به گزارش ایرنا، آنچه امروز باید در کانون توجه مسئولان، سرمایه‌گذاران و جامعه قرار گیرد، نه یک صنعت صرف بلکه، اکوسیستم کسب و کار گردشگری است که این اکوسیستم، ترکیبی است از سرمایه انسانی، دانش، نوآوری، منابع طبیعی، بسترهای فرهنگی و ابزارهای فناورانه، هر چقدر این اجزا هم هماهنگ‌تر عمل کنند، خروجی آن نه تنها افزایش درآمد، بلکه توانمندسازی جوامع محلی، حفظ هویت فرهنگی و صیانت از محیط زیست خواهد بود.
اکوسیستم گردشگری چارچوبی نوین برای توسعه پایدار گردشگری است، که به تعامل هم افزا و زنجیره‌ای بین نهادهای دولتی، بخش خصوصی، جوامع محلی و گردشگران بنا شده است. بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد، ساختار فعلی گردشگری در ایران با چالش‌هایی نظیر؛ نبود یکپارچگی بین نفع بران، ضعف داده محور بودن تصمیمات، فقدان الگوهای نوآورانه و ناپایداری زیست محیطی مواجه است.
در این ارتباط صاحبنظران معتقدند برای برون رفت از این مساله راهبرد پیشنهادی یک نقشه راه سه فازی شامل توانمندسازی، با ایجاد پایگاه داده ملی، آموزش ذی نفعان، تدوین چارچوب سیاستی و حمایت از نوآوری می‌باشد. توسعه بازار، با خوشه سازی گردشگری منطقه‌ای، برندینگ محلی، دیپلماسی گردشگری و تامین مالی هدفمند می‌باشد. تثبیت پایداری، با طراحی شاخص‌های سنجش پایداری، توسعه فناوری هوشمند و راه اندازی اتاق‌های فکر منطقه است.
گذر از صنعت محوری، به اکوسیستم گرایی، نیازمند برنامه‌ریزی سیستمی، رویکرد بین بخشی و مشارکت واقعی جوامع محلی است. این الگو می‌تواند به توسعه پایدار، افزایش تاب آوری مقاصد و خلق ارزش افزوده چندسویه در اقتصاد گردشگری ایران منجر شود.
سیاستگذاری‌ها نباید تنها بر توسعه زیرساخت‌های فیزیکی متمرکز باشد، بلکه باید به سمت طراحی و مدیریت یک زیست بوم هوشمند، چابک و مشارکت محور برود.
گردشگری آینده، آینده‌ای است که در آن مردم، فرهنگ، طبیعت و فناوری در تعامل با یکدیگر ارزش خلق می‌کنند. این مسیر نیازمند بازاندیشی، بازآفرینی و تجدید نظر در نگاه‌هاست؛ چرا که ما با اکوسیستمی روبرو هستیم، نه یک صنعت معمولی اکوسیستم گردشگری به مثابه یک نظام زنده و در حال رشد است؛ شامل مجموعه‌ای از کنشگران و فرایندهای به هم پیوسته که در کنار یکدیگر به خلق تجربی ای منحصر به فرد برای گردشگر وارتقا منافع اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جوامع میزبان می‌پردازند.
این کنشگران شامل بازیگران سنتی مانند شرکت‌های مسافرتی و سیاحتی، هتلداران و مراکز اقامتی، راهنمایان گردشگری، و... و نیز عناصر مدرن مانند استارتاپ‌ها، فعالان فناوری، سیاستگذاران هوشمند، جامعه محلی و حتی خود گردشگران هستند.
از بعد اقتصادی؛ گردشگری به مثابه پیشران توسعه محلی است، که در بسیاری از کشورها، به ویژه در مناطق دارای ظرفیت‌های بکر و تاریخی، گردشگری به عنوان محرک اصلی، اقتصاد محلی عمل می‌کند. در این نظام اقتصادی، گردشگری نقش کلیدی در زنجیره تولید و توزیع ایفا می‌کند.
از تامین مواد غذایی و صنایع دستی گرفته تا توسعه اقامتگاه‌های بوم گردی ایجاد بازارهای محلی و جذب سرمایه‌گذاران کسب و کارهای کوچک و متوسط در این حوزه بیشترین سهم را دارند. آنها نه تنها اشتغال پایدار ایجاد می‌کنند، بلکه با هویت سازی منطقه‌ای در برندینگ مقصد تاثیرگذار هستند. همچنین، نوآوری و کارآفرینی، به ویژه در قالب استارتاپ‌های گردشگری عامل مهمی در تحول دیجیتال و ارتقای بهره‌وری در این اکوسیستم هستند.
