[ سیما فراهانی] هلال‌احمری‌ها در سرزمین وحی نیز مردم را تنها نگذاشته‌اند و همه ساله در مراسم حج، کنارشان هستند. روزهای پرکار نیروهای هلال‌احمر در سرزمین وحی به زودی آغاز می‌شود. پزشکان و نیروهای هلال‌احمر توصیه‌های مختلف را به زائران ارائه می‌کنند و سعی دارند آنها را پیش از بروز مشکلات سلامتی، آگاه کنند تا زیارت آنها با مشکل مواجه نشود. هلال‌احمری‌ها از روز نخست تا پایان زیارت، زائران را تنها نمی‌گذارند. زائران زیادی این روزها در عربستان، مناسک حج را به‌جا می‌آورند و روزهای طولانی را در مدینه و مکه می‌مانند. آنها در سرزمین وحی نیاز به خدمات دارند و اینجاست که باز هم نیروهای امدادی هلال‌احمر در جایی به جز کشور خودمان، به هموطنان کمک می‌کنند. نقش هلال‌احمر در برگزاری هرچه بهتر مناسک حج بسیار حیاتی است. این سازمان به عنوان بازوی توانمند دولت در زمینه بهداشت، درمان و امداد و نجات، نقش مهمی در تسهیل و ایمن‌سازی این رویداد بزرگ مذهبی ایفا می‌کند.
افزایش مراکز ویژه تزریقات بانوان
امسال نیز با توجه به در پیش بودن حج تمتع ۱۴۰۴ و آغاز روند عملیات بهداشتی و درمانی در حوزه تأیید استطاعت جسمی و روحی و روانی حجاج ایرانی هلال‌احمری‌ها بار دیگر دست به کار شده‌اند تا بتوانند بهترین خدمت را به زائران ارائه دهند. سید علی مرعشی رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت هلال‌احمر صبح دیروز اقدامات در این حوزه را تشریح کرد و با اشاره به برنامه‌های بهداشتی و درمانی هلال‌احمر برای حج ۱۴۰۴ گفت: «عملیات حج از بیش از ۷ ماه پیش استارت خورده و ثبت‌نام اولیه زائران از ماه آبان انجام شده است. درمانگاه‌ها در مدینه به صورت شبانه‌روزی آماده خدمت‌رسانی به زائران هستند. در مکه نیز بر اساس پراکندگی زائران در هتل‌ها، پوشش درمانی گسترده‌ای در نظر گرفته شده است. با توجه به اینکه زائران ایرانی در ۵۷ هتل اقامت دارند، در هر کدام از این هتل‌ها خدمات درمانی به صورت ۸ ساعته، ۱۶ ساعته یا ۲۴ ساعته ارائه می‌شود. امسال برای نخستین بار تعداد مراکز ویژه تزریقات بانوان از ۲ مرکز به ۴ مرکز افزایش یافته است. این مراکز با حضور نیروهای خانم طراحی شده‌اند تا بانوان زائر بتوانند با آسودگی خاطر از خدمات تزریقات بهره‌مند شوند.»
افراد دیالیزی اجازه سفر ندارند
رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت به تغییرات مقررات عربستان اشاره کرد و گفت: «مهم‌ترین تغییرات مربوط به موضوع استطاعت جسمی زائران دیالیزی است که بر اساس قوانین جدید، این افراد اجازه سفر نخواهند داشت. در خصوص نبردن بیماران دیالیزی، در آغاز عملیات اجرایی چنین موضوعی مطرح نبود؛ اما حدود ۲۰ روز پیش دولت سعودی ناگهان اعلام کرد که بیماران دیالیزی امکان حضور ندارند.»
