به گزارش ایرنا، طبق اعلام اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، شاخص کیفیت هوا در بیشتر شهرهای استان بوشهر در روز سه شنبه به وضعیت "ناسالم برای همه گروه‌ها" رسید و در برخی مناطق عدد شاخص آلودگی به ۵۰۰ میکروگرم بر متر مکعب نیز فراتر رفت. آسمان نارنجی‌رنگ شد، دید افقی کاهش یافت و صحنه‌هایی کم‌سابقه را رقم زد که ساکنان این استان را به یاد روزهای بحرانی چند سال پیش که وقوع ریزگردها در استان‌های جنوبی و جنوب بصورت پی درپی تکرار می‌شد، انداخت.
دوشنبه شب حدود ساعت ۲۳:۳۰ دقیقه را نشان می داد که باد شدید به وزش در آمد و آسمان و هوای بوشهر غبار آلود شد بسیاری از ساکنان استان بوشهر با وجود دوجداره بودن پنجره‌های خانه صبح سه‌شنبه شاهد ورود گرد و خاک پشت پنجره و درب منزلشان شدند.
وضعیت وحشتناک بود، آسمان لباسی نارنجی به تن داشت و گویی عجیب هوس آلوده کردن نفس‌های ساکنان مردم رنج دیده استان بوشهر به سرش زده بود، ادارات و مدارس تعطیل شدند و مردم حتی برای خرید روزانه هم نمی‌توانستند بیرون بروند، خودروها غرق در گرد و خاک بود به طوریکه گویی از میدان جنگ برگشته‌اند و برای استتار از خاکریزهای میدان نبرد به آنها خاک مالیده باشند.
براساس پایش ایستگاه‌های کیفیت سنجی هوا وضعیت آلودگی هوای استان بوشهر، سه‌شنبه (۲۶ فروردین ۱۴۰۴) در برخی مناطق با میزان شاخص آلودگی ۵٠٠ میکروگرم در شرایط خطرناک قرار داشت و دید افقی در بنادر گناوه و دیلم «۱۰۰»، برازجان «۲۰۰» ، بندر دیر «۳۰۰»، جم «۵۰۰» ، بوشهر و عسلویه نیز «۶۰۰» متر است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار بوشهر از مردم درخواست کرد با توجه به کاهش محسوس کیفیت هوا، آحاد مردم بویژه بیماران قلبی و عروقی و تنفسی از تردد غیرضروری در فضای باز اجتناب کنند.
شاپور رجایی اعلام کرده بود، با توجه به آلودگی گسترده هوای استان بوشهر به دلیل ورود سامانه گرد و غبار و قرارگیری بیشتر شهرها در شرایط خطرناک و یا بسیار ناسالم، به منظور حفظ سلامت عمومی، لازم است ملاحظات زیست محیطی و بهداشتی بیش از پیش رعایت شود.
لغو پروازها و اختلال در حمل‌ونقل
مدیرکل فرودگاه های استان بوشهر در گفت وگو با ایرنا گفت: دو پرواز ورودی و خروجی روزگذشته به دلیل شرایط نامساعد جوی لغو شده‌است، خلبانان به‌دلیل دید کم و خطرات احتمالی برای نشست و برخاست هواپیماها، مجوز پرواز را دریافت نکردند.
این موضوع علاوه بر سرگردانی مسافران، نگرانی‌هایی درباره تکرار چنین وضعیت‌هایی در ماه‌های آتی ایجاد کرده‌است.
مدیرکل فرودگاه‌های استان بوشهر در گفت وگو با ایرنا با اشاره به شماره پرواز ۶۹۰۰ و ۶۹۰۱ در مسیر های تهران - بوشهر و بالعکس افزود: پرواز بوشهر- تهران باید در ساعت سه بامداد روز گذشته انجام می‌شد که بدلیل شرایط جوی باطل شد.
عباس اسماعیلی یادآور شد: با وجود مجهز بودن فرودگاه بوشهر به سیستم کمک ناوبری فرود دقیق اما شرایط جوی به گونه ای بود که امکان نشست و برخاست هواپیما در فرودگاه بوشهر وجود نداشت.
