قدس آنلاین: اینکه حرفشان حرف نیست، به توافقات تا زمانی پایبند هستند که نفعشان در آن باشد و اینکه هیچ امضایی از سوی آن‌ها تضمین نیست و نمی‌توان به وعده‌های نسیه‌ای رؤسای جمهور ایالات متحده دلخوش بود و امید بست. تجربه تاریخی و به ویژه تحولات چند سال اخیر هم به روشنی این واقعیت را اثبات کرده است؛ خروج ترامپ از معاهده آب و هوایی پاریس، سازمان جهانی بهداشت، شورای حقوق بشرسازمان ملل و... و بازگشت دوباره ایالات متحده در زمان جو بایدن به این نهادها و باز خروج از آن در دولت دوم دونالد مؤید همین مسئله است. البته جمهوری اسلامی در ماجرای توافق‌نامه برجام چنین بی‌ثباتی در تصمیم‌گیری‌های سیاسی واشنگتن را با پوست و استخوان خود لمس کرد. برنامه جامع اقدام مشترک یا به اختصار برجام ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۵ میان ایران با پنج قدرت غربی و شرقی بسته شد اما با وجود تضمین‌های داده شده، آمریکای ترامپ در مِی ۲۰۱۸ نه تنها به صورت یک‌جانبه از این توافق خارج شد بلکه امروز طلبکار هم شده و خواهان بستن توافق سفت و سخت‌تر با جمهوری اسلامی شده است.

تیکاف توقعات ویتکاف!
ذکر مقدمه طولانی گفته شده از این جهت بود که بگوییم این روزها هم شاهد موضع‌گیری‌های عجیب و غریب از سوی سیاسیون آمریکایی درباره نوع تعامل با تهران هستیم. در حالی که پس از دور نخست مذاکرات غیرمستقیم هسته‌ای که روز شنبه ۲۳ فروردین ماه در مسقط برگزار شد ترامپ با ابراز خوش‌بینی در این باره گفت مطالبه او این است که «ایران فقط سلاح هسته‌ای نداشته باشد» و نماینده ویژه او در غرب آسیا هم گفت‌وگوهای عمان را مثبت و سازنده خوانده بود، اما مواضع تازه مقامات کاخ سفید از چرخش ۱۸۰ درجه‌ای در این زمینه حکایت دارد. در این راستا، استیو ویتکاف، نماینده ویژه آمریکا و شخصی که از طرف ترامپ مذاکره را پیش می‌برد، دیروز در مصاحبه با شبکه فاکس‌نیوز به دو خواسته عجیب در خصوص مذاکرات اشاره کرد. ویتکاف مدعی شد: «ایران نیازی به غنی‌سازی بالاتر از ۳/۶۷ درصد ندارد و محور توافق با تهران، راستی‌آزمایی «سطح غنی‌سازی اورانیوم» و همچنین راستی‌آزمایی «ابعاد نظامی برنامه هسته‌ای از جمله موشکی» خواهد بود. این شامل انواع موشک‌هایی می‌شود که ذخیره کرده‌اند و شامل ماشه بمب می‌شود». او سپس در توییتی نوشت: «ایران باید برنامه غنی‌سازی هسته‌ای و تسلیحاتی خود را به‌طور کامل متوقف و حذف کند.