کمیسیون پزشکی
دشوار بودن فرایض و اعمال حج و دشواری این سفر یک‌ماهه، به اهمیت تشخیص این توانایی بدنی اضافه کرده است. برای همین است که به گفته مرعشی، زائرانی که استطاعت حضور در مراسم حج را نداشتند در یک کمیسیون، مجددا مورد بررسی قرار گرفتند و از اعزام اشخاصی که بیماری سرطان فعال، بیماری قلبی پیشرفته، زنان باردار و بیماران اعصاب و روان و افرادی که تست اعتیاد مثبت داشتند، جلوگیری شده است. مرعشی در این رابطه گفت: «کمیسیون پزشکی به منظور بررسی وضعیت جسمانی زائرانی تشکیل شده است که در معاینات پزشکی اولیه در استان‌ها، عدم استطاعت جسمی آنها برای سفر حج تشخیص داده شده و این تشخیص در کمیسیون‌های استانی نیز تأیید شده است.»
واکسیناسیون در حال انجام است
واکسیناسیون حجاج یکی دیگر از وظایف جمعیت هلال‌احمر است. مننژیت، یکی از مهم‌ترین واکسن‌هایی است که هرسال توسط هلال‌احمر تامین و در اختیار استان‌ها قرار داده می‌شود تا قبل از اعزام زائران به حج، تزریق شود. به گفته مرعشی واکسیناسیون زائران در حال انجام است و واکسن‌ها نیز مانند هر سال بر اساس تعداد زائران تهیه شده‌اند. پس از تأیید استطاعت جسمی، روند واکسیناسیون زائران انجام می‌شود.
داروهای مورد نیاز به میزان کافی
سیدعلی مرعشی در رابطه با دارو نیز گفت: « داروها از ماه‌ها پیش سفارش‌گذاری شده و اکنون منتظر دریافت مجوز از دولت عربستان هستیم. زائران باید داروهایی را که برای بیماری‌هایی همچون فشار خون، چربی خون، و دیابت مصرف می‌کنند ،به میزان بیش از مدت زمان سفر همراه خود داشته باشند. همچنین همراه داشتن نسخه پزشک برای تمامی داروهای مصرفی الزامی است. زائران نباید داروهای خود را از بسته‌بندی اصلی خارج کرده و در بطری یا ظروف دیگر بریزند، زیرا در صورت نیاز به بازرسی، افسر مربوطه باید بتواند دارو را از روی بسته‌بندی رسمی‌اش شناسایی کند. وجود نسخه پزشک در کنار داروها نیز ضروری است تا از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود. برخی از داروها نظیر داروهای مخدر، مسکن‌های قوی با پایه مخدر، داروهای روان‌گردان و مواردی که در سیستم دارویی ایران به عنوان داروی خاص یا نیازمند نسخه ویژه شناخته می‌شوند، ورودشان به عربستان ممنوع است. زائران باید از همراه داشتن این داروها به شدت خودداری کنند.»
فعالیت شبانه‌روزی مرکز درمانی در مدینه
مراکز درمانی و بیمارستانی ایرانیان در حج امسال هم فعال شده و تجهیزات و امکانات لازم به این مراکز ارسال شده است. مرعشی در این رابطه نیز گفت: «مراکز درمانی شبانه‌روزی مدینه، جزو الزامات دریافت مجوز فعالیت پزشکی از سوی وزارت بهداشت عربستان سعودی است. بر اساس این مقررات، باید در هر شهر محل اقامت زائران، یک مرکز اصلی درمانی به‌صورت ۲۴ ساعته فعال باشد. در صورت نیاز به بستری شدن بیماران در شهر مدینه، از ظرفیت بیمارستان‌های دولتی و خصوصی این شهر استفاده می‌شود. در این مسیر، پزشکانی به عنوان رابط هلال‌احمر با بیمارستان‌های عربستانی همکاری می‌کنند تا روند بستری، درمان و پیگیری وضعیت زائران ایرانی با دقت و سرعت انجام گیرد. این پزشکان به صورت روزانه روند پیشرفت بیماری و سیر درمان بیماران بستری را رصد می‌کنند.»