در این ارتباط عضو انجمن متخصصان گردشگری ایران و پژوهشگر حوزه گردشگر در این باره به خبرنگار ایرنا گفت که تقویت پیوند جوامع محلی با گردشگری؛ از جنبه اجتماعی فرهنگی آن است.
مهران حسنی افزود: گردشگری در قالب اکوسیستم جامع، دیگر تنها به دنبال جذب گردشگر نیست، بلکه به توانمندسازی جوامع میزبان و ارتقای حس تعلق و مشارکت آنها تاکید دارد.
وی ادامه داد: وقتی مردم محلی در طراحی، اجرا و بهره‌برداری از محصولات گردشگری دخیل باشند. نه تنها کیفیت تجربه گردشگر افزایش می‌یابد، بلکه حس مسئولیت اجتماعی نیز تقویت می‌شود.
به گفته این پژوهشگر و فعال حوزه گردشگری این مشارکت به حفظ و باز تولید میراث فرهنگی ناملموس، آیین‌ها، زبان‌های محلی، خوراک‌های بومی و سایر عناصر هویتی اثر می‌گذارد. به عبارتی، گردشگری در قالب اکوسیستم فضایی برای تعامل فرهنگی سازنده و پایدار ایجاد می‌کند.
وی در تشریح بُعد زیست محیطی توسعه گردشگری توضحی داد: توسعه این صنعت بدون ملاحظات زیست محیطی همانند توسعه ای بی‌ریشه است و در یک اکوسیستم سالم، تعادل میان بهره‌برداری وحفظ منابع طبیعی همواره رعایت می‌شود.
نقش سیاست گذاری در تنظیم جریان‌ها، از بُعد نهادی و حکمرانی در اکوسیستم گردشگری
حسنی اظهار داشت: این تعادل شامل مواردی همچون مدیریت پسماند، استفاده بهینه از منابع طبیعی، جلوگیری از تخریب زیست زیستگاه‌های طبیعی و آموزش گردشگران در خصوص رفتار مسئولانه با طبیعت است. همچنین، گردشگری سبز و اکوتوریسم به عنوان شاخه‌های از این اکوسیستم با تاکید بر حفظ تنوع زیستی و مشارکت جامعه محلی می‌تواند الگویی برای توسعه در مناطق حساس و روستایی باشند.
وی عنوان کرد: فناوری‌های نوین نیز، همچون پلتفرم‌های آنلاین، داده‌های بزرگ، هوش مصنوعی، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده به بازیگران جدیدی در اکوسیستم گردشگری تبدیل شده‌اند. این فناوری‌ها نه تنها فرایند رزرو و برنامه‌ریزی سفر را آسان‌تر کرده‌اند. بلکه امکان تحلیل رفتار گردشگران، بهینه سازی مسیرها، توسعه محتوای تعاملی و حتی خلق تجربه‌های مجازی از یک مقصد را نیز فراهم آورده‌اندو اکوسیستم گردشگری دیجیتال با کاهش هزینه‌ها، افزایش دسترسی و گسترش بازار، مسیرهای جدیدی برای توسعه اقتصادی و تعامل جهانی باز می‌کند.
فعال حوزه گردشگری اعلام کرد: همچنین، نقش سیاست گذاری در تنظیم جریان‌ها، از بعد نهادی و حکمرانی در اکوسیستم گردشگری قابل توجه است. هرچند اکوسیستم گردشگری دارای نیروهای درونی، برای رشد است، اما نبود چارچوب‌های حمایتی، قوانین تسهیلگر و هماهنگی بین بخشی، مانع شکوفایی آن می‌شود. نقش دولت، شهرداری‌ها، سازمان‌های متولی گردشگری و سایر نهادهای میان بخشی در مدیریت کل نگر و مبتنی بر شواهد از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی ادامه داد: یک اکوسیستم گردشگری موفق نیازمند هماهنگی میان حوزه‌های حمل و نقل، محیط زیست، فرهنگ، فناوری، آموزش، سرمایه‌گذاری و دیپلماسی گردشگری است و نیز اکوسیستم کسب و کار گردشگری، مدلی از توسعه چند بعدی است که همزمان به اقتصاد، فرهنگ، جامعه و محیط زیست توجه دارد.
