در این مسیر روز گذشته وزیران خارجه اتحادیه تحریم‌های جدیدی علیه هفت فرد و دو نهاد ایرانی به بهانه آنچه بازداشت شهروندان اروپایی در ایران خوانده شده، از تصویب گذراندند! فهرست تحریم‌شدگان شامل رئیس زندان اوین تهران، چند قاضی و برخی دیگر از مقامات ایرانی است. در تحریم جدید، نام زندان شهر شیراز هم دیده می‌شود.
بازی سهم‌خواهی
این نوع سیاست‌گذاری تنها ساعاتی پس از آن بود که «ژان نوئل بارو» وزیر خارجه فرانسه با وجود استقبال از مذاکرات عمان تأکید کرد منافع اروپا باید در هر گونه مذاکرات ایران و آمریکا در اولویت قرار گیرد.
واقعیت آن است که این روزها از وزن سیاسی اروپا و بازیگری اتحادیه در سطح جهانی به شدت کاسته شده است. با وجود آنکه جنگ میان روسیه و اوکراین در وهله نخست اولویتی مهم برای اتحادیه است، اما چشم آبی‌ها اکنون از سوی دولت دونالد ترامپ به کلی از مذاکرات دور افتاده و به حاشیه رانده شده‌اند و واشنگتن به تنهایی در حال بده بستان و زد و بند با پوتین بر سر مسئله اوکراین است. اروپا در موضوع بسیار مهم جنگ غزه و جنایت‌های رژیم صهیونیستی در حق فلسطینیان تنها کاری که از دستش برآمده جز ابراز تأسف کلامی نبوده و نیست. در حالی که اروپا به نظر از دوران شکوه تاریخی و بازیگری گذشته فاصله گرفته و این روزها در موضوع مذاکره هسته‌ای میان ایران و آمریکا هم به حساب نیامده، به نظر گام انفعالی اتحادیه در اعمال تحریم علیه جمهوری اسلامی در این مقطع را نمی‌توان چیزی جز تلاش برای دیده شدن، خودنمایی و ابراز وجود تلقی کرد.
پیام تحریم‌های اروپایی به ایران
مرتضی مکی، کارشناس مسائل سیاسی اما در گفت‌وگو با قدس به تحلیل این تحریم‌ها و پیام‌های آن برای ایران گریزی زد و گفت: اقدام سیاسیون اروپایی بیش از آنکه نشانه‌ای از فشار به آمریکا باشد، پیام خاصی برای ایران دارد. در این راستا هر چقدر ایران سعی می‌کند روسیه و چین را در جریان مذاکرات هسته‌ای با آمریکا قرار دهد، به همان اندازه باید تحرک دیپلماتیک خود را با دولت‌های اروپایی افزایش دهد. این امر می‌تواند به فضای مثبت‌تری در مسیر دستیابی به توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها کمک کند.
این کارشناس مسائل سیاسی در خصوص دیدگاه اتحادیه در قبال برنامه هسته‌ای ایران، معتقد است: موضع اروپا در قبال ایران پس از حمله روسیه به اوکراین و همچنین تحولات داخلی ایران در پاییز ۱۴۰۱ تغییرات جدی پیدا کرده است. در دوره‌ای که ترامپ در کاخ سفید بود، کشورهای اروپایی از برجام حمایت می‌کردند، اما در دوران بایدن و پیش از حمله روسیه به اوکراین، مذاکرات میان ایران و اروپا در خصوص احیای برجام در جریان بود، ولی پس از حمله روسیه به اوکراین، موضوعاتی غیر از برنامه هسته‌ای به دایره اختلافات ایران و اتحادیه اروپا اضافه و این امر موجب افزایش فاصله‌ها و ایجاد چالش‌های جدید در روابط شد.
مکی با اشاره به اختلافات جدی میان اروپا و آمریکا در سال‌های اخیر، افزود: امروز اروپا و آمریکا اختلافات عمیقی در خصوص بحران اوکراین، تعرفه‌های اقتصادی و حتی مسائل زیست محیطی دارند. با این حال در مورد ایران، شاهد یک همگرایی بیشتر میان دو طرف هستیم و این همگرایی می‌تواند برای ایران خطرات جدی داشته باشد. بر این اساس تحریم‌های اخیر اتحادیه نشانه‌ای از تلاش اروپا برای ایفای نقش بیشتر در روند مذاکرات هسته‌ای است.
اروپا به دنبال اثرگذاری بر مذاکرات هسته‌ای
این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه به تهدیدهای ناشی از «مکانیسم ماشه» یا «اسنپ‌بک» اشاره کرد و گفت: تهدید اصلی برای ایران در ماه‌های آینده، مکانیسم ماشه است که می‌تواند تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران را به طور خودکار بازگرداند. در این میان، آمریکا خارج از توافق برجام قرار دارد، اما اتحادیه اروپا همچنان می‌تواند نقش مهمی در اجرای این مکانیسم ایفا کند.
مکی با گریزی به نقش اروپا در مذاکرات هسته‌ای غیرمستقیم روز شنبه میان ایران و آمریکا، افزود: با توجه به مواضع ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه که از مذاکرات ایران و آمریکا حمایت کرده است، باید توجه داشت منافع اروپا نباید در این روند نادیده گرفته شود. فرانسه، بریتانیا و آلمان به دقت مذاکرات هسته‌ای میان ایران و آمریکا را رصد خواهند کرد تا اطمینان حاصل کنند هر گونه توافق، با منافع امنیتی اروپا در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران مطابقت دارد. وی تصریح کرد: آمریکایی‌ها در مذاکرات با ایران به طور کامل اروپا را نادیده گرفته‌اند، اما این نباید سبب شود ایران از گفت‌وگوهای جدی‌تر و مشارکت اروپایی‌ها در روند مذاکرات هسته‌ای غافل شود. اگر اروپا به این نتیجه برسد که ایران و آمریکا بدون در نظر گرفتن منافع اروپا قصد دستیابی به توافق هسته‌ای را دارند، احتمالاً نقش پلیس بد را ایفا خواهد کرد. این کارشناس مسائل اروپا تنها پیش‌نیاز توافق هسته‌ای را همکاری ایران و اروپا می‌داند و در این زمینه معتقد است: در هر صورت، تحریم‌های اروپا علیه ایران و اقدام‌های مشابه، تنها زمانی قابل حل خواهد بود که ایران و اروپا به یک تفاهم مشترک دست یابند. این موضوع نه تنها در موضوع هسته‌ای، بلکه در مسائل اقتصادی و سیاسی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
خبرنگار: سیدحسین حسینی