بیمارستان اختصاصی در مکه
وی همچنین به بیمارستان اختصاصی جمعیت هلال‌احمر در مکه اشاره کرد و گفت: مانند سال‌های گذشته، یک بیمارستان ویژه در مکه فعالیت خواهد داشت که با آغاز ایام اصلی حج، ظرفیت تخت‌های آن نیز افزایش پیدا خواهد کرد. این بیمارستان مجهز به تخصص‌های متنوعی است تا پاسخگوی نیازهای درمانی زائران باشد. بیمارستان مکه دارای بخش‌های مختلفی از جمله آزمایشگاه‌های مجهز، انواع خدمات تصویربرداری از جمله رادیولوژی، و تخصص‌های پزشکی نظیر دندان‌پزشکی، اعصاب و روان، مغز و اعصاب، داخلی، بیماری‌های زنان، روان‌پزشکی و ارتوپدی است. این بیمارستان در تمام ایام حج در خدمت زائران خواهد بود و تمام تلاش ما این است که زائران در صورت بروز هرگونه مشکل جسمی، خدمات کامل و با کیفیت دریافت کنند.
افزایش خدمات ویژه برای بانوان
هر ساله حدود ۵۰ درصد از زائران ایرانی حج را بانوان تشکیل می‌دهند. به طور میانگین، چیزی حدود ۵۲ تا ۵۳ درصد زائران را خانم‌ها شامل می‌شوند. به همین دلیل، برنامه‌ریزی‌های خاصی برای پوشش درمانی ویژه بانوان در نظر گرفته شده است. مرعشی با بیان اینکه برای بانوان زائر، علاوه بر مراکز تزریقات ویژه، امکانات درمانی خاصی نیز در نظر گرفته شده، افزود: «در درمانگاه‌هایی که به‌صورت شبانه‌روزی در شهرهای مکه و مدینه دایر می‌شوند، حضور پزشکان متخصص طب اورژانس و داخلی پیش‌بینی شده است تا بانوان بتوانند با آسودگی خاطر درباره مشکلات جسمی و بیماری‌های خاص خود مشورت کرده و درمان دریافت کنند. این حضور مؤثر کادر درمانی زن، به‌ویژه برای بیان مشکلات خاص بانوان، بسیار کمک‌کننده است و موجب راحتی بیشتر زائرین خانم در روند درمان می‌شود. به صورت ۲۴ ساعته، متخصصان زنان و زایمان در شهرهای مکه و مدینه در کنار سایر تیم‌های درمانی حضور دارند تا به صورت اختصاصی به مشکلات مرتبط با سلامت زنان رسیدگی کنند. این حضور دائمی باعث می‌شود تا بدون نیاز به ارجاع به مراکز درمانی خارجی، بسیاری از مسائل در همان مراکز ایرانی بررسی و حل شود.»
برگزاری 10 جلسه آموزشی برای زائران هر کاروان
وی با اشاره به فرآیند شکل‌گیری کاروان‌ها افزود: «زمانی که یک کاروان شکل می‌گیرد، 10 جلسه آموزشی برای آن برگزار می‌شود. مدیر کاروان و روحانی کاروان در این جلسات شرکت می‌کنند. در همین جلسات گروه فضای مجازی نیز برای ارتباط و اطلاع‌رسانی زائران تشکیل می‌شود.»
مراجعه سریع‌تر به پزشک در هتل محل اقامت
رئیس مرکز پزشکی حج و زیارت ادامه داد: «زائران ترجیح می‌دهند در همان هتلی که اقامت دارند، پزشک مستقر باشد. مثلاً وقتی پزشک ما در طبقه اول نشسته و زائر در طبقه دهم ساکن است، به‌راحتی می‌تواند مراجعه کند. حتی در شهرهای داخل کشور که برای دیدن پزشک نیاز به گرفتن وقت، رفت‌وآمد و مراجعه به داروخانه هست، تمام این فرآیند شاید 5تا 6 برابر بیشتر زمان می‌برد.»
