به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، گفتگوی ویژه خبری دوشنبه شب صدا و سیما با موضوع " بررسی جزئیات حضور قانونی اتباع خارجی در سال ۱۴۰۴" با حضور آقای نادر یاراحمدی مشاور وزیر کشور و رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی به بررسی وضعیت اتباع خارجی در ایران و تاریخچه و ملیت‌های مختلفی که در کشور حضور دارند پرداخت. متن کامل این گفت‌و‌گو به شرح زیر است
مجری: می‌خواهیم راجع به حضور قانونی و قانونمند اتباع خارجی در جمهوری اسلامی ایران صحبت کنیم و بپردازیم به نگاه و رویکرد کشورمان در قبال اتباع خارجی که در استان‌های مختلف حضور دارند، آخرین تصمیم گیری‌ها را پیگیری می‌کنیم و بپرسیم که آخرین آماری از حضور و میزان و تاثیرگذاری اتباع خارجی در حوزه‌های مختلف کشورمان اعم از اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی وجود دارد یا خیر، در گفتگوی امشب می‌خواهیم راجع به اتباع خارجی در کشورمان صحبت کنیم پراکندگی کشور‌های مختلف و ببینیم که هر کدام چه سهمی دارند مسائل مختلف کشورها باعث شده که حضور آنها را از کشور‌های مختلف در کشورمان شاهد باشیم و این موضوع به یکی از مهمترین و البته پیچیده‌ترین موضوعات اجتماعی در کشورمان تبدیل شده. این نکته قابل ذکر است که حضور آنها در کشور به لحاظ قانونی فرصت‌هایی را هم در حوزه‌های مختلف در حوزه اقتصادی در حوزه اجتماعی در حوزه فرهنگی برای ما سبب شده و در کل این گفت‌و‌گو قرار است بپردازیم به آخرین تصمیم گیری‌ها نحوه اجرایی شدن و رویکرد کشورمان در قبال اتباع خارجی قانونمند و تصمیم گیری‌هایی که در قبال غیرقانونی‌ها وجود دارد.
سوال: با شما تماس گرفته می‌شود و پرسش‌هایی راجع به اتباع خارجی مطرح می‌شود مهمترین پرسش‌ها فقط تیتروار به ما بگویید چه چیز‌هایی هستند که مردم و اتباع خارجی از شما سوال می‌کنند؟
یاراحمدی: مهمترین مسئله‌ای که برای مردم ما مهم است و افکار عمومی مطالبه‌گرانه از ما پیگیری می‌کنند از ما برنامه می‌خواهند می‌خواهند ببینند که برنامه ما در خصوص اتباع خارجی چیست و بعد از این مردم ما واقعا در طی سال‌های گذشته بدون اینکه منتظر دولت بمانند خودشان کریمانه از مردم کشور‌های دیگر که به خاطر مشکلات عدیده‌ای که در کشور‌های خودشان بوده به کشور ما آمده‌اند پذیرایی کرده‌اند، اما امروز نگران هستند از اینکه بی‌برنامه گی در این حوزه می‌تواند مشکلات جدیدی را ایجاد کند.
سوال: پس نگاه شما به مشکلات پیش آمده در روند سال‌های گذشته حالا یکی دو موردش را به ما گفتید بپردازیم به اولین و مهمترین سوالی که در موضوع اتباع خارجی برای کشور در سیاست‌های خرد و کلان پیش می‌آید نگاه جمهوری اسلامی ایران به اتباع خارجی چیست؟
یار احمدی: عرض می‌کنم خدمتتان، اما چون در سوال قبلیتان این بود که اتباع افغانستانی یا خارجی‌هایی که در کشور هستند از ما چه سوالی دارند، سوال آنها این است که برنامه شما برای ما چیست آیا ما می‌توانیم طی سال‌های گذشته رفتاری که واقعاً رفتار خوبی که مردم ما داشته‌اند آیا می‌توانیم در همان مسیر ادامه بدهیم و در کشور شما زندگی کنیم، من امشب سعی می‌کنم مواردی را توضیح بدهم که این سوالات پاسخ داده شود، اما برنامه ما چیست؟ ما مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی دقیقاً واژه اتباع خارجی و مهاجرین خارجی را از هم تفکیک کرده، چون فردی می‌تواند از اتباع یک کشوری باشد که با یک هدفی به کشور ما قانونی مسافرت کرده باشد می‌تواند به خاطر مشکلاتی که پیش آمده مهاجرت کرده باشد این مهاجرت حتی می‌تواند غیرقانونی باشد و در این مهاجرت غیرقانونی، ما در سال ۱۳۵۵ به کنوانسیون پناهندگان که در ۱۹۵۱ تصویب شده ما پیوسته‌ایم یعنی اینکه ما هم با برنامه‌ای که در کل جهان در خصوص مهاجرین برنامه‌ریزی شده ما هم قبول کرده‌ایم که به عنوان یک کشوری که می‌توانیم مهاجرین را بپذیریم حتی اگر غیرقانونی باشد و در موضوع غیرقانونی‌ها اتفاقاً موادی که آنجا هست مشخص کرده که چگونه باید برخورد کنیم.
