صحبت‌هایی که چندی پیش «یحیی گل‌محمدی»، «محسن خلیلی»، «داریوش شجاعیان» و ... درباره خرافات و جادوگری در فوتبال کشور مطرح کردند واقعیتی تکان‌دهنده را آشکار کرد، در دورانی که فوتبال در سطح حرفه‌ای بر داده‌کاوی، علم ورزش و مهندسی جزئیات استوار است، جادوگری و تفکرات خرافی سایه‌ای سنگین بر فوتبال کشورمان انداخته و گویا قرار هم نیست به این زودی‌ها این موارد رفع شوند.
خرافات سال‌هاست در فرهنگ کشورمان ریشه دوانده؛ از اعتقاد به طلسم و جن گرفته تا دعاهای بازکردن بخت. این باورها بخشی از زندگی روزمره بسیاری از ایرانیان بوده‌اند. اما حضور این تفکرات در فوتبال حرفه‌ای نشانه‌ای آشکار از عقب‌ماندگی و عدم پیشرفت است؛ در حالی‌که باشگاه‌های برتر جهان و حتی آسیایی‌هایی همچون ژاپن، کره، عربستان، قطر، امارات، اندونزی، ویتنام و ... با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، بهبود عملکرد بازیکنان خود را دنبال می‌کنند، باشگاه‌های ایرانی همچنان درگیر طلسم و جادو هستند.
عده‌ای به آن اعتقاد دارند و عده دیگر به هیچ عنوان آن را نمی‌پذیرند اما همین که هر از چند گاهی صحبتش از سوی فوتبالی‌ها مطرح می‌شود یعنی وجودش را نمی‌توان انکار کرد. در واقع افرادی به عنوان جادوگر، دنبال کاسبی از این فضای مسموم در ورزش کشور بوده و ادعا دارند با قدرت به اصطلاح ماورایی خود می‌توانند برد و باخت تیم‌های فوتبالی را رقم بزند.
در حالی‌که باشگاه‌های برتر جهان و حتی آسیایی‌هایی همچون ژاپن، کره، عربستان، قطر، امارات، اندونزی، ویتنام و ... با بهره‌گیری از فناوری‌های پیشرفته، بهبود عملکرد بازیکنان خود را دنبال می‌کنند، باشگاه‌های ایرانی همچنان درگیر طلسم و جادو هستنددر فوتبال جهان، مربی‌ها با استفاده از داده‌های پیچیده، عملکرد بازیکن‌ها را تحلیل می‌کنند و تاکتیک‌های تیم را براساس اطلاعات دقیق درباره دویدن‌ها، پاس‌ها و شانس‌های گل‌زنی تنظیم می‌کنند اما در کشور ما، حضور برخی در بخش‌های مختلف فوتبال کشور سبب شده که باورهای قدیمی به جادو و نیروهای ماورایی همچنان در تار و پود فوتبال ریشه کرده و مسیر فوتبال را به بی‌راهه بشکانند.
خرافه‌گرایی در فوتبال از جمله موضوع‌هایی است که از نظر علمی و اجتماعی مهم بوده و به شکستن مواظب اخلاقی در انواع زیاد، اجتناب از تقلید از دیگران و بسته به هر محیط فرهنگی متنوع هستند. ریشه‌های خرافه‌گرایی در فوتبال و در جریان تاریخ به شدت مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفته و حتی باعث ایجاد آشفتگی در جامعه فوتبالی شده است.
در واقع بحث جادوگری در فوتبال کشورمان نخستین‌بار ۲۲ سال پیش و در جریان دومین دوره لیگ برتر رواج پیدا کرد. بازیکنان یک باشگاه تهرانی در لیگ برتر، از رفت‌وآمد مردی با ردایی سفید به تمرینات تیم‌شان سخن می‌گفتند که همه کاره تیم است! «الف.الف» دعانویسی بوده که می‌گفتند در پیروزی‌های متوالی تیم نقش داشته و به قولی همه‌کاره تیم بوده است.
پیامدهای بی‌توجهی به ساختار حرفه‌ای و بین‌المللی در فوتبال
وابستگی فوتبال ما به خرافات تصادفی نبوده و نتیجه بحران‌های عمیق‌تری است. بیشتر اشگاه‌های ایرانی که با مشکلات مالی، فساد و ضعف مدیریتی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، اغلب در آستانه فروپاشی قرار دارند. بازیکنان ماه‌ها حقوق نمی‌گیرند، امکانات ابتدایی در دسترس نیست و روش‌های تمرینی، دهه‌ها از استانداردهای بین‌المللی عقب مانده‌اند. در چنین شرایطی که حرفه‌ای‌گری کمیاب و ناامیدی فراگیر است، روی آوردن به راه‌حل‌های جادویی تعجب‌برانگیز نخواهد بود.
