم با سرمایه‌گذاری ۲۰ میلیون دلاری در حال آماده‌سازی است.
نگاه فراتر از مرزها
اما همه‌چیز به زیرساخت محدود نمی‌شود. یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌رو، بروکراسی فرساینده و ناکارآمد گمرکی است. فرآیندهای طولانی و بعضاً غیرشفاف ترخیص کالا، مانعی جدی در مسیر بهره‌برداری کامل از ظرفیت‌های بندر خشک آپرین است. برای عبور از این مانع، اجرای گمرک هوشمند، شفاف‌سازی اسناد و همکاری منسجم با بخش خصوصی، ضرورتی فوری است.
پروژه آپرین، تنها یک پروژه اقتصادی نیست؛ نماد عزم راسخ نظام برای تبدیل ایران به قدرتی ترانزیتی و مستقل در منطقه است. حضور نخست‌وزیر پاکستان، شهباز شریف، در تهران و گفت‌وگوهای صورت‌گرفته پیرامون همکاری‌های اقتصادی و ترانزیتی، نشانه‌ای از آغاز فصل تازه‌ای از تعاملات راهبردی در منطقه است؛ فصلی که جمهوری اسلامی ایران با تکیه بر ظرفیت‌هایی چون آپرین، می‌تواند معادلات منطقه‌ای را به نفع منافع ملت بزرگ ایران رقم بزند.
خبرنگار: سیدحسینی حسینی