سوال: من اینطور نتیجه می‌گیرم که ما در بحث و در مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی هم برای قانونمند‌ها برنامه‌ریزی داریم و هم برای غیرقانونی‌ها برای قانونمند کردنشان و برای اینکه سر و سامان بهتری بگیرند برنامه‌ریزی می‌کنیم؟
یار احمدی: دقیقاً درست می‌فرمایید، می‌خواهم خدمت مردم عزیزمان عرض کنم حتی اگر کسی غیرقانونی وارد کشور ما می‌شود خطا کرده، اما قانون برایش مشخص کرده که در اولین فرصت باید خودشان را به مقامات قانونی معرفی کنند، اصلاً مواد کنوانسیون دقیقاً مشخص کرده و از آنجا می‌تواند از تسهیلاتی که ما کوتاه مدت یا دراز مدت در اختیارش قرار می‌دهیم استفاده کند، مرکز امور اتباع سیاست گذاری در خصوص اتباع خارجی است که به کشور ما وارد می‌شوند، ما امروز علی رغم اینکه می‌خواهند تبلیغ کنند که روابطمان با دنیا قطع شده شما می‌بینید بسیاری از توریست‌ها به کشور ما سفر می‌کنند. حتی آن تصوری را که برایشان ایجاد کرده‌اند تعجب می‌کنند، موقعی که در اصفهان مسئولیت داشتم یادم نمی‌رود در سال ۱۳۹۶ رکورد زدیم رکورد تاریخی که توریست‌ها به کشور ما وارد شدند و اتفاقاً برایشان مهم بود که جاذبه‌های ایران را ببینند و جاذبه‌های فرهنگی را، پس ببینید ما برنامه‌ریزی داریم می‌کنیم و در ادامه آن برنامه‌ریزی امروز اگر معضلاتی وجود دارد فکر می‌کنیم توانمندی داریم که آنها را به راحتی بتوانیم حل کنیم. از اداره کل اتباع در سال‌های گذشته شروع کردیم، طی سه سال گذشته سازمان ملی مهاجرت شکل گرفت، اما چون مصوبه قانونی مجلس را نداشت، مرکز امور اتباع را برایش مصوبه گرفتیم و خوشبختانه امروز لایحه‌مان به مجلس رفته و منتظریم با تصویبی که می‌شود سازمان ملی مهاجرت شکل بگیرد که بتوانیم در آنجا به صورت متمرکز نیاز‌هایی را که مردم ما در ارتباط با اتباع خارجی دارند و نیاز‌هایی را که اتباع خارجی فکر می‌کنند در ایران برایشان فراهم می‌شود اینها را تامین کنیم.
سوال: آقای یار احمدی یک تصویر کلی بدهید از اتباع خارجی در کشور و بفرمایید که الان چه تعداد تبعه خارجی در کشورمان داریم و چه درصدی از این جمعیت دارای مدارک قانونی هستند؟
یاراحمدی: در سال ۱۳۵۵ پیوستیم به کنوانسیون پناهندگان شاید خیلی جالب باشد که چرا آن موقع اگر یادتان باشد در آن سال‌ها اخراج بسیاری از اتباع ایرانی را داشتیم که در عراق زندگی می‌کردند و بسیاری از کسانی داشتیم که عراقی بودند و به کشور ما وارد شدند. از آن موقع ما اتباع عراقی وقتی می‌گفتیم تبعه خارجی به صورت گسترده، تبعه عراقی در ذهن مردم شکل می‌گرفت. با شروع جنگ تحمیلی بسیاری از مردم عراق که تحت ستم نظام صدام بودند به کشور ما وارد شدند از آنجا تقریباً وارد مدیریت کلان جمعیت گسترده‌ای از افراد خارجی شدیم. همزمان در کشور افغانستان با تهاجمی که شوروی انجام داد از شرق کشور هم عده زیادی به کشور ما وارد شدند، پس عملاً طی این چهار دهه با اتباع عراقی و اتباع افغانستانی مواجه بودیم.
