شیخی گفت: در کنار تعریف پول با پایه‌ی طلا، حتماً باید بیاییم نرخ ارز را هم بر اساس نرخی که بر اساس شاخص برابری قدرت خرید (مثل گزارش آماری صندوق بین‌المللی پول) تعریف کرده است، کاهش بدهیم و به قیمت واقعی آن که حدود ۱۴ یا ۱۵ هزار تومان است برسانیم. همه اقشار حتی صادر کنندگان نیز منتفع خواهند شد و هیچ قشری از کاهش هزینه های ریالی و ارزی تولیدی و مصرفی و تهیه نهاده ها برای صادرات و یا تهیه ارز برای واردات ضرر نمی کند.

به گفته وی، این اقدام سبب می‌شود عملاً یک ثباتی هم در نظام تجارت خارجی ایجاد بشود همه منتفع می‌شوند. هیچ‌کس ضرر نخواهد کرد اگر ارزش پول ملی را تثبیت کنیم و نرخ ارز را واقعی کنیم، در جهت تحقق شعار سال یعنی سرمایه‌گذاری برای تولید، قدم جدی بر خواهیم داشت. در واقع این پیشنهاد رئیس بانک مرکزی جز آب در هاون کوفتن و بازی با قدرت خرید مردم و هدر دادن منابع ملی چیزی نیست.

تا امروز نزدیک به ۲۰ کشور حداقل یک بار اقدام به حذف صفر از پول ملی خود کرده و در ۱۰ کشور این اتفاق دو بار رخ داده است. در برخی کشورها نیز این راهکار بیش از دو بار مورد استفاده قرار گرفته است. به عنوان مثال برزیل تا امروز ۶ بار، یوگسلاوی سابق ۵ بار، آرژانتین ۴ بار و بلژیک، روسیه، اوکراین و لهستان هرکدام ۳ بار دست به حذف صفر از پول ملی خود اقدام کرده‌اند.

گفته می شود این سیاست زمانی موفقیت‌آمیز است که نرخ تورم کاهش یابد، تولید ناخالص داخلی رشد کند و اعتبار پول ملی تقویت شود. حذف صفر یک اقدام مکمل است، نه یک راهکار اساسی برای اصلاح اقتصاد. اجرای این سیاست بدون مهار تورم و اصلاحات نهادی، بی‌نتیجه خواهد بود و ممکن است منجر به تکرار این فرآیند شود.

دکتر رضا غلامی اقتصاددان نیز با اشاره به اینکه برزیل بعنوان رکورددار، تاکنون ۶ مرحله صفر از پول ملی حذف کرده، و ۸ بار نام پول‌ملی خودش رو تغییر داد است این اقدام را فاقد تاثیر واقعی بر اقتصاد دانست و گفت: تحقیق کنید ببنید کدام کشور با حذف صفر توانسته جلوی تورم‌ را بگیرد؟

وی با حذف صفر از پول ملی ایران مخالف است و آن را بیشتر یک اقدام نمادین می داند و معتقد است: این اقدام نمی‌تواند مشکلات تورمی و اقتصادی کشور را حل کند و بیشتر برای اهداف تبلیغاتی و نمادین کاربرد دارد.

به گفته این اقتصاددان، تنها اثر مثبت طرح حذف ۴ صفر از پول ملی، کاهش شمردن صفرها از منظر حسابداری است ولی تا موتور تورم خاموش نشود چنین طرح‌های بی اثری، تنها بدرد عوام فریبی می‌خورند ولی می توان گفت این شعبده بازی، برای پر کردن رزومه خالی بانک مرکزی و انجام شو تبلیغاتی، بد نیست.

جعفر مهدی‌زاده، مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی نیز در تازه‌ترین توضیحات خود درباره حذف چهار صفر از پول ملی، بر وجود چالش‌های متعدد اجرایی و لجستیکی تأکید کرده و گفت: طرح گرچه از نظر مفهومی ساده به نظر می‌رسد، اما در عمل باید طیف گسترده‌ای از اصلاحات همزمان در بخش‌های مختلف اقتصادی و زیرساخت‌های مالی کشور صورت گیرد.

