به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) نشست «هوش مصنوعی و فرهنگ کتابخوانی» با حضو جمعی از نویسندگان، مترجمان و فعالان حوزه تکنولوژی و فناوری و به همت شرکت یکم سافت مبدع و طراح هوش مصنوعی در حوزه نشر و کتاب برگزار شد.

عبدالحسین آذرنگ نویسنده و پژوهشگر در ابتدای این رویداد با اشاره به اهمیت هوش مصنوعی در صنعت نشر گفت: هوش مصنوعی به زودی انقلاب و تغییری بزرگ در حوزه انتشار کتاب ایجاد خواهد کرد.

وی تاکید کرد: ایجاد تغییر در ماهیت حوزه نویسندگی، ترجمه و نشر کتاب با ورود فناوری هوش مصنوعی قطعی و غیرقابل انکار خواهد بود به همین دلیل من در نامه‌ای به اتحادیه ناشران نسبت به عقب افتادن از موج این تغییرات هشدار داده‌ام و تاکید کرده ام در صورت بی‌توجهی به فناوری هوش مصنوعی با ورشکستگی بزرگی در حوزه انتشارات مواجه خواهیم بود.

این نویسنده و پژوهشگر با تاکید بر اینکه کتاب‌خوانی در کشور ما به عنوان یک ضرورت و امر حیاتی جا نیفتاده است گفت: اگر کتابخوانی هم مانند سایر حوزه‌های حیاتی مثل خوردن، پوشیدن و.. به عنوان امری ضروری نهادینه شده بود امروز ما با بحرن کتاب‌نخوانی پر سطوح مختلف جامعه به ویژه نسل جوان مواجه نبودیم.

انقلاب چهارم در راه است؛ نشر سنتی آماده نیست

آذرنگ ادامه داد: در جهان از پیدایش خط، صنعت چاپ، کامپیوتر و پیپ هوش مصنوعی به عنوان ۴ انقلاب بزرگ در زندگی بشر یاد می‌شود که متاسفانه کشور ما به جز اتقلاب خط که در حوزه تمدنی ما بسیار ریشه دار است به همراه بسیاری از کشورهای جهان سوم در سایر انقلاب‌ها نقشی نداشته و صرفاً مصرف‌کننده‌ایم.

وی همچنین به ضعف نظام آموزشی و تک متنی بودن آن اشاره کرد و گفت: متاسفانه کتابخوانی در نظام آموزشی ما مبحث محور نیست و مخاطبان آن با متن‌هایی تک بعدی و از پیش طراحی شده مواجه‌اند که همین امر وجه حیاتی و ضروری آن را کم‌رنگ کرده است.

آذرنگ خاطرنشان کرد: نهادینه شدن کتابخوانی به عنوان یک امر ضروری موجب تغییر سیاست‌ها، ایجاد زیرساخت‌ها و در نتیچه تغییر بهینه فرهنگ خواهد شد که متاسفانه ما از این هدف متعالی بسیار دور افتاده‌ایم و راه زیادی در پیش داریم.

این نویسنده و پژوهشگر با بیان اینکه موج فناوری و هوش مصنوعی به تغییر ماهیت بازیگران حوزه نشر و تولید کتاب منجر خواهد شد گفت: ممکن است در اینده نزدیک و با تولید و ترجمه انبوه آثار توسط هوش مصنوعی شاهد تغییر ماهیت مترجمین به ناظران حوزه ترجمه مواجه شویم که این امر دور از ذهن نیست.

آذرنگ، محصولات و ابزارهای فناورانه مبتنی بر هوش مصنوعی مثا اپلیکیشن‌ها کتابخوانی، کتاب‌های صوتی، کتابهای الکترونیکی و.. را نمونه‌هایی از تغییر ماهیت سنتی انتشارات و کتاب دانست.

کاوه میرعباسی مترجم و نویسنده و از دیگر سخنرانان این نشست نیز در سخنانی با تاکید بر اینکه خواندن ضرورت است، گفت: من فکر می‌کنم هوش مصنوعی در زمینه روح معنوی کتاب و ارتباط حسی و ادراکی آن با مخاطب هنوز به توسعه و تکامل نرسیده و ممکن است نتواند به این جایگاه دست پیدا کند.

محسن دامادی، نویسنده و کارگردان هم در سخنانی ورود فناوری و هوش مصنوعی به عرصه متاب و نشر را ابتکارشگرف و راهی ناگزیر دانست و گفت: معتقدم هوش مصنوعی هنوز نوزادی است که نتوانسته به برخی از جنبه‌های معنویو ادراکی حوزه مکتوب نزدیک شوداما این اتفاق قطعاً در آینده نزدیک رخ می‌دهد.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی شاید بتواند در حوزه ترجمه جایگزین انسان شود اما قطعاً در حوزه شعر راه درای در پیش خواهد داشت چنان که در حال حاضر صرفاً یک محصول تک بعدی است.