سوال: یعنی ملیت این دو گروه بیشتر از سایرین است یا فقط همین دو گروه؟
یاراحمدی: اینقدر است که سایه می‌اندازد، ما الان نزدیک به بالای ۱۰۰ ملیت در کشور ما به عنوان کارگر متخصص به عنوان کارگر ساده در کشور ما حضور دارند که شاید آنها آنقدر تعدادشان است با فاصله بسیار زیادی از اتباع افغانستانی، البته اتباع افغانستانی، چون همزبان ما هستند اصلاً خودشان وقتی وارد کشور ما می‌شوند قبول ندارند که حتی ما لفظ بیگانه یا خارجی برایشان به کار ببریم، ولی به هر صورت با توجه به شرایطی که وجود دارد به هر صورت خارجی تلقی می‌شوند با فاصله بسیار زیاد از آنها اتباع دیگر کشورها هم حضور دارند.
سوال: مثلاً کدام کشورها؟
یاراحمدی: ببینید امروز از کشور‌های خلیج فارس از آسیای میانه از قفقاز از برخی کشور‌های اروپایی که در کشور ما حضور پیدا می‌کنند عرض کردم فاصله‌اش بسیار زیاد است، حتی امروز ما کسانی را داریم که پناهنده بوده‌اند تبعه عراقی بودند و بعد از اینکه جنگ هم تمام شده دلشون نمی‌خواهد برگردند کشور خودشان و حتی در مهمان شهر‌های ما هم در غرب کشور الان دارند زندگی می‌کنند، تعدادشان بله ما وقتی از اتباع افغانستانی نام می‌بریم واحد شمارش میلیون است، وقتی به اتباع عراقی می‌رسیم واحد شمارش به هزار می‌شود و بقیه اتباع شاید ۱۰۰ و هزار است واحد شمارشش.
سوال: مجموعه تبعه‌های خارجی که الان در کشور وجود دارند، یک زمانی آمار رسمی نداشتیم و نمی‌دانستیم حالا به دلیل آنهایی که غیر قانونی و بدون مدارک اقامتی حضور داشتند الان آماری داریم که بگوییم این آمار آمار رسمی تبعه خارجی و اتباع خارجی در کشور ما است؟
یاراحمدی: از زمانی که این مسئولیت را به عهده گرفته‌ام همیشه علاقه دارم به صورت شفاف با مردم مسائل را در میان بگذاریم. چون ما بدون اینکه مردم به ما کمک کنند امکان حل این مسائل را نداریم من از ابتدا گفتم ببینید ما نزدیک به بیش از ۴ میلیون اسم داریم یعنی می‌توانیم اسم بدهیم و همیشه در یک برآوردی نزدیک به ۲ تا ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار نفر هم افراد غیر مجازی هستند که وارد کشور ما می‌شوند.
سوال: این چهار میلیون اشاره می‌کنید و می‌گویید که اسم داریم به صورت قانونی است؟
یاراحمدی: نه برخی قانونی هستند و برخی که اتفاقاً خیلی علاقه دارم امشب به آن کسانی که ما به آنها می‌گوییم شبه قانونی و آنها را هم درباره‌شان توضیح دهم، چون در برخی از دوران سال‌های گذشته برای اینکه بدانیم چه کسانی در کشور ما حضور دارند به این افراد گفته‌ایم که خود اظهاری کنند مراجعه کنند به مراکزی که ما اعلام کرده‌ایم و اسم خودشان را اعلام کنند. این به معنای این نبوده که پذیرفته‌ایم که قانونی هستند، گفته‌ایم که وقتی خود اظهاری می‌کنید ما برای شما تصمیم می‌گیریم امروز نزدیک به ۲ میلیون و ۳۰ هزار نفر افرادی هستند که اصطلاحا بهشون می‌گویند سرشماری یعنی کسانی که شمارش شده‌اند، اما موقعیت قانونی بهشون ندادیم.