نشانه آشفتگی در تیم ترامپ
بر این اساس، نماینده آمریکا در مذاکرات به ‌صراحت اعلام کرد خواهان برچیدن کامل برنامه هسته‌ای و حذف غنی‌سازی ایران است. یورونیوز در تحلیل این چرخش سیاسی نوشت: « ترامپ صبح سه‌شنبه نشستی را با حضور مقامات ارشد درباره مذاکرات با ایران در اتاق بحران کاخ سفید برگزار کرد. پس از آن چند مقام آمریکایی تأکید کردند ایران نباید برنامه غنی‌سازی داشته باشد. با توجه به تغییر یک‌شبه موضع ویتکاف، به نظر می‌رسد رویکرد واشنگتن در قبال ایران تغییر کرده است». آکسیوس هم با اشاره به این نشست مدعی شد درون دولت ترامپ درباره مسیر پیش‌ رو در مذاکرات و سطح مصالحه واشنگتن با تهران بحث‌های جدی در جریان است. معاون ترامپ، ونس و نماینده‌اش ویتکاف معتقدند دیپلماسی می‌تواند به یک توافق هسته‌ای منجر شود و آمریکا باید آمادگی پذیرش برخی مصالحه‌ها را داشته باشد. اما در مقابل مقاماتی مانند روبیو، وزیر خارجه و والتز، مشاور امنیت ملی رویکردی سختگیرانه اتخاذ کرده و نظر متفاوتی دارند. همزمان روزنامه نیویورک تایمز سیاست دولت ترامپ در یک هفته اخیر را متناقض و سرشار از سردرگمی توصیف کرد . «پیام‌های آشفته»، «سیگنال‌های متناقض» و «تهدیدهای توخالی» صفاتی است که روزنامه نیویورک تایمز به رفتار تیم دونالد ترامپ در قبال مذاکرات هسته‌ای با ایران نسبت داده است. این روزنامه بی‌تجربگی و اختلافات را دو عامل اصلی این وضعیت عنوان کرد.

ترامپ بی‌اعتمادی را برای ایران زنده کرد
اظهارات اخیر مقام‌های دولت ترامپ به ‌ویژه تغییر موضع ناگهانی نماینده ویژه آمریکا در مذاکرات هسته‌ای با ایران، نشانه‌ای از خلف وعده زودهنگام واشنگتن در مرحله اعتمادسازی این مذاکرات است. همین مسئله البته واکنش مقامات مختلف در ایران را هم به دنبال داشته است. سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه روز گذشته پس از جلسه هیئت دولت در پاسخ به پرسش خبرنگاران در خصوص مواضع آمریکا درباره مذاکرات گفت: بعضاً مواضع متضادی را مطرح می‌کنند که اصلاً کمک‌کننده به روند مذاکرات نیست. باید در مذاکرات از نظرات واقعی آن‌ها مطلع شویم. اگر مواضع سازنده‌ای داشته باشند، می‌توان امیدوار بود مذاکرات در چارچوب یک توافق محتمل را آغاز کنیم. محسن رضایی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در حساب کاربری خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: اظهارات متناقض ترامپ و نماینده او و مانور روی خطوط قرمز ایران، بیانگر سردرگمی و نبود انسجام درونی دولت ترامپ است. ادامه این اظهارات، سابقه بی‌اعتمادی به آمریکا در اثر خروج از برجام را نزد تصمیم‌گیران و مذاکره‌کنندگان کشورمان زنده و تقویت می‌کند.

اقدام‌های دیپلماتیک موازی ایران
گام‌های متناقض دولت ترامپ در رابطه با ایران در حالی است که تهران همزمان اقدام‌های دیپلماتیک موازی برای اثرگذاری بر روندهای سیاسی را در دستور کار خود قرار داده است. در این مسیر قرار است امروز سیدعباس عراقچی به منظور رایزنی با مقامات عالی روسیه، به مسکو سفر ‌کند. هدف از این سفر انتقال پیام مکتوب رهبر معظم انقلاب به روسیه عنوان شده است. این در حالی است که روز گذشته کشورمان میزبان مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیش از آغاز دور دوم گفت‌وگوهای غیرمستقیم ایران و آمریکا بود. رافائل گروسی دیروز در پاسخ به این مطالبه عراقچی که خواستار بازیگری جدی تر آژانس مقابل یکجانبه گرایی آمریکا شده بود در سخنانی نسبت به تحولات میان ایران و آمریکا واکنش نشان داد و گفت: «ما بخشی از گفت‌وگوی دوجانبه آقای عراقچی و ویتکاف نبوده، اما نسبت به آن بی‌تفاوت نیستیم. توافق جدید با ایران و بدون دخالت آژانس، کاغذ فاقد اعتبار است». پذیرش اصولی سفر گروسی در مقطع زمانی حساس کنونی به تهران، نشانه‌ای روشن از حسن‌نیت و تمایل ایران به حفظ مسیر گفت‌وگو و کاهش تنش‌هاست. در شرایطی که برخی تلاش دارند فضای پیش ‌رو را با تردید، فشار و روایت‌های سیاسی آلوده کنند، این سفر نوعی تنظیم هوشمندانه صحنه دیپلماتیک پیش از شروع رسمی مذاکرات تلقی می‌شود.