مرعشی با اشاره به طراحی محل درمانگاه‌ها گفت: «درمانگاه‌های ما اغلب در جوار رستوران‌ها قرار گرفته‌اند. یعنی همان کسی که برای صرف غذا به رستوران می‌آید، می‌تواند فشار خون خود را اندازه‌گیری کند یا برای معاینه شبانه مراجعه کند.»
پرونده الکترونیک زائر
وی در پایان صحبت‌های خود گفت: «یکی از امکاناتی که ما فراهم کردیم، پرونده الکترونیک زائر است. تمام اطلاعات مربوط به داروهای مصرفی، معاینات، آزمایش‌ها، حتی نوار قلب و اسکن آن در این پرونده ثبت و ضبط می‌شود. به‌راحتی می‌توان دید هر زائر چند بار مراجعه کرده، چه دارویی دریافت کرده و چه بیماری‌هایی داشته است. بر اساس اطلاعات پرونده‌های الکترونیک، می‌دانیم مثلاً ۱۴۶۸۰ نفر دیابتی هستند، چند نفر بالای ۸۰ سال سن دارند یا چند مورد جراحی قلب باز داریم. این‌ها اطلاعات مهمی است که ما را در پیش‌بینی خطرات احتمالی و برنامه‌ریزی برای مراقبت بهتر، کمک می‌کند.»
توصيه‌های قبل از سفر حج
قبل از عزيمت به كشور عربستان سعودی برای بجا آوردن فريضه حج، پيشنهاد می‌شود دقيقاً به نكات زير توجه فرماييد:
در همه جلسات آموزشی كاروان‌های خود شركت فرماييد.
در تمام جلسات، پزشك كاروان برای شما توصيه‌هايی خواهد داشت كه بايد به‌دقت به آنها توجه کرده و عمل کنید.
به‌موقع برای انجام معاينات و تشكیل پرونده سلامت خود اقدام کنید.
در معاينات قبل از اعزام، همه مشكلات و بيماری‌های خود را به صورت كامل و صادقانه با پزشك در ميان بگذاريد، زيرا عدم ارايه اطلاعات كافی و صحيح، می‌تواند منجر به عواقب بسيار خطير و بعضاً جبران‌ناپذير در طول سفر شود.
در صورتی كه پزشك، استطاعت جسمی يا روانی شما را تأييد نکند، براي تشرف اصرار نكنيد، زيرا در صورت تشرف بدون تأييد سلامت، باید خطرات جانی، بستری‌‌شدن طولانی‌مدت در بیمارستان، عدم موفقیت به انجام اعمال، بازگشت قبل از شروع اعمال به ایران و... را درنظر گرفت.
زائری كه مبتلا به بيماری خاص و مزمن مثل: بيماری قند، فشارخون، صرع، سابقه سكته قلبی، سابقه بيماری روانی شديد و... که از طرف پزشك کاروان يا كميسيون‌های پزشكی مورد تأیید قرار گرفت، حتماً سوابق پزشكی خود را به‌طور كامل به اطلاع پزشك كاروان رسانده و همراه خود داشته باشند.
در زمان حركت به‌طرف كشور عربستان، موادغذایی نظير: مرغ، كتلت، همبرگر، غذاهای سس‌دار و موادغذايی و خوراكی فاسدشدنی به همراه نبرید.
تزريق واكسن مننژيت برای همه زائران اجباری است و تزريق واكسن آنفولانزا، پنوموواكس و ديگر واكسن‌ها باتوجه به شرايط زائران و با نظر پزشك كاروان صورت خواهد گرفت. زائران باید در اين خصوص از پزشكان كاروان سوال کنند. لازم به ذكر است واكسن باید حداقل ۱۰ روز قبل از عزيمت تلقيح شده و كارت زرد رنگ آن در هنگام ورود به عربستان در دسترس زائران باشد.
