همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: روشن شدن نخستین لامپ در ده ونک و روشن شدن کوچه و خیابان ها از حکایت های خواندنی این محله است که با گذشت بیش از نیم قرن هنوز از ساکنان قدیمی ده محو نشده است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
باغ مستوفی که تا دوره پهلوی اول هویت خودش را حفظ کرده بود در یک مقطع کوتاه جایی برای استقرار گروهی از مستشاران روسی بود. روس ها در ضلع غربی توتستان مستوفی تشکیلاتی راه انداخته بودند و تجهیزات نظامی تولید می کردند که همین تشکیلات به کارخانه شماره ۵ معروف شد. آنها برای تولید اسلحه و برخی تجهیزات نظامی دیگر قبل از هر چیز به بریق نیاز داشتند و حکومت پهلوی در اسراع وقت درخواست آنها را اجابت کرد.
سورن یوسفیان، از ساکنان قدیمی ده ونک، وجود کارخانه شماره ۵ را موجب رسیدن روشنایی به این محله می داند. او در این باره می گوید: «۵۵ سال قبل روس ها به طور مخفیانه در کارخانه شماره ۵ قنداق اسلحه تولید می کردند. کارمندان روسی از صبح تا غروب در این کارخانه می کردند و دولت برای روشن ماندن چراغ کارخانه در ساعات شبانگاهی یک کنتور برق در کارخانه نصب کرده بودند و مرحوم تقی ونکی که از اهالی ونک بود مسئولیت خاموش و روشن کردن کنتور را بر عهده داشت. بعد از مدتی اهالی ده ونک از تقی ونکی خواستند با روس ها مذاکره کند تا از کنتور کارخانه شماره ۵ یک شاخه برق به اهالی بدهند. مذاکرات با روس ها به نتیجه رسید و آنها رضایت دادند که در ساعات تعطیلی کارخانه، اهالی ونک از کنتور برق استفاده کنند.»
کارخانه جمع و جوری که در گوشه ای از توتستان مستوفی روزگار آرامی را سپری می کرد در یک بازه زمانی کوتاه در کانون توجه اهالی ده ونک قرار گرفت و موجب روشنایی این محله شد. یوسفیان در ادامه می گوید: «وقتی قرار شد روس ها به اهالی ده ونک برق بدهند، سر و کله دکل های برق پیدا شد و سر برخی کوچه ها یک دکل برق چوبی گذاشتند تا کوچه ها روشن شود. با گدذشت ۵۵ سال از آن روزها هنوز چند دکل چوبی در محله ده ونک باقی مانده که یادگار دوره پهلوی اول و حضور روس ها در این محله است اما از کارخانه شماره ۵ اثری باقی نمانده و بعد از ساخت دانشگاه الزاهرا(س) به کلی از بین رفت.»