سوال: همان شبه قانونی‌هایی که اشاره کردید؟
یاراحمدی: بله شبه قانونی هستند، حتی کمیساریای عالی سازمان ملل از ما انتظار دارد که اینها را قانونی تلقی کنیم، اما ما قانونی تلقی نمی‌کنیم، چون تعاریفی داریم. به هر صورت امروز اعلام کرده‌ایم که ۶ میلیون و ۱۰۰ هزار نفر در کشور حضور دارند و خیلی برایم عجیب است که کسانی که دسترسی به هیچ آماری ندارند رقم‌هایی می‌گویند که این رقم‌ها خیلی عجیب است. البته ۶ میلیون و ۱۰۰ واقعا رقم بالایی است به اندازه چند استان کوچک ما است، به اندازه یکی از استان‌های بزرگ ما و بیشتر از آن این افراد حضور دارند، چون بسیاری از آنها غیرقانونی هستند یا اون‌هایی که قانونی هستند از امکانات لازم استفاده نمی‌کنند تا به صورت قانونی مبادرت به اشتغال کنند. مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده. همیشه مطلبی را می‌گویم اگر ما می‌خواهیم به قانونی‌ها به صورتی که در همه دنیا کشور‌هایی که مهاجر پذیر هستند سرویس دهی کنیم باید افراد غیرقانونی از کشور خارج شوند و اگر می‌خواهند وارد کشور ما بشوند سعی کنند که با مدارک قانونی وارد کشور ما بشوند. امروز برای اعطای ویزا به بسیاری از کشورها با خیلی از کشورها که لغو روادید هستیم و با بسیاری از کشور‌هایی که امروز تمایل دارند وارد کشور ما بشوند بر اساس نیازمان آمده‌ایم بهشون ویزا می‌دهیم برای ورود به کشور، اما آنقدر سخت نیست که اینها حاضر شوند یک شرایط سختی را تحمل کنند و از کوه و صحرا و بیابان با آن مشکلات وارد کشور ما شوند. این کاری است که ما برنامه اساسی مان است و داریم پیگیری می‌کنیم.
سوال: آقای یاراحمدی تقسیم بندی شما شد قانونی‌ها، شبه قانونی‌ها و غیرقانونی‌ها. در مسیر شناسایی غیرقانونی‌ها چه چالش‌هایی دارید در سرشماری برنامه‌ریزی‌هایی که وجود دارد؟
یاراحمدی: متاسفم که این را عرض کنم مردم خیلی روی این موضوع تفکیک قائل نمی‌شوند. یعنی بسیاری از افراد غیرقانونی حاضر هستند با رقم‌های بسیار پایین مشغول به کار شوند و بسیاری از کارفرما‌ها و مردم شاید به صورت عادی هیچ وقت از اینها تقاضا نمی‌کنند که کارت پناهندگیتان را یا کارت مهاجرتتان را به ما نشان دهید از اینها استفاده می‌کنند، مهمترین چالش ما این است که چرا مردم که خیلی‌هاشون به ما اعتراض می‌کنند که این افراد در این کشور چرا به صورت غیرقانونی حضور دارند چرا از اینها به صورت نیروی کار استفاده می‌کنند. در حالی که می‌توانند با مراجعه به اداره کل اشتغال اتباع خارجی آنجا بروند و دقیقاً کسانی که شناسه شغلی دارند از آنها استفاده کنند. این مهمترین چالش ما است، چون ما اگر کمک مردم را نداشته باشیم با هزینه بسیار بالایی این مسئله را باید حل کنیم. بحث دوم این است که در کشور ما جاذبه‌های زیادی برای اتباع خارجی وجود دارد مهمترین مسئله‌اش پرداخت یارانه‌ای است که به همه تعلق می‌گیرد ما هیچ وقت در یک صف نانوایی از یک خارجی نمی‌پرسیم خارجی هستی یا ایرانی، اون خود به خود از این یارانه استفاده می‌کند. این یارانه‌ها می‌تواند سوخت باشد، نان باشد. نگاه کنید امروز نانی که ما به خاطر سیاست‌هایمان در اختیار مردم قرار می‌دهیم همه ازش بهره‌مند هستند حتی این ۶ میلیونی که عرض می‌کنم خدمتتان. این یک چالش اساسی است که ما هم روی این موضوع هیچ برنامه‌ریزی خاصی ما به عنوان مرکز امور اتباع نمی‌توانیم کنیم.
سوال: پس کجا می‌تواند؟
یاراحمدی: این را سازمان هدفمندی یارانه‌ها یا برنامه‌های اقتصادی که دولت دارد.
سوال: یعنی یه کار تعاملی با دیگر دستگاه‌ها؟
یاراحمدی: بله این یک جاذبه‌ای ایجاد کرده. فرد وقتی خودش را به داخل کشور برساند می‌داند که می‌تواند آن حداقل نیازمندی‌هایشان را با استفاده از یارانه‌هایی که پرداخت می‌شود استفاده کند و این یکی از چالش‌های بزرگی است که جاذبه ایجاد کرده برای حضور اتباعی که به صورت غیرقانونی وارد کشور ما می‌شوند.
