به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، در ششمین روز از این رویداد هنری، نشست علمی «جایگاه انجمن ناشران هنر در سیاستگذاری» با حضور رضا یساولی، مدیر انتشارات یساولی و حسن محمدی، مدیر موسسه کتاب‌آرایی، در سرای گفت‌و‌گو برگزار شد.
رضا یساولی، مدیر نشر علم، برای نادیده‌گرفتن نقش مؤثر ناشران مستقل در نظام فرهنگی کشور هشدار داد، و گفت: در سال ۱۳۵۶ کتابی با طراحی حرفه‌ای، کاغذ باکیفیت و چاپ تمام‌رنگی منتشر شد، قیمتش حدود ۱۳۰۰ تومان بود. با اینکه کارمند ساده‌ای بودم، آن کتاب را خریدم، چون ارزشش را داشت.
وی افزود: متأسفانه بعد از انقلاب، بسیاری از چهره‌های تأثیرگذار در حوزه نشر کنار گذاشته شدند و اگر اجازه داده می‌شد مسیر آنها ادامه یابد، امروز تحولی بزرگ در فرهنگ کشور شکل گرفته بود.
یساولی با انتقاد از بی‌مهری حاکمیت نسبت به ناشران خصوصی گفت: من هنوز کاری منتشر نکرده‌ام که به اندازه همان کتاب سال ۱۳۵۶ به آن افتخار کنم. ناشران مستقل نه حمایت می‌شوند و نه به آنها اجازه داده می‌شود با اطمینان فعالیت کنند.
وی ادامه داد: مشکل آنجاست که تصمیم‌گیران فرهنگی ما، فرهنگ را نمی‌فهمند. نگاهشان فرهنگی نیست و با منطق تجاری یا سیاسی به موضوع نگاه می‌کنند، در نتیجه نمی‌توانند فضای رشد و خلاقیت را ایجاد کنند.
یساولی در بخش دیگری از سخنانش، خواستار حمایت نهادی از آثار فرهنگی مستقل شد و تأکید کرد: در گذشته، ناشران بزرگ، نقش اسپانسر فرهنگی را ایفا می‌کردند. امروز این نقش غایب است و آثار جریان‌ساز به حاشیه رانده شده.
محمدی با اشاره به فقدان یک فهرست دقیق از نسخه‌های نفیس ایرانی گفت: ما نمی‌دانیم در تاریخ کتاب، کدام نسخه‌ها نفیس‌اند و کجا نگهداری می‌شوند.
وی افزود: کشور‌های دیگر توانسته‌اند با دیجیتال‌سازی با کیفیت بالا، آثار خود را در دسترس عموم قرار دهند، اما در ایران چنین زیرساختی هنوز شکل نگرفته است.
این ناشر همچنین اظهار داشت: حقیقت این است که شاید برخی نسخه‌ها برای مجموعه‌داران یا موزه‌ها عادی به نظر برسند، اما در سطح بین‌المللی، اینها گنجینه‌هایی‌اند که کمتر کشوری آنها را دارد.
وی با انتقاد از رویکرد محافظه‌کارانه در مواجهه با این آثار افزود: گویی نگاه سنتی‌ای وجود دارد که آثار برای خواص است و نباید در معرض دید عموم قرار گیرد. شاید یک نوع پیچیدگی فرهنگی یا حتی نگاه محرم و نامحرمی در میان باشد.
محمدی از پروژه‌ای یاد کرد که هدف آن تهیه نسخه‌های دقیق دیجیتال از نسخه‌های خطی و نگاره‌های فاخر است. وی گفت: در‌حال‌حاضر برنامه‌ریزی‌هایی انجام داده‌ایم تا نگاره‌ها و تحلیل‌های هنری مربوط به نسخه‌هایی مانند «خمسه» را به صورت پژوهشی منتشر کنیم.
وی تأکید کرد: ناشران باید نقش فعالی در شناسایی آثار ایفا کنند، نه اینکه منتظر باشند اثری به آنها پیشنهاد شود. ناشر وقتی می‌تواند تأثیرگذار باشد که خودش برنامه‌ریز باشد و بداند که چه خلأ‌هایی در موضوع وجود دارد.
به گفته محمدی، برخی آثار مانند نسخه‌ای از «خمسه» با نگاره‌های نفیس از دوران صفوی، تاکنون نه منتشر شده‌اند و نه حتی تصویری از آنها در جایی موجود است.
وی افزود: زمانی یک ناشر دغدغه‌مند بود که نشست تخصصی برگزار کرد و این نسخه را معرفی کرد و اگر همان دیدگاه سابق حاکم نبود، شاید هنوز هیچ‌کس از وجود این نسخه مطلع نمی‌شد.
محمدی در پایان با اشاره به تغییر فضای نشر و افزایش توجه به محتوای اصیل گفت: کتاب‌های تزئینی که فقط زیبا بودند، امروز جای خود را به کتاب‌هایی داده‌اند که از نظر محتوایی و تاریخی ارزش دارند. اگر قرار است سرمایه‌گذاری صورت گیرد، باید روی چنین آثاری صورت گیرد.