حسنی با تاکید بر اینکه نگاه جزیره‌ای و بخش محور، دیگر پاسخگوی نیازهای پیچیده و در حال تغییر صنعت گردشگری نیست، افزود: زمان آن رسیده است که با شناخت دقیق اجزای این اکوسیستم سیاست گذاری، برنامه ریزی وسرمایه گذاری به نحوی طراحی شود که همه ذی نفعان در مسیر توسعه ای پایدار، عادلانه و هوشمندانه قرار گیرند.
وی گفت که امروز گردشگری تنها یک مقصد نیست؛ بلکه مدلی برای آینده هوشمند، مردمی و پایدار است. سرمایه‌گذاری در این اکوسیستم، سرمایه‌گذاری در آینده‌ای انسانی‌تر و پایدارتر برای جوامع محلی و جهانی است.
اقدامات رونق بخشی قطب گردشگری کشور برای جذب مسافر
در همین راستا استان مازندران به مقصد نخست سفرها از جمله سفرهای نوروزی ۱۴۰۴ با برنامه ریزی های مدون و سازماندهی شده از سوی مسوولان امر می تواند به هدف موردنظر در اکوسیستم کسب و کار گردشگری برسد.
سرپرست معاونت اقتصادی استانداری مازندران با اشاره به اینکه مازندران، مقصد اول گردشگری نوروزی کشور شد، اظهار داشت: از تاریخ ۲۳ اسفند ۱۴۰۳ تا ۱۵ فروردین ۱۴۰۴، بیش از ۱۴ میلیون نفر «شب اقامت» در استان ثبت شد که نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲ درصد افزایش داشته است.
رضا گنجی ادامه داد: برای برخورداری مسافران از ظرفیت های خوب گردشگری و اقامت در این ایام هتل پنج ستاره آراز نوشهر با حجم سرمایه‌گذاری ۱۵۰ میلیون دلار و اشتغال‌زایی برای ۵۵۰ نفر به بهره برداری رسید که گامی بزرگ در توسعه گردشگری استان بود.
وی به جلسات برگزار شده با سرمایه‌گذاران بخش خصوصی اشاره و تصریح کرد: در این پروژه که با حضور معاون اول رئیس‌جمهور، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، استاندار و جمعی از مسئولان برگزار شد، شعار سال مبنی بر «سرمایه‌گذاری برای تولید» مورد توجه قرار گرفت و راهکارهای موثر برای جذب سرمایه‌گذاری‌ها بررسی شد.
سرپرست معاونت اقتصادی استانداری مازندران ادامه داد: در استان، ۴۴ نوروزگاه فعال شده‌اند که با استفاده از اپلیکیشن‌های معرفی جاذبه‌ها و ارائه خدمات با کیفیت بالا، رضایت گردشگران را جلب کرده‌اند. همچنین در بخش فرهنگی، نمایشگاه‌های صنایع دستی با ۷۷۰ غرفه برگزار شد که تاکنون بیش از ۱۵ میلیارد تومان فروش داشته و رشد ۲۵ درصدی را ثبت کرده است.
وی افزود: برنامه‌های هنری نظیر اجرای کنسرت‌های موسیقی پاپ در قالب جشنواره‌های نوروزی به مدت ۴۵ شب در هشت شهر استان و همایش کتابت ولی با حضور ۱۱۰ هنرمند خوشنویس در شهر آمل، از جمله اقدامات فرهنگی برجسته در نوروز امسال بود.
گنجی با تاکید بر تلاش‌های انجام‌شده در حوزه خدمات‌رسانی بیان کرد: راه‌اندازی اپلیکیشن‌های گردشگری نظیر «سفریار هلال مازندران»، استقرار اتوبوس‌های آمبولانس در محورهای مواصلاتی، افزایش ایستگاه‌های موقت آتش‌نشانی، و هماهنگی با مساجد، مدارس و سالن‌های ورزشی برای اسکان اضطراری، بخشی از اقدامات موثر در این حوزه بوده است.
وی همچنین افزود: پاکسازی معابر، زیباسازی میادین اصلی، و مدیریت پسماند با تاکید بر پویش «مازندران پاک»، از دیگر فعالیت‌های انجام‌شده بود.