اقدام مهم مجمع تشخیص در زمان مذاکرات
تحولات اخیر پیرامون مذاکرات هسته‌ای در شرایطی است که دیروز پنجمین جلسه کمیسیون مشترک مجمع تشخیص مصلحت نظام با موضوع رسیدگی به موارد باقیمانده از لایحه اختلافی مجلس و شورای نگهبان در مورد پیوستن ایران به کنوانسیون سی‌اف‌تی نیز برگزار شد. پیش‌تر آیت‌الله آملی لاریجانی، رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام با بیان اینکه موضوع اف‌ای‌تی‌اف مطرح نیست و تنها بررسی کنوانسیون‌های پالرمو و سی‌اف‌تی مطرح است، گفت: مجلس با تحفظ به این دو لایحه رأی داده است و ما می‌توانیم با این تحفظ و به صورت مشروط این دو لایحه را قبول کنیم.
در حالی که قرار بود در نشست دیروز با حضور سران قوا درباره تصویب نهایی این لوایح تصمیم‌گیری شود اما با توجه به روند مذاکرات جاری میان تهران و واشنگتن، ادامه بررسی لوایح مذکور به جلسه بعد موکول شد. کارشناسان تأکید دارند هنوز طرف مقابل امتیازی ارائه نکرده است و نمی‌توان جلوتر از آن حرکت کرد به خصوص اینکه ایران همواره حسن نیت خود را در مذاکرات مختلف نشان داده و نوبت طرف غربی است که به وعده‌های خود عمل کند. با این اوصاف مجمع تشخیص مصلحت نظام در اقدامی مهم بررسی این لوایح را از دستور کار جلسه خود خارج کرد.

نتیجه‌گیری
در جمع‌بندی نکات گفته شده باید یادآور شد درخواست اخیر ویتکاف مبنی بر «راستی‌آزمایی تسلیحاتی از ایران» به ‌قدری خلاف امنیت ملی است که حتی مجری شبکه صهیونیستی اینترنشنال را به واکنش واداشت و گفت: «در صورت پذیرش چنین خواسته‌ای از سوی جمهوری اسلامی، تمام خاک ایران در تیررس اسرائیل است». این موضع در شرایطی است که استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور غرب آسیا که در مذاکرات عمان حاضر بود، دو روز پیش در دیداری با ران درمر، وزیر امور استراتژیک رژیم صهیونیستی، نتایج دور نخست گفت‌وگوها با مقام‌های ایرانی را به اطلاع آن‌ها رساند. بر این اساس بخشی از این تغییر موضع را باید به فشار جنگ‌طلبان داخل کابینه و همچنین نفوذ لابی صهیونیست در تصمیم‌های کاخ سفید نشینان مرتبط دانست.
اظهارات اخیر استیو ویتکاف کمترین تردیدی باقی نگذاشت که آمریکا خطوط قرمز را رعایت نکرده و از نخستین آزمون برای «‌راستی‌آزمایی ادعاها» رفوزه شده است. اکنون طبیعی است با این پرسش مواجه باشیم که آیا این تغییر رفتار واقعی است و حاکی از تغییر رویه در مناسبات آمریکا با جمهوری اسلامی است؟ اگر چنین باشد، قوه عاقله نظام باید برای سناریوهای مختلف برنامه داشته و خود را برای مواجهه با شرایط مختلف مهیا و تجهیز کند.