همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: پلاستیک‌های معمولی به دلیل پیوندهای کووالانسی قوی، مقاوم و بادوام هستند. اما همین ویژگی که آن‌ها را برای بسته‌بندی، اسباب‌بازی‌ها و محصولات روزمره مناسب می‌سازد، پس از پایان عمر مفیدشان به مشکلی جدی تبدیل می‌شود. ظروف یک‌بارمصرف ممکن است صدها سال در طبیعت باقی بمانند و سرانجام به ذرات ریز میکروپلاستیکی تجزیه شوند؛ ذراتی که امروزه حتی در بدن انسان نیز کشف شده‌اند.
پلاستیکی پایدار، اما موقتی
اما نوآوری اخیر محققان RIKEN معادلات قبل در مورد پلاستیک‌ها را تغییر می‌دهد. پلاستیک جدید از موادی موسوم به پلیمرهای سوپرامولکولی ساخته شده است. این پلیمرها دارای پیوندهایی برگشت‌پذیر هستند؛ یعنی می‌توانند؛ مانند چسب یادداشت‌های کاغذی، جدا و دوباره متصل شوند.
این پلاستیک خاص از ترکیب دو ماده ساده به وجود می‌آید: سدیم هگزا متا فسفات (یک افزودنی غذایی رایج) و مونومرهایی مبتنی بر یون‌های گوانیدینیوم (که در کودها استفاده می‌شوند). این ترکیب در آب، ماده‌ای چسبناک تشکیل می‌دهد که پس از خشک‌شدن به شکل پلاستیکی شفاف و منعطف درمی‌آید.
ویژگی جالب این ماده آن است که وقتی در آب‌شور قرار می‌گیرد، پیوندهای آن توسط الکترولیت‌های موجود در نمک باز می‌شوند و پلاستیک کاملاً حل می‌شود؛ آن هم در مدت حدود ۸.۵ ساعت.
بیشتر بخوانید:
مقاوم، بی‌خطر، و قابل‌حذف
این پلاستیک نه‌تنها در زمان استفاده به‌اندازه پلاستیک‌های معمولی مستحکم است، بلکه شفاف، بی‌رنگ و غیر قابل‌اشتعال نیز هست. اما نگرانی اصلی آن است که چه می‌شود اگر پلاستیک پیش از زمان مناسب با آب‌شور تماس پیدا کند؟
پژوهشگران راه‌حلی هوشمندانه برای این مشکل یافته‌اند: با پوشاندن سطح پلاستیک با لایه‌ای آب‌گریز، می‌توان آن را از حل‌شدن محافظت کرد. سپس در زمان نیاز به حذف، تنها با خراش کوچکی روی سطح، آب‌شور به درون راه می‌یابد و فرآیند حل‌شدن آغاز می‌شود.
بدون میکروپلاستیک، با بازمانده‌ای مفید
برخلاف بسیاری از پلاستیک‌های تجزیه‌پذیر دیگر، این ماده پس از حل‌شدن به نیتروژن و فسفر تجزیه می‌شود؛ عناصری که برای رشد گیاهان و میکروب‌ها مفیدند. البته در صورت آزادشدن بیش از حد این مواد، ممکن است تعادل محیط‌زیست مختل شود، بنابراین پیشنهاد می‌شود بازیافت اصلی این پلاستیک در مراکز تخصصی انجام گیرد تا عناصر مفید آن نیز قابل‌استفاده مجدد باشند.
بااین‌حال، اگر بخشی از این پلاستیک‌ها سر از اقیانوس درآورند، برخلاف زباله‌های پلاستیکی کنونی، نه‌تنها آسیبی وارد نمی‌کنند، بلکه شاید فوایدی نیز برای اکوسیستم دریایی به همراه داشته باشند.