وی درباره دو روش اجرایی طرح نیز توضیح داد: یکی اجرای تدریجی در یک دوره گذار که ممکن است باعث دوگانگی در واحد پول شود و دیگری اجرای ناگهانی و کامل که هرکدام معایب و مزایای خاص خود را دارند.

مدیرکل سیاست‌های اقتصادی بانک مرکزی همچنین روند قانونی طرح را تشریح کرد و گفت: «لایحه ابتدا در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب و پس از رای در صحن، به شورای نگهبان ارسال شده است. با وجود برخی ایرادات، اصلاحات انجام شده و طرح اکنون منتظر بررسی مجدد مجلس است.»

مهدی‌زاده در تشریح ابعاد اجرایی این طرح، بر ضرورت هماهنگی میان سیستم‌های حسابداری، قوانین مالی مانند قانون چک، سامانه‌های بانکی، بازارها، بورس و حتی بخش تولید تأکید کرد و گفت: تغییرات در این حوزه‌ها باید به طور هم‌زمان و با دقت بالا انجام شود تا از بروز اختلال جلوگیری شود.

وی درباره اثرات این طرح بر محاسبات اقتصادی گفت: «هر صفر اضافه شده به قیمت کالا به معنای افزایش ده برابری قیمت است و با تورم بلندمدت ۲۵ درصد، اضافه شدن یک صفر سال‌ها طول می‌کشد.» او معتقد است که حذف صفرها می‌تواند به بهبود محاسبات و مدیریت اقتصادی کمک کند، به شرطی که همراه با اصلاحات اقتصادی دیگر مانند کنترل تورم باشد.

حذف صفر از ترکیه تا زیمبابوه، یک بررسی تطبیقی

ترکیه؛ کشور ترکیه نیز در مقاطعی با تورم مزمن مواجه بود و واحد پول آن (لیر) به سرعت ارزش خود را از دست داد. ترکیه در سال ۲۰۰۵ با کاهش ۶ صفر از واحد پول خود، آن را بازتعریف کرد و یک میلیون لیر ترکیه به یک لیر جدید ترکیه تبدیل شد.این تغییر موجب افزایش اعتماد به این ارز شد، چراکه دردسر مواجهه با اعداد زیاد در معاملات روزمره را از بین برد. با این حال، فشارهای تورمی همچنان بر لیر جدید ترکیه تأثیر می‌گذارد و منجر به کاهش بیشتر ارزش آن می‌شود.

زیمبابوه؛ کشور زیمبابوه در اواخر دهه ۲۰۰۰ تورم شدیدی را تجربه می‌کرد که منجر به چاپ اسکناس‌های نجومی شد. این کشور اما در سال ۲۰۰۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و ۱۰ صفر از آن حذف کرد.

در حالی که این تغییر، انجام معاملات را در این کشور ساده کرد، اما به کاهش ابرتورم موجود در این کشور کمکی نکرد. در نهایت به کلی زیمبابوه واحد پول خود را کنار گذاشت و از ارزهای خارجی مانند دلار آمریکا و رَند (Rand) (واحد پول آفریقای جنوبی) استفاده کرد.

آرژانتین؛ رکود اقتصادی آرژانتین در اواخر سده بیستم به طور قابل توجهی ارزش پول ملی آن را کاهش داد که در سال ۱۹۹۲ بحران افزایش قیمت دلار را به همراه داشت. در نهایت دولت آرژانتین اقدام به حذف چند صفر از ارز خود به منظور کنترل تورم به شدت در حال افزایش کرد. در سال ۱۹۶۰، زمانی که آرژانتین دو صفر از پول ملی خود را حذف کرد، ارزش پزو در آرژانتین معادل در مقابل ارزش دلار ثابت شد. اما در طول دهه ۱۹۸۰ هر ۱۸ هزار پزو با یک دلار مبادله می‌شد.

با این حال، در سال ۱۹۸۳ دولت آرژانتین تصمیم گرفت مجددا چهار صفر را از پول ملی خود حذف کند، اما ناکام ماند و سرانجام در دهه ۱۹۹۰ با حذف چهار صفر از پول خود، به هدف مورد نظر رسید و تورم چشمگیر خود را به میزانی کاهش داد.