خانم‌ها از چند ماه قبل از تشرف، به پزشك متخصص زنان مراجعه و از نظر تنظيم عادت ماهانه، خود را آماده کنند.
خود را در زمينه‌های مختلف زندگی نظير پياده‌روی، آماده‌شدن برای زندگی جمعی، استفاده از توالت‌فرنگی و مانند آن آماده كنيد.
اگر مشكل جسمی (مثلاً مشكل دندان) داريد، قبل از سفر به درمان آن بپردازيد تا در سفر دچار مشكل نشويد.
زائرينی که به‌گونه‌ای به موادمخدر معتادند و با کتمان موضوع عازم سفر می‌شوند، باید بدانند:
۱- اعتياد در كشور عربستان جرم است و اگر از زائری به هر میزان مواد مخدر كشف شود با او طبق مقررات خود عمل خواهند كرد. تعداد قابل توجهی از زائران متأسفانه به‌دلیل عدم توجه به این موضوع، در بدو ورود دستگیر و به زندان منتقل می‌شوند و از اعمال خود باز می‌مانند.
۲- در بسياری از مواقع، فرد دچار عوارض قطع ماده‌مخدر شده و از پزشك كاروان يا مركز پزشكی مطالبه دارو می‌كند. اين افراد بايد توجه كنند كه پزشك كاروان يا مركز پزشكی برای اين مورد دارويی در اختيار ندارد. لذا اكيداً توصيه می‌شود كه افراد معتاد بدون ترك اعتياد، عازم اين سفر دسته‌جمعی نشوند. چون مشكلات بسیار جدی گريبان‌گير آنان خواهد شد.
حج تمتع امسال به روایت اعداد
کاروان پیش‌بینی شده که تا کنون ۵ کاروان مورد معاینه پزشکی قرار گرفته‌اند.
پزشک در این طرح شرکت داشته‌اند که به ازای هر ۵۵۰ زائر، یک پزشک در نظر گرفته شده است.
هزار زائر ثبت‌نام کرده‌اند که حدود ۳۸۶ نفر در حال بررسی هستند. پزشکان این افراد را معاینه کرده و از آنها آزمایش‌های تکمیلی خواسته‌اند.
هزار نفر دارای فشار خون بالا هستند، ۵۸۴۰ نفر چربی خون دارند و ۴ هزار نفر نیز دچار نارسایی قلبی هستند.
نفر به دلیل عدم استطاعت جسمی رد شدند. این افراد به این موضوع اعتراض داشتند و مجدداً برای بررسی به کمیسیون تخصصی حج معرفی شدند. از این میان، ۲۷۰ نفر به کمیسیون کشوری مراجعه کردند که در نهایت ۷۳ نفر دوباره به دلیل نداشتن استطاعت جسمی، رد شدند.
نفر از زائران ثبت‌نام‌شده بالای ۸۰ سال دارند. حدود ۸۵۰۰ نفر نیز بین ۷۰ تا ۸۰ سال و ۲۶ هزار نفر در رده سنی ۶۰ تا ۷۰ سال قرار دارند، به طوری که تعداد افراد بالای ۷۰ سال در میان زائران بسیار زیاد است.
درمانگاه منطقه‌ای اصلی در مکه برای پوشش بهتر درمانی در نظر گرفته شده است.
یک میلیون و 206 خدمت در سال گذشته
سال گذشته از شروع عملیات بهداشتی و درمانی هلال‌احمر در حج تمتع، یک میلیون و 206 هزار و 228 خدمت به زائران ارائه شد. این خدمات شامل ویزیت عمومی و تخصصی، دارو و نسخه، خدمات پاراکلینیک، پرستاری، امداد و انتقال بود. از این میزان، یک میلیون و 140 هزار و 201 خدمت در مکه و مشاعر و 66 هزار و 27 خدمت در مدینه ارائه شده است. سال گذشته در مجموع 87 هزار و 650 نفر زائر از ایران به حج تمتع اعزام شدند که پس از انجام مناسک در دهه سوم خرداد، روند بازگشت آنان از یکم تیر آغاز شد. در آن سال تیم‌های پزشکی و درمانی هلال‌احمر در ۹ درمانگاه و ۲ بیمارستان صحرایی در منا و عرفات برای خدمت درمانی به حجاج ایرانی حضور داشتند. همچنین هشت تیم واکنش سریع درمانی هلال‌احمر برای خدمت به زائران در منا و عرفات در آماده‌باش بودند تا درصورت نیاز و حوادث احتمالی، در صحنه خدمت حاضر شوند. ۳۸۰ نفر کادر بهداشتی و درمانی هلال‌احمر برای خدمت به زائران کشورمان در عربستان حضور داشتند. یعنی به ازای هر ۶۰۰ زائر یک پزشک انتخاب شده تا خدمات بهداشتی و درمانی را ارائه دهند. این کادر شامل پزشکان، پرستاران، امدادگران و … بود. هلال‌احمر همچنین خدمات لازم به تمام زائران بیماری را که در بیمارستان‌های سعودی بستری بودند و نیاز به عمل جراحی داشتند، ارائه کرد تا از ایام تشریق بازنمانند. برنامه‌ریزی‌های لازم برای اعزام بیماران از طریق کاروان‌های وقوف اضطراری انجام شده بود. همکاری خوبی با هلال‌احمر سعودی برای ارائه خدمات و امکانات بیشتر به زائران ایرانی در حج تمتع برقرار بود.
470 هزار خدمت در سال 1402
در سال 1402 نیز در مجموع بالغ بر ٤٧٠ هزار خدمت از سوی هلال‌احمر به زائران کشور، ارائه شد. بیشترین مراجعات زائران به مراکز درمانی هلال‌احمر اعم از مطب‌ها، درمانگاه‌ها و بیمارستان هلال به دلیل مشکلات تنفسی- ریوی (٤۰ درصد)، اسکلتی - عضلانی (۲۸ درصد)، بیماری‌های قلبی و فشار خون (۹ درصد)، بیماری‌های عفونی دستگاه تنفسی (۸ درصد)، بیماری‌های دیابت (۷ درصد)، مشکلات گوارشی (۴ درصد) و بیماری‌های آلرژی تنفسی (۴ درصد) بود. مجموعا ۱۸۶۴ بیمار در بیمارستان مرکز پزشکی حج و زیارت هلال‌احمر در عربستان و ۳۰۴ بیمار نیز در بیمارستان‌های سعودی بستری شدند. این افراد یا به امکانات درمانی و مراقبت‌های بیشتری نیاز داشتند یا باید تحت عمل جراحی قرار می‌گرفتند. مجموعا ۳۷۱ هزار ویزیت عمومی و تخصصی در مجموعه‌های هتلی محل استقرار پزشکان و ۲۵هزار و ۷۵۷ ویزیت تخصصی نیز در بیمارستان انجام شد. همه خدمات در یک بیمارستان صحرایی و ٨ موکب اصلی به صورت منظم به زائران ارائه شد. همچنین در آن سال، ایجاد کاروان‌های وقوف اضطراری یکی از اقدامات خود هلال بود که باعث شد زائران بیمار، بی‌دغدغه اعمال حج خود را دنبال کنند. در کاروان وقوف اضطراری، حدود ۸۰ نفر که نیاز به خدمات ویژه پزشکی داشتند، در ایام تشریق در قالب اتوبوس - آمبولانس‌های مجهز به عرفات و منا رفتند و تحت مراقبت‌های شدید پزشکی، وقوف و اعمال حج آنها انجام شد و برای ادامه روند درمان به بیمارستان‌ها بازگشتند.
∎