پیامدها و توصیه‌های بهداشتی
دانشگاه علوم پزشکی بوشهر در اطلاعیه‌ای رسمی، از همه شهروندان، بویژه کودکان، سالمندان و بیماران قلبی و تنفسی خواست که از حضور در فضای باز خودداری و در صورت ضرورت، از ماسک‌های فیلتردار استفاده کنند.
اورژانس ۱۱۵ نیز از افزایش تماس‌ها با علائمی نظیر تنگی نفس، سرفه و سرگیجه در ساعت اوج گرد و غبار خبر داده است.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیریت حوادث استان بوشهر گفت: در پی وقوع پدیده گرد و غبار در روزهای اخیر، ۷۳ مورد خدمات اورژانسی شامل مراجعه حضوری، انتقال با آمبولانس و مشاوره تلفنی در سطح استان ثبت شده است.
سیدحسین موسوی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در مجموع ۲۳ نفر به دلیل مشکلات تنفسی ناشی از گرد و غبار به بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان مراجعه کردند.
وی افزود: بیشترین مراجعه‌ها مربوط به بیمارستان امیرالمؤمنین شهرستان گناوه بود و در کنار این موارد، ۱۵ مورد نیز توسط آمبولانس‌های اورژانس ۱۱۵ به مراکز درمانی منتقل شدند.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی استان بوشهر ادامه داد: همچنین ۳۵ مورد مشاوره تلفنی نیز توسط کارشناسان اورژانس برای افرادی که دچار مشکلات تنفسی شده بودند، ارائه شد.
موسوی با اشاره به آماده‌باش کامل مراکز درمانی و اورژانس استان در روزهای گذشته گفت: با توجه به هشدارهای هواشناسی و احتمال افزایش مراجعه، از روز گذشته تمامی بیمارستان‌ها و پایگاه‌های اورژانس استان در حالت آماده باش قرار گرفتند.
وی بیان کرد: بیماران مراجعه‌کننده بیشتر افراد سالمند، دارای بیماری‌های زمینهای و کودکان بوده‌اند که بیشتر پیش‌زمینه مشکلات تنفسی داشته‌اند.
موسوی ادامه داد: آمبولانس‌های اورژانس در پایگاه‌های جاده‌ای نیز مستقر بوده و تاکنون مورد خاصی از حوادث جاده‌ای مرتبط با شرایط گرد و غبار گزارش نشده‌است.
رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت در باره پدیده گرد و غبار و آثار زیانبار آن بر سلامتی گفت: غلظت ذرات معلق قابل تنفس در هوا به دنبال پدیده گرد و غبار می‌تواند باعث تشدید بیمارهای قلبی عروقی و تنفسی در افراد، کاهش عمق دید و افزایش احتمال حوادث از جمله حوادث رانندگی شود.
دکتر عباس شاهسونی افزود: اندازه ذرات گرد و غبار یک عامل تعیین کننده اصلی خطر بالقوه برای سلامت انسان است.
ذرات بزرگتر از ۱۰ میکرومتر قابل تنفس نیستند، بنابراین فقط می‌توانند به اندام‌های خارجی آسیب بزنند که بیشتر باعث تحریک پوست و چشم، ملتحمه و افزایش حساسیت به عفونت چشمی می‌شود.
اولین توصیه بهداشتی در زمان آلودگی هوا ماندن در فضای بسته است.
اگر به سبب کارتان مجبور هستید به مدت زیاد در محیط بیرون بمانید، از ماسک ها تنفسی مناسب استفاده کنید.
نوشیدن زیاد آب به کلیه ها کمک می کند تا املاح اضافی از بدن خارج شود و ذرات آلوده مدت کمتری در بدن باقی بماند.
علل وقوع و چشم‌انداز آینده
کارشناسان محیط زیست، افزایش شدت پدیده گردوغبار در استان بوشهر را نتیجه‌ای از تغییرات اقلیمی، کاهش بارش‌ها و بیابان‌زایی در مناطق غربی و جنوبی کشور می‌دانند.
آنان منشا بسیاری از این توده‌های گردوغبار، کشورهای همجوار نظیر عراق و عربستان معرفی می‌کنند که با وزش بادهای غربی به استان‌های جنوبی ایران منتقل می‌شوند.