کابرد هوش مصنوعی در محتوای فارسی

در ادامه این نشست داود کیانی‌زاده، مدیرعامل شرکت یکم‌سافت با معرفی «لیبنو» به عنوان یک آورده فناورانه در بر بستر هوش مصنوعی در پلتفرم کتابخوانی(Libra) گفت: «لیبنو» (Libknow) یک دستیار هوش مصنوعی است که نه‌تنها به پرسش‌های مخاطب از دل کتاب پاسخ می‌دهد، بلکه با تحلیل متن، خدماتی چون خلاصه‌سازی، جست‌وجوی مفهومی و ارائه محتوای هدفمند را نیز مطابق علایق شخص فراهم می‌سازد.

کیانی‌زاده گفت: لیبرا فقط یک ابزار خواندن نیست؛ بلکه همراهی هوشمند برای کتابخوانی است. برای کاربرانی که زمان کافی برای مطالعه کامل کتاب ندارند، امکان دریافت خلاصه‌های دقیق و مفید در این پلتفرم فراهم شده است. همچنین ابزارهای هوش مصنوعی تعبیه‌شده در لیبرا، امکان مقایسه، تحلیل و استخراج اطلاعات از متن را همانند پلتفرم‌های پیشرفته جهانی فراهم می‌کند.

وی اشاره کرد: در نسخه جدید لیبرا، سرویس تبدیل متن به گفتار (TTS) نیز اضافه شده تا تجربه‌ای فراگیرتر برای کاربران فراهم شود. علاوه‌بر آن، با الگویی مشابه پلتفرم لیبنو، قابلیت پرسش از متن و دریافت پاسخ دقیق از دل محتوای کتاب فعال شده است، این موضوع باعث می‌شود به پرسش مخاطبان بدون نظرات شخصی و قضاوت پاسخ داده شود. کیانی‌زاده گفت: هرچند این ویژگی هوش مصنوعی ما به درک و یادگیری عمیق‌تری نیاز دارد که به مرور به دست می‌آورد تا بتواند مفاهیم انسانی در کتاب‌ها را از یکدیگر متمایز کند.

به گفته این فعال دانش‌بنیان، ما در یک مسیر درازمدت قرار داریم؛ مسیری که نیازمند نگاهی بین‌رشته‌ای است. دغدغه‌ای که از دل فرهنگ می‌آید و راه‌حل آن نیز تنها در ترکیب فناوری، انسان، و شناخت زیست‌بوم فرهنگی معنا پیدا می‌کند.

کیانی‌زاده درباره چالش‌ها و فرصت‌های هوش مصنوعی در صنعت ترجمه و نشر، توضیح داد: ما در مجموعه یکم‌سافت تمرکز زیادی بر زبان فارسی داریم و از این رو، سرویس ترجمه از زبان‌های دیگر به فارسی جزو اهداف ما قرار دارد که در لیبرا توسعه خواهیم داد.

با این حال، او گفت: در حال حاضر در کشور، زیرساخت‌های لازم برای توسعه هوش مصنوعی در این حوزه به طور کامل فراهم نیست. بنابراین، ما از همکاری با دانشگاه‌های خارجی بهره می‌بریم تا بتوانیم از منابع علمی و تحقیقاتی آن‌ها استفاده کنیم.

وی همچنین بر چالش‌های استفاده از هوش مصنوعی در ترجمه زبان فارسی تاکید کرد و افزود: در حالی که سرویس‌های ترجمه خوبی در دنیا وجود دارد، زبان فارسی هنوز در اولویت این سرویس‌های هوش مصنوعی قرار نگرفته است. بنابراین ما باید برای حفظ و توسعه این زبان خودمان تلاش کنیم. ابزارهایی که برای زبان‌های دیگر توسعه داده می‌شوند، نباید تنها به زبان‌های بین‌المللی محدود شوند، بلکه باید برای فارسی هم کاربرد داشته باشند.

کیانی‌زاده در مورد چالش گویش‌های مختلف زبان فارسی برای این محصول گفت: در این موضوع برای متونی که حتی به گویش‌های دیگر موجود است یا اگر قرار باشد متن کتاب به گویش خاصی از زبان فارسی خوانده شود؛ نیاز به داده‌های گسترده‌ای داریم که در حال جمع‌آوری آنها هستیم. علاوه‌بر آن حضور متخصصان ادبی و فنی در آن گویش و زبان‌ها به روند تسریع و بهبود عملکرد ما در دانستن اصطلاحات و دانش آن حوزه کمک می‌کند.