سوال: یک نکته بسیار مهم در سال‌های اخیر در مقطع طرح سرشماری اتباع خارجی به بخشی از آنها برگه سرشماری دادید این برگه سرشماری حالا با گذشت زمان آنهایی که دارنده این برگه‌ها هستند سوالات زیادی دارند، اولاً اینکه با این برگه ما تا چند مرحله جلو هستیم نسبت به آنهایی که حالا ندارند و یا غیرقانونی هستند، نکته دوم این است که به لحاظ حقوقی وضعیت آنها چطور است؟
یاراحمدی: اگر اجازه بدهید قبل از آنکه آن را بحث کنم در آن تفکیکی که داریم، چون همه الان از ما می‌پرسند که چرا عدد نمی‌گویید می‌خواهم عدد بگویم امشب برایتان. چون من از سال گذشته شروع کرده‌ام عدد‌ها را گفته‌ام. ما پناهندگان جمعی داریم که اینها پناهنده هستند و ما به کمیساریایی عالی سازمان ملل اعلام کردیم که اینها پناهندگانی هستند که برخی ۴ دهه است که در کشور ما زندگی می‌کنند. ۷۷۱ هزار و ۶۲۴ نفر پناهنده جمعی داریم کاری که در اسفند ماه انجام دادیم اینها را موفق شدیم در بازشماری که انجام دادیم و بهشون کارت پناهندگی دادیم، اصطلاحا به اینها می‌گویند آمایشی. احتمالاً شما هم شنیده باشید کسانی هستند که گذرنامه خانواری دارند، گذرنامه خانواری از ۲۰۱۷ در کل جهان منسوخ شده، اما همیشه اینها مشکل داشته‌اند برای دریافت گذرنامه بعضی وقت‌ها جمعیت اینها هم جمعیت خانوادگی‌شان خیلی بالاست، چون نرخ رشد جمعیت اتباع افغانستانی بیش از ۴ است یک پاسپورت برای ۱۰ نفر یک پاسپورت برای ۵ نفر اصطلاحا به اینها می‌گوییم گذرنامه خانواری ۲۷۰ هزار و ۹۷۹ نفر هستند اینها ما به اینها اعلام کرده‌ایم تا ماه ۳ ما دیگر گذرنامه خانواری هم قبول نداریم گذرنامه‌ها باید تفکیک شود، متاسفانه حکومت سرپرست افغانستان در این زمینه یا تعلل می‌کند یا امکانات لازم را ندارند و به اینها پاسپورت نمی‌دهد این برای ما مشکل ایجاد کرده، اما می‌آییم سراغ سرشماری‌ها.
سوال: یک نکته بپرسم در این تفکیک آماری که دادید مشخص است که الان تعداد آنها در شهر‌ها بیشتر است در کلان شهر‌ها روستا‌ها می‌خواهم بدانم پراکندگی آنها به چه صورت است و بعد گروه‌های سنی که الان ما تبعه خارجی در کشورمان داریم بیشتر چه گروه‌های سنی هستند؟
یار احمدی: سرشماری‌ها را فقط عددش را بگویم که آن پیوستگی از دست نرود ببینید. سرشماری‌ها ۲ میلیون و ۳۴ هزارو ۴۶۹ نفر هستند. البته تعدادشان بیشتر بوده، اما یک عده‌شان طرد شده‌اند و امروز در حوزه سرشماری‌ها با این عدد ما مواجه هستیم کسانی که برگه سرشماری دارند هیچ برتری نسبت به افراد غیرقانونی ندارند فقط برتری‌شان این است که آمده‌اند خود اظهاری کرده‌اند و گفته‌اند که آمادگی داریم که اگر شما اجازه دهید به صورت قانونی در کشور ایران زندگی کنیم. این را قبول دارید که ما هم باید در این رابطه تصمیم بگیریم صرف اینکه آنها می‌خواهند در کشور ما زندگی کنند یک تقاضا است مثل ویزا است، فرد که تقاضای ویزا می‌کند لزوماً به معنای این نیست که باید بهش ویزا داد می‌توانید ویزا را بدهید می‌توانید محدودش کنید، می‌توانید روزهایش را بیشتر کنید، نوعش را هم تغییر دهید، اینها در کشور ما حضور دارند معمولاً می‌روند به سمت شهر‌هایی که امکان کار در آنها زیاد است. بیشترین آمار افغانستانی‌ها را در استان تهران داریم بعد در خراسان، اصفهان، یزد و شیراز داریم؛ و در این استان‌ها عمده کسانی که حضور دارند در این استان‌ها هستند بیشترشان در مناطق شهری در بخش صنعت و خدمات به کار گرفته شده‌اند. بخشی شون در بخش‌های کشاورزی هم به کار گرفته شده‌اند که مردم در خیلی از حوزه‌ها از اینها راضی هستند من فقط