غنا؛ واحد پول غنا (Cedi) از تورم بالا و عدم اعتماد رنج می‌برد و دولت این کشور در سال ۲۰۰۷ با حذف چهار صفر، واحد پول خود را بازتعریف کرد در نهایت، این تغییر به تسهیل معاملات و القای اعتماد به این ارز کمک کرد و پس از آن غنا به اصلاحات اقتصادی برای حفظ ثبات و جلوگیری از کاهش ارزش بیشتر پول خود ادامه داد.

ونزوئلا؛ در دهه های اخیر، ونزوئلا با یکی از بدترین تورم‌های طول تاریخ مواجه شد که منجر به پیدایش ارقام نجومی برای ارز آن بولیوار(Bolivar) شد. این کشور نیز در سال ۲۰۱۸ واحد پول خود را بازتعریف کرد و با حذف پنج صفر، واحد پولی جدید یعنی «سوبرانو بولیوار» یا «ساورین بولیوار» را ایجاد کرد. این بازتعریف به رفع مشکلات اساسی اقتصاد ونزوئلا کمکی نکرد و تورم فوق العاده در این کشور ادامه یافت. ارزش این پول جدید به سرعت کاهش یافت و باعث آشفتگی بیشتر اقتصادی شد.

مجارستان؛ ابرتورم مجارستان و پس از آن «بازتعریف پول» این کشور در سال‌های ۱۹۴۵ و ۱۹۴۶ به بالاترین میزان در کل تاریخ سیستم مالی جهان تبدیل شد. اقتصاد این کشور در اثر جنگ ویران شده بود و قیمت‌ها هر ۱۵ ساعت دو برابر می‌شد و کنترل گردش مالی غیر ممکن شده بود. به طوری که بزرگترین اسکناس پنگو (pengo) در زمان بازتعریف پول، ۱ سکستیلیون (۱۰ با ۲۱ صفر مقابل آن) بود. سرانجام در اول آوت ۱۹۴۶، ارز فورینت (forint) معرفی شد که به طور کلی در کنار سایر اقدامات، از اصلاحات موفقیت آمیز (در قیاس یا شرایط قبلی این کشور) به شمار می‌رود.

فدراسیون روسیه؛ اقتصاد تک‌بعدی این کشور که وابسته به صادرات نفت بود بر اثر کاهش قیمت نفت در سال ۱۹۹۷ با شکست روبرو شد. دولت روسیه برای جبران کسری بودجه به روش‌هایی نظیر چاپ پول، انتشار اوراق قرضه کوتاه مدت دولتی و همچنین حذف صفر از روبل متوسل شد که در نهایت منجر به افزایش قیمت‌ها شد. در اوایل سال ۱۹۹۸، سه صفر از روبل روسیه حذف شد، اما این امر مشکلات ساختاری اقتصاد این کشور را برطرف نکرد و در ماه اوت همان سال (۱۹۹۸) ورشکستگی ملی به دنبال داشت. این کار در ابتدا تا حدودی مشکلات داخلی این کشور را حل کرد، البته به ضرر سرمایه‌گذاران تمام شد. پس از ورشکستگی، اقتصاد روسیه به تدریج سر پا شد، با این حال، «بازتعریف پول» در روسیه به عنوان نمونه‌ای از یک سیاست اقتصادی ناموفق شناخته می‌شود.

سیرالئون؛ اخیرا کشور سیرالئون نیز واحد پولی خود را در سال ۲۰۲۲ بازتعریف کرده است و این عمل بیش از آنکه به نفع این کشور باشد، به ضرر آن تمام شده است، اما برای شرح تاثیرات کلی آن باید بیشتر منتظر ماند.

به طور کلی از این مثال‌ها می‌توان برداشت کرد که حذف صفر، می‌تواند معاملات را آسان‌تر کند و به طور موقت اعتماد به پول یک کشور را افزایش دهد، اما راه‌حلی برای مشکلات اساسی اقتصادی مانند تورم و ابرتورم نیست، بلکه به کاهش انتظارات تورمی و تعدیل فضای روانی و افزایش اعتماد به پول ملی، منتهی می‌شود.