عضو شورای عالی میراث ‌فرهنگی و گردشگری به مناسبت روز جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی در نشستی که پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری برگزار کرد، با بیان اینکه شعار امسال ایکوموس متوجه بحران‌های مربوط به میراث فرهنگی است، اظهار کرد: علاوه‌بر تهدیدهایی که در حوزه میراث فرهنگی وجود دارد، بحران‌هایی مانند آب، تغییرات اقلیمی، جنگ و دیگر موارد که در شرایط طبیعی وجود ندارند، همواره میراث فرهنگی را تهدید می‌کنند.

او با طرح این پرسش که نسبت ما با شعار امسال ایکوموس یعنی میراث فرهنگی در معرض خطر، بلایا و درگیری‌ها چیست؟ گفت: زمانی که از مدیریت میراث فرهنگی صحبت می‌کنیم به سه حوزه توجه داریم که شامل حفاظت، پژوهش و معرفی است و هر فعالیتی که در میراث فرهنگی انجام شود با این سه حوزه ارتباط دارد.

رییس اسبق سازمان میراث فرهنگی با اشاره به اینکه در شرایط بحرانی بسیاری از فعالیت‌ها تعطیل می‌شود، با این پرسش که «کدام فعالیت تعطیل‌بردار نیست؟» اظهار کرد: در یک شرایط اضطراری، حفاظت تعطیل نمی‌شود اما ممکن است پژوهش و معرفی تعطیل شود. با این وجود حفاظت در بحرانی‌ترین شرایط باید پرچمش افراشته باشد و حتی در چنین مواردی بیشتر نیز مورد توجه است.

بهشتی با اشاره به وضعیت ایران در برابر بحران‌ها یادآور شد: ایران سرزمین بی‌قراری است از اول تاریخ نیز ایران سرزمین بی‌قراری بوده و همچنان هم خواهد بود. در عرصه‌های مختلف از طبیعت گرفته تا بحران‌های دیگر تاریخی و اجتماعی ایران به شکل دوره‌ای آبسالی و خشکسالی را تجربه کرده است.

او افزود: سرزمین ما چندین بار توسط مهاجران بیگانه مورد حمله قرار گرفته و تحت‌تاثیر آن‌ها حکومت در آن تشکیل شده است و همه این تهاجم‌ها نیز بخشی از بی‌قراری‌های این سرزمین است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه الگوهای زندگی در ایران نیز در تعریف این بی‌قراری‌ها جای‌دارد، اظهار کرد: الگوی زندگی عشایری و یک‌جا نشینی و همینطور از جهت اندیشه و باورها و روی آوردن به ادیان مختلف مانند مزیسنا، زرتشت، اسلام، اندیشه غرب و… نیز نشان می‌دهد که ما در معرض بحران هستیم. ما در همه مراتب، سرزمین بی‌قراری بودیم. در حالی این سوال به ذهن خطور می‌کند که در «سرزمین بی‌قراری» چطور می‌شود زندگی کرد؟ که در عرصه‌های دیگر زیستی در جهان، همه از بحران دوری کردند ولی ما در سرزمینمان شاهد تداوم زیست و تداوم فرهنگی هستیم.

بهشتی با بیان اینکه برخی از مستندات نشان‌دهنده ماندگاری ما در بحران‌ها به جای ترک کردن محل بحران است، افزود: مثلا در حفاری‌های مسجد کبود آثاری از هزاره دوم پیش از میلاد پیدا شد که جزو قدیمی‌ترین آثار زیست تبریز در عمق ۱۲ متری بود. در آن فاصله آثار زلزله کشف شد که نشان می‌دهد در طول بحران‌ها مردم از این منطقه، جابجا نشدند و مدام آثار زلزله را می‌ساختند و به زندگی ادامه می‌دادند.

او با اشاره به درست یا اشتباه بودن این مدل از زندگی گفت: در همه ایران، نقاط زلزله‌خیز، سیل‌خیز و خطرناک وجود دارد که در آن نقطه زندگی می‌کنند مثلا اگر تابلوهای «ایستادن ممنوع» را می‌توانستیم در کشور داشته باشیم باید ایرانیان همگی به شکل کوچ‌روی زندگی می‌کردند و یکجانشینی کامل حذف می‌شد.

بهشتی با بیان اینکه اگر نخواهید زندگی یکجانشینی را حذف کنید باید قرار در بی‌قراری را یاد بگیرید، گفت: مهمترین ویژگی فرهنگ ایرانی قرار در بی‌قراری است و باید بدانیم که تعریف بی‌قراری در سه اصل است. سه ویژگی اصلی بیقراری آن‌گونه است که بی‌قراری دامنه نوسانات را به شدت زیاد می‌کند مثلا نوسانات یعنی در یزد فاصله دمایی سایه و آفتاب ۲۰ درجه است. پس با این احتساب شما نمی‌توانید روی میانگین حساب باز کنید.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه ما در فرهنگ‌مان «روز مبادا» داریم، اظهار کرد: قرار در بی‌قراری آدابی دارد. علاوه‌بر آن که استحاله و تحولات شیمیایی زیاد جزو دیگر اصل‌های بیقراری است، مثلا نمکزار شدن، هوا زدگی، خشکی زمین و دیگر موارد در این کشور زیاد دیده می‌شود.

بهشتی به تدابیر تاریخی برای حل بیقراری اشاره کرد و افزود: مثلا سفال تدبیر بیقراری است، یکی از تمهیداتی که در زمینه بی‌قراری وجود دارد ایجاد مفصل کردن است که به ما اجازه چابکی می‌دهد و سفال مفصل است که غذا را روی آتش با آن پخت می‌کردند.

او با بیان این که در هفتاد سال اخیر تلقین کردند که ما مبتنی بر الگوی سرزمین‌هایی باقرار زندگی می‌کنیم، گفت: قرار در بی‌قراری را فراموش کردیم در سرزمینی که اساسا درگیر بی‌قراری است، ناگهان بی‌پناه و حفاظ شدیم.

رئیس اسبق پژوهشگاه میراث فرهنگی به شواهدی مبتنی بر تدبیر در بیقراری ایرانی‌ها اشاره کرد و افزود: پژوهشگاه و معاونت میراث فرهنگی باید صدایشان در برابر حفاظت و تدبیر این بیقراری‌ها بلند باشد مثلا در اصفهان مسجد شاه در حال تأثیرپذیری از فرونشست زمین است و در شهر یزد که مشکلات آب در آن وجود دارد راه و شهرسازی در حال گستراندن دامنه ۷۰۰ هکتاری این شهر است.

بهشتی با بیان این‌که باید از شعار ایکوموس استفاده کنیم و دیگران را برای حفاظت و همراهی تدبیر در این خصوص تحریک کنیم، گفت: باید همه نسبت به این مهم حساس شوند و این از همه چیز مهمتر است که ما آژیرهای خطر را به صدا دربیاوریم.

انتهای پیام