وی با بیان اینکه بسیاری از خاندان‌های فعال در حوزه نشر هنری شناخته نشده باقی مانده‌اند، گفت: شاید از خلال همین فاکتور‌های کوچک‌کننده بشود مسیر از دست رفته را بازیابی کرد.
یساولی به عنوان مثال به پروژه‌های تاریخی مانند «شاهنامه بایسنقری» اشاره کرد و افزود: خیلی از این آثار به خارج از ایران رفته‌اند یا در موزه‌های مختلف پراکنده‌اند، در حالی که ما حتی خوانش دقیقی از آنها نداریم.
وی در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: من اوایل انقلاب به‌خاطر سن‌وسالم نگران بودم که ساختار مذهبی در حال شکل‌گیری است و فکر می‌کردم که معماری مساجد که یکی از اصولی‌ترین هنر‌های ماست، آسیب ببیند. اما بعد از سی سال هنوز پروژه‌هایی که آغاز شده، به پایان نرسیده‌اند.
این ناشر همچنین به تجربه شخصی خود در چاپ کتاب گنجینه هنر فرش ایران سلطانی اشاره کرد و گفت: اولین انگیزه‌ام برای قطع کتاب، احترام بود. گفتم این کتاب نباید کوچک شمرده شود.
وی افزود: این کار را با عشق انجام دادم، نه با بودجه‌ای خاص. من از جیب خودم خرج کردم.
یساولی با انتقاد از بی‌توجهی وزارت امور خارجه در بهره‌گیری از ظرفیت فرهنگی کتاب‌های فاخر گفت: به‌جای دادن تابلو‌های بی‌ربط به سفرا، چرا از کتاب‌های با کیفیت هنری برای هدیه استفاده نمی‌شود؟
وی از نبود همکاری با دستگاه دیپلماسی نیز گلایه کرد و گفت: حتی یک جلد از این کتاب را نتوانستیم به آقای ظریف یا عراقچی بدهیم. این در حالی است که این آثار می‌توانند نماینده خوبی برای هنر ایران در عرصه بین‌المللی باشند.
یساولی با بیان اینکه انگیزه‌اش برای ادامه مسیر نشر هنر، هر سال کمتر می‌شود، گفت: امسال یکی از کم‌فعالیت‌ترین سال‌های عمر حرفه‌ای‌ام بود. در حالی که می‌دانم کار‌هایی که منتشر می‌کنم، از لحاظ کیفیت چاپ و محتوا در سطح بالایی قرار دارند.
عزت‌اللهی نژاد، ناشر فعال در حوزه نشر هنر، در گفت‌وگویی صوتی از نبود نهاد مستقل و کارآمد برای پشتیبانی از نشر هنر ایران انتقاد کرد و گفت: ما به یک نهاد خیلی قدرتمند برای نشر هنر ایران نیاز داریم. هنر بدون نشر و بدون جان، ناقص است.
وی با اشاره به تاریخچه فاخر نشر هنری و مذهبی ایران اظهار داشت: ما در طول تاریخ شاهنامه‌ها و قرآن‌های بسیار نفیسی داشته‌ایم. چه در ایران فرهنگی با شاهنامه‌هایی فاخر، و چه در ایران مذهبی با قرآن‌هایی ارزشمند.
محمدی خاطرنشان کرد که در گذشته، نهاد‌های قدرت به اهمیت نشر آگاه بودند و آن را عاملی برای بقای فرهنگ می‌دانستند. او تأکید کرد: نشر فقط انتقال محتوا نیست، بلکه تقویت‌کننده نهاد فرهنگ و حتی نهاد قدرت است.
وی با انتقاد از عملکرد نهاد‌های دولتی فعلی در نمایشگاه‌ها گفت: همین الان نهاد‌های دولتی هستند که بودجه نشر دارند، ولی در بی‌سلیقه‌ترین حالت ممکن را دارند. ناشر خصوصی التماس می‌کند برای یک غرفه، ولی ناشری که هیچ کاری نکرده، غرفه‌ای عظیم با صندلی‌های آنچنانی دارد.
محمدی این وضعیت را ناشی از عدم درک صحیح مسئولان از تعریف واقعی فرهنگ دانست و افزود: اگر دغدغه فرهنگی داشتند، می‌دانستند که کار فرهنگی چیزی بیش از برگزاری نمایشگاه و ویترین است. باید به ماندگاری اثر فرهنگی فکر کرد.
وی در پایان از کاهش انگیزه ناشران پیشکسوت برای تولید کتاب گفت: اینکه ناشری مثل من هر سال انگیزه‌اش برای تولید کتاب کمتر می‌شود، جای تامل است.
سی‌و‌ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۷ اردیبهشت آغاز شده و تا ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۴ با شعار «بخوانیم برای ایران» در محل مصلای امام خمینی (ره) ادامه خواهد یافت.
هم‌زمان با برگزاری بخش حضوری نمایشگاه کتاب ۱۴۰۴ تهران، بخش مجازی نمایشگاه نیز در سامانه book.icfi.ir امکان خرید غیرحضوری کتاب را برای علاقه‌مندان فراهم کرده است.