مربی‌ها و بازیکن‌هایی که احساس درماندگی می‌کنند، ممکن است به سراغ کسانی بروند که ادعا دارند می‌توانند طلسم بشکنند و شانس تیم را بهبود بخشند. در گسترش این بحران، فدراسیون فوتبال سهم بزرگی دارد. نهادی که مسئولیت توسعه و حرفه‌ای‌سازی فوتبال کشور را برعهده دارد، به‌طور مداوم در اجرای اصلاحات اساسی و هم‌راستا کردن فوتبال کشور با استانداردهای جهانی ناکام بوده است.
در حالی‌که باید روی شفافیت مالی، آموزش مربیان و سرمایه‌گذاری در آکادمی‌های فوتبال تمرکز شود، بی‌توجهی و سوءمدیریت باعث شده جادوگری و خرافات بدون نظارت رشد کنند. نکته دیگر، مربوط به برخورد کمیته‌های اخلاق و انضباطی با این ماجراهاست. بارها فیلم‌هایی از جادو و جنبل در فوتبال کشور منتشر شده اما کمیته‌های اخلاق و انضباطی به ندرت به چنین ماجراهایی ورود کرده و بیشتر مواقع خودشان را کنار می‌کشند.
هرچند که فقط یکبار در برنامه تلویزیونی ۹۰، به طور جدی به موضوع جادوگری در فوتبال پرداخته شد و افراد مختلفی از جمله «نادر فریادشیران» با ذکر چند اسامی و یک جادوگر مدعی شدند در برخی باشگاه برخی ارکان تیم با استفاده از رمال، به دنبال تغییر نتایج بازی هستند.
بارها فیلم‌هایی از جادو و جنبل در فوتبال کشور منتشر شده اما کمیته‌های اخلاق و انضباطی به ندرت به چنین ماجراهایی ورود کرده و بیشتر مواقع خودشان را کنار می‌کشندورود جادوگر به تیم ملی
موضوع مهم دیگر، تمایل به استفاده از جادوگری در تیم‌های ملی است و حتی گفته شد برخی قصد نزدیک شدن به تیم ملی را داشتند و در این راستا پیشنهادهایی به «منصور پورحیدری» _ زمان حضورش در تیم ملی _ و همچنین به «مهدی تاج» داده شده بود که هر دو با برخوردی شدید داستان را خاتمه داده بودند.
البته نخستین‌بار بعد از رقابت‌های مرحله نخست مقدماتی جام‌جهانی ۲۰۲۲ در بحرین بود که بحث جادوگر در تیم ملی پیش کشیده شد. روزنامه جام‌جم همان روزها بدون اشاره به تیم ملی فوتبال پرده از حضور یک جادوگر در سفر یکی از تیم‌های ملی خبر داد که گفته می‌شود به‌عنوان آشپز کنار تیم است.
یکی از مدیران پیشین فدراسیون فوتبال نیز در دوران مسئولیت خود با استفاده از کلماتی، چون «خوبان عالم» تردیدهایی را در خصوص استفاده از جادوگر در فدراسیون فوتبال و تیم ملی ایجاد کرده بود و هرگز این مساله را رد نکرد و در مقابل این‌گونه توجیه می‌کرد که «ما به همه مخلوقات هستی وابسته هستیم. هر بنده‌ای می‌تواند به ما کمک کند. منعی ندارد کسی برای ما دعای خیر کند. هرکس با قدمش، با نفسش و با دعایش به ما کمک کند، مشکلی نداریم و دست‌مان را به سمتش دراز می‌کنیم.»
در همان زمان روزنامه جام‌جم، در گزارشی نوشت که تیم ملی به واسطه آقای جادوگر تحت تأثیر اعداد ۷، ۹ و ۱۱ قرار گرفته است. مثلاً بازیکن شماره ۷، دقیقه ۸۱ گل می‌زند و حتی پاداش‌ها نیز بر این اساس تعیین شده است! به طوری که رقم پاداش برد داخلی ۳۵۰۰ و خارجی ۵۵۰۰ دلار در نظر گرفته شده که جمع آن ۹ هزار دلار می‌شود تا از عدد ۹ غافل نشده باشند! جالب‌تر این‌که فدراسیون فوتبال برای آن‌که پاداش خواسته شده ۴ و ۶ هزار دلاری کم نشود ۳.۵ و ۵.۵ هزار یورو به آن‌ها می‌دهد.
راه نجات فوتبال ایران
شکستن چرخه خرافات و عقب‌ماندگی نیازمند اقدامات جسورانه و اصلاحات ساختاری است. نخستین گام، مدرن‌سازی فوتبال ایران از طریق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، آموزش مربیان و به‌کارگیری تحلیل‌های داده‌محور است. استفاده از فناوری در زمینه‌های تمرین، پیشگیری از مصدومیت و آماده‌سازی تیم‌ها می‌تواند فاصله فوتبال ما با استانداردهای جهانی را کاهش دهد. گام دوم، آموزش بازیکن‌ها و مربی‌ها در باره نقش علم و روان‌شناسی در عملکرد ورزشی است تا به آن‌ها نشان داده شود موفقیت در زمین فوتبال، حاصل تمرین، نظم و همکاری تیمی است نه دعا و طلسم!
چرا بعد از بیش از ۲۲ سال این مسائل بار دیگر بیان می‌شود اما هیچ دستگاه نظارتی بر فوتبال به‌خصوص کمیته اخلاق در مواجهه با این مسائل ورود نکرده تا با عوامل آن برخورد کنند؟با این‌که می‌دانیم فاصله فوتبال ما نه فقط با سطح اول فوتبال جهان، بلکه در آسیا هم با کشورهای ژاپن، کره، عربستان، قطر و حتی امارات زیاد است اما گاهی اتفاقاتی مانند مصاحبه‌های اخیر برخی مربیان و بازیکنان فوتبال در مورد خرافات و جادوگری این واقعیت را همچون سیلی محکم و بی‌رحمانه به ما یادآوری می‌کند؛ در دورانی که فوتبال در سطح حرفه‌ای بر داده‌کاوی، علم ورزش و مهندسی جزئیات استوار است، شاید تصور اتکا به خرافات در باشگاه‌های فوتبال غیرقابل باور به نظر برسد اما افشاگری‌های اخیر این افراد، واقعیتی تکان‌دهنده را آشکار کرد؛ جادوگری و تفکرات خرافی همچنان سایه‌ای سنگین بر فوتبال کشور ما انداخته‌اند.
فوتبال در بسیاری از کشورهای جهان و البته کشور ما همواره با حاشیه‌های خاص خود همراه است و گویا قرار هم نیست به این زودی‌ها این موارد برطرف شود. در کنار مشکلات و مسائل فنی فوتبال کشورمان، برخی حوادث و حاشیه‌ها نیز وجود دارند که البته در برخی کشورها نیز می‌توان نمونه‌هایی از آن را یافت.
این مسائل که البته به ضعف فرهنگی و حتی مشکلات فنی بازیکن‌ها و تیم‌ها باز می‌گردد، اعتقاد به خرافات، جادو و جادوگری است که بیش از دو دهه‌ای می‌شود در فوتبال کشورمان باب شده و البته مشتریان خاص خود را نیز دارد. چنین پدیده‌ای در فوتبال وجود داشته و این‌که چقدر در موفقیت یا ناکامی بازیکن‌ها و تیم‌ها موثر است، بررسی و کنکاش خاص خود را می‌طلبد. اما واقعیت این است که اعتقاد به خرافات و جادو در فوتبال ما وجود دارد و هستند افراد و تیم‌هایی که از جادو به‌عنوان یکی از ابزارهای موفقیت خود نام می‌برند و جالب‌تر این‌که با این شیوه به پیروزی‌هایی نیز دست یافته‌اند!
خرافه‌گرایی در فوتبال از جمله موضوع‌هایی است که از نظر علمی و اجتماعی مهم بوده و این پژوهش شامل رفتارهایی است که طرفداران فوتبال در حمایت از تیم مورد علاقه‌شان به‌ویژه در مسابقات مهم نمایش می‌دهند. این رفتارها شامل هیجان زیاد، اعتقاد به شکستن مواظب اخلاقی در انواع زیاد، خودداری از تقلید از دیگران و بسته به هر محیط فرهنگی متنوع است.
اکنون این پرسش مطرح است چرا در سال ۱۳۸۲ که مسائل جادوگری مطرح شد هیچ‌کس پیگیر آن نشد؟ چرا بعد از بیش از ۲۲ سال این مسائل بار دیگر بیان می‌شود اما هیچ دستگاه نظارتی بر فوتبال به‌خصوص کمیته اخلاق در مواجهه با این مسائل ورود نکرده تا با عوامل آن برخورد کنند؟