مدیرکل محیط زیست استان بوشهر گفت: با خارج شدن گرد و خاک از استان بوشهر اکنون وضعیت به حالت عادی برگشته است و شاخص‌های سنجش آلودگی وضعیت را سالم و پاک ثبت کرده است.
عبدالرحمان مراد زاده ادامه داد: گرد و خاک روز گذشته در استان بوشهر کانون و منشا فرا منطقه‌ای داشت، ولی ممکن است کانون‌های داخلی گرد و خاک هم فعال شده باشد که این مهم در حال بررسی است.
مدیرکل هواشناسی استان بوشهر با اشاره به وقوع پدیده گرد و غبار در هفته جاری گفت: توده گرد و خاکی که در روز سه‌شنبه در شمال غرب عربستان تشکیل شد، با توجه به جهت وزش باد به سمت عراق، سپس کویت و پس از آن مناطق جنوبی کشور از جمله استان بوشهر حرکت کرد.
پیام مساعدی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: از همان زمان تشکیل توده در کشور عربستان، گزارش‌های لازم از سوی این اداره‌کل تهیه و صادر شد و پس از ورود توده به کشور عراق، هشدار زرد و سپس با مشخص شدن شدت آن، هشدار نارنجی نیز صادر شد و در نهایت تا ساعت ۱۹:۳۰ سه‌شنبه برقرار بود.
وی ادامه داد: هشدار زرد هواشناسی تا پایان امشب فعال است اما هشدار نارنجی مربوط به شب گذشته بود که با کاهش شدت توده، اکنون شرایط بهبود یافته است.
مساعدی افزود: این توده از نوع فرامنطقه‌ای بوده که منشأ آن از خارج از کشور است و تفاوت قابل توجهی با گرد و غبارهای محلی دارد.
وی با اشاره به اینکه منشأ اصلی توده اخیر مناطق شمالی و مرکزی استان بوهر بوده است، گفت: این توده به سمت جنوب استان نیز پیش‌روی کرده اما بیشترین کاهش دید و شدت گرد و خاک در نقاط شمالی استان از جمله شهرستان گناوه گزارش شده است.
مدیرکل هواشناسی بوشهر تأکید کرد: برخلاف برخی پیش‌بینی‌ها، این توده حتی به استان فارس نیز رسید، در حالی‌که پیش‌بینی ورود آن به این منطقه نشده بود.
مساعدی درباره وضعیت پیش‌رو گفت: در پیش‌بینی‌ها بر اساس داده‌های باد، احتمال شکل‌گیری کانون‌های محلی گرد و خاک برای امروز و فردا در برخی نقاط وجود دارد، اما دیگر با گرد و غبار فرامنطقه‌ای مواجه نیستیم زیرا هیچ توده‌ای در حال حاضر تشکیل نشده است.
وی افزود: اعلام هشدار در شرایطی که هیچ‌گونه شکل‌گیری توده‌ای رخ نداده، از لحاظ فنی ممکن نیست و فقط پس از شکل‌گیری و مشاهده شرایط هشدار صادر می شود.
مدیرکل هواشناسی استان بوشهر گفت: از منظر هواشناسی، فقط می‌توانیم نحوه تشکیل و حرکت توده‌ها را تحلیل کنیم و تأثیر آنها بر سلامت هوا و میزان آلاینده‌ها موضوعی است که بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر با بیان اینکه منشا اصلی گرد و غبار گسترده اخیر در این استان داخلی نیست، گفت: این پدیده بیشتر از مناطق فرامرزی مانند کشورهای عراق و عربستان سرچشمه می‌گیرد و برخلاف تصور، از کانون‌های بحرانی داخل استان ایجاد نشده است.
عبدالحسین گرشاسبی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: هرچند در برخی نقاط استان بوشهر کانون‌های بحرانی فرسایش بادی وجود دارد، اما هیچ‌یک از آنها توان ایجاد چنین سطحی از آلودگی و گرد و غبار گسترده را ندارند.
وی با اشاره به اینکه کانون‌های بحرانی در داخل استان بوشهر در سال‌های اخیر تا حد زیادی مدیریت شده‌اند، اظهار کرد: گرد و غبارهای شدید که کل مناطق شهری، زمینهای کشاورزی و سکونتگاه‌ها را در برمی‌گیرد، منشایی فراتر از استان دارد و بیشتر تحت تاثیر جریان‌های بادی از خارج مرزهاست.
برنامه‌ها راهکارهای مدیریت و کاهش پدیده ریزگردها
گرشاسبی با تاکید بر اقدامات انجام‌شده در زمینه بیابان‌زدایی در استان بوشهر بیان کرد: تاکنون بیش از ۳۰ هزار هکتار جنگل‌های دست‌کاشت در دهه گذشته این استان ایجاد شده که نقشی مهم در کنترل کانون‌های بحرانی داشته‌اند.
وی یادآور شد: همچنین در دو سال اخیر بیش از دو هزار هکتار جنگل‌کاری جدید با مشارکت مردم و در قالب طرح ملی کاشت یک میلیارد درخت اجرا شده است.
گرشاسبی افزود: تعهد اداره‌کل منابع طبیعی استان بوشهر در این طرح، تولید و کاشت ۱۲ میلیون اصله نهال در مدت چهار سال است که تا کنون بیش از پنج میلیون نهال تولید و در نقاط مختلف این استان کاشته شده‌است.
مدیرکل منابع طبیعی بوشهر توسعه کمربند سبز در حاشیه جاده‌ها، شهرها، روستاها و مناطق صنعتی را از دیگر اقدامات مؤثر در کنترل گرد و غبار برشمرد و گفت: برنامه‌هایی مانند مدیریت پایدار کشاورزی، کاهش شخم، اصلاح الگوی معدن‌کاری، حفظ مراتع و جنگل‌ها، جلوگیری از تخریب اراضی و آتش‌سوزی در منابع طبیعی از مهم‌ترین اقدامات در راستای مقابله با بیابان‌زایی است.
گرشاسبی با اشاره به اهمیت دیپلماسی محیط زیست بیان کرد: مدیریت کانون‌های فرامرزی گرد و غبار نیازمند همکاری‌های بین‌المللی و تقویت دیپلماسی زیست‌محیطی میان کشورهای منطقه است تا بتوان از طریق اقدامات مشترک، از بروز چنین بحران‌هایی جلوگیری کرد.
وی همچنین بر لزوم توسعه متوازن طرح‌های صنعتی، سدسازی و تأمین آب تاکید کرد و افزود: هرگونه توسعه باید با ملاحظات زیست‌محیطی همراه باشد تا از تخریب منابع طبیعی، خشک شدن تالاب‌ها و ایجاد کانون‌های جدید ریزگرد جلوگیری شود.
با توجه به روند فزاینده این پدیده در سال‌های اخیر، مسئولان استان بوشهر خواستار تدوین برنامه‌ای جامع برای مقابله با گردوغبار، سرمایه‌گذاری در سیستم‌های هشدار سریع و ارتقای توانایی مدیریت بحران شده‌اند.
توسعه تولید و کشت درخت انارشیطان برای مقابله با ریزگزدها
مدتی قبل یکی از شرکت‌های دانش بنیان در بوشهر اکتشافات جالب در باره درخت انار شیطان این گونه بی نظیر داشت که یکی از این اکتشافات در زمینه کارایی این درخت در مواجهه با پدیده گردوغبار بود.
به گفته مدیر این شرکت دانش بنیان، طلایی‌ترین سود درخت انار شیطان مقابله با گردوغبار است زیرا به دلیل ارتفاع بلند این درخت و شکل برگ‌های آن، می‌توان از وقوع و گسترش ریزگردها در استان بوشهر و سایر مناطق آسیب‌پذیر کشور شد؛ نکته جالب این است که ساختار برگ به‌گونه‌ای بوده که اثر گردوغبار روی آن باقی نمانده و به آن آسیبی نخواهد رسید.
در فناوری گیاه‌پالایی، محققان به دنبال این هستند تا به کمک گونه‌های گیاهی و بررسی ویژگی‌های آن، بیشترین آلودگی را از محیط زیست حذف کنند؛ درخت انار شیطان یکی از بهترین گیاهان در این حوزه شناخته شده است.
