به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز خراسان رضوی، کشت انگور به‌عنوان یکی از ارکان اصلی کشاورزی ایران، در تأمین نیاز‌های داخلی و صادرات اهمیت فراوانی دارد. شهرستان خلیل‌آباد در خراسان رضوی با بیش از ۵۷۰۰ هکتار باغ انگور، یکی از مراکز اصلی تولید این محصول در کشور است. با این حال، کشاورزان این منطقه اخیراً با چالش‌های جدی ناشی از بحران کم‌آبی و تغییرات اقلیمی مواجه شده‌اند.
کاهش بارندگی، افزایش دما و حوادث جوی همچون تگرگ و سرمازدگی، تهدیدات جدی برای باغات انگور به‌حساب می‌آیند. در این شرایط، کشت گلخانه‌ای به‌عنوان یک راهکار نوین، توجه کشاورزان پیشرو را جلب کرده است. این روش، نه‌تنها مصرف آب را تا ۷۰ درصد کاهش می‌دهد، بلکه امکان کنترل دقیق شرایط محیطی را نیز فراهم می‌کند.
در گلخانه‌ها، عوامل دما، رطوبت و نور به‌خوبی مدیریت می‌شوند و این موضوع به بهبود کیفیت محصول و کاهش خسارات ناشی از حوادث طبیعی کمک می‌کند. همچنین، کشت گلخانه‌ای امکان برداشت زودهنگام را فراهم کرده که از نظر اقتصادی برای کشاورزان توجیه‌پذیر است.
خلیل‌آباد با به‌کارگیری این فناوری، گام‌های بلندی در راستای توسعه کشت پایدار انگور برداشته و به الگویی برای سایر مناطق کشور تبدیل شده است. کشاورزان این شهرستان علاوه بر بهبود روش‌های کشت، به تحقیق و توسعه ارقام جدید انگور معطوف شده‌اند. این ارقام که شامل گونه‌های پیش‌رس و مقاوم به شرایط مختلف هستند، به افزایش عملکرد و کیفیت محصول کمک کرده‌اند.
علاوه بر این، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار و مالچ‌های مناسب به کاهش مصرف آب و حفظ رطوبت خاک کمک کرده است. این تلاش‌ها نشان‌دهنده تعهد کشاورزان این منطقه به توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی است. این گزارش به بررسی دستاورد‌های کشت گلخانه‌ای انگور در خلیل‌آباد، چالش‌های موجود و چشم‌انداز آینده این روش می‌پردازد.
انگور خارج از فصل، طلایی‌ترین دستاورد کشاورز خلیل‌آبادی
علی آبشنگ، کشاورز پیشروی خلیل‌آباد، درباره این که چطور این پروژه نوین شکل گرفته است، توضیح می‌دهد: این روش کشت انگور در گلخانه برای اولین‌بار در کشور اجرا شده و ما افتخار آن را داریم که در خلیل‌آباد این تحول را رقم زده‌ایم. مهم‌ترین نکته این است که ما الان می‌توانیم انگور را خارج از فصل تولید کنیم و کیفیت محصول را به مراتب بالاتر ببریم.
او ادامه می‌دهد: هدف اصلی ما در اجرای این طرح، کاهش مصرف آب و افزایش کیفیت محصول بود. ابتدا با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای و تحت فشار، موفق شدیم مصرف آب را کاهش دهیم. بعد از آن، تصمیم گرفتیم گام بزرگ‌تری برداریم و انگور را در گلخانه کشت کنیم. این کار چالش‌های زیادی داشت، اما در نهایت به نتیجه رسیدیم.
آبشنگ با تأکید بر اهمیت مدیریت آب، می‌افزاید: یکی از روش‌های مؤثری که در فضای باز استفاده کردیم، مالچ‌زنی در پای بوته‌ها بود. اما اصلی‌ترین نقطه عطف کار، کشت انگور در گلخانه بود که با وجود مشکلات، به موفقیت رسید.
گسترش کشت گلخانه‌ای انگور در خلیل‌آباد
محمود شبان، مدیر جهاد کشاورزی خلیل‌آباد، به توسعه کشت گلخانه‌ای محصولات باغی در این منطقه اشاره کرد و اظهار داشت: کشت انگور در گلخانه، مزایای بزرگی دارد. از جمله این مزایا می‌توان به کاهش ۷۰ درصدی مصرف آب، برداشت زودرس و افزایش کیفیت محصول اشاره کرد.
وی ادامه داد: این روش امکان می‌دهد که حداقل دو ماه زودتر از موعد معمول، انگور به مرحله برداشت برسد که این موضوع، توجیه اقتصادی بالایی برای کشاورزان دارد.
مدیر جهاد کشاورزی خلیل آباد با بیان اینکه تاکنون در شهرستان خلیل‌آباد، ۶ هزار مترمربع از اراضی به کشت گلخانه‌ای انگور اختصاص یافته است که این عدد در مقیاس استان بسیار قابل توجه است، خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین مزایای این روش، حفاظت محصول در برابر حوادث غیرمترقبه مانند تگرگ و سرمازدگی است. این موضوع ریسک تولید را به شدت کاهش می‌دهد.
وی همچنین از کشت موفق پاپایا و لیموترش در گلخانه‌های این شهرستان خبر داد و تصریح کرد: این محصولات نیز به مرحله برداشت رسیده‌اند که نشان‌دهنده پتانسیل بالای منطقه برای توسعه کشت‌های گلخانه‌ای است.
شبان در ادامه اذعان کرد: البته مدیریت دقیق رطوبت در گلخانه‌ها بسیار حائز اهمیت است و اگر این موضوع رعایت نشود، ممکن است بیماری‌های قارچی ظاهر شوند و کیفیت محصول کاهش یابد.
گلخانه‌ها، سپر محافظ محصولات باغی در برابر سرما و تگرگ
محمدرضا عجمی، مسئول امور باغبانی جهاد کشاورزی خلیل‌آباد، با اشاره به تنوع ارقام انگور در این منطقه، اظهار داشت: در خلیل‌آباد بیش از ۳۰ رقم مختلف انگور کشت می‌شود که از جمله ارقام شاخص می‌توان به پیکامی، عسکری، یاقوتی، ترشیز، لعل، ریش‌بابا، صاحبی، رزقی، فخری، مسکه، طرقی، خلیلی و سرقی اشاره کرد.
وی با بیان اینکه این ارقام هم برای مصرف تازه‌خوری و هم برای تولید کشمش، مویز و شیره انگور (تیفی) استفاده می‌شوند، خاطرنشان کرد:، اما متاسفانه باغات انگور خلیل‌آباد همواره در معرض خطراتی مانند کاهش بارندگی، وقوع تگرگ و باران‌های بی‌موقع قرار دارند.
مسئول امور باغبانی جهاد کشاورزی خلیل آباد با اشاره به اینکه برای مقابله با این چالش‌ها، استفاده از سیستم‌های آبیاری تحت فشار، کشت ارقام کم‌آب‌طلب و توسعه کشت گلخانه‌ای از جمله راهکار‌های مؤثر است، تصریح کرد: کشت گلخانه‌ای نه تنها محصول را در برابر آسیب‌های جوی محافظت می‌کند، بلکه باعث زودرسی محصول و عرضه نوبرانه به بازار می‌شود که برای باغداران بسیار مقرون‌به‌صرفه است.
کشت گلخانه‌ای، آینده کشاورزی پایدار
کشت گلخانه‌ای انگور در خلیل‌آباد نه‌تنها یک دستاورد کشاورزی، بلکه الگویی ملی برای مقابله با بحران آب و افزایش بهره‌وری در بخش باغداری است. با توجه به موفقیت‌های چشمگیر این روش، از جمله صرفه‌جویی ۶۳ لیتری آب در هر مترمکعب و امکان تولید خارج از فصل، به نظر می‌رسد گسترش این طرح در سطح استان خراسان رضوی و سایر مناطق کشور می‌تواند راهکاری مؤثر برای تولید پایدار و حفظ منابع آبی باشد. اگرچه چالش‌هایی مانند مدیریت رطوبت و هزینه‌های اولیه وجود دارد، اما تجربه کشاورزان پیشرو و حمایت نهاد‌هایی مانند جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که آینده کشاورزی ایران به سمت فناوری‌های کم آب‌بر و کنترل‌شده در حرکت است. با برنامه‌ریزی صحیح، خلیل‌آباد می‌تواند به الگوی ملی کشت گلخانه‌ای انگور تبدیل شود و افق‌های جدیدی را پیش روی کشاورزان ایرانی بگشاید. این پروژه که در آن هزاران مترمکعب آب صرفه‌جویی شده است، نشان می‌دهد که با استفاده از فناوری‌های مناسب، می‌توان به طور همزمان به حفظ منابع آبی و افزایش تولید کمک کرد. خلیل‌آباد با این دستاورد، قدمی بلند در جهت تبدیل شدن به الگویی ملی برای کشت گلخانه‌ای انگور برداشته است و افق‌های روشنی را برای آینده کشاورزی ایران نشان می‌دهد. این تجربه نه تنها برای شهرستان خلیل‌آباد، بلکه برای کل کشور اهمیت دارد و می‌تواند به عنوان الگویی برای توسعه کشاورزی پایدار در مناطق کم‌آب مورد استفاده قرار گیرد.
خبرنگار: رضا کفاشیان
سردبیر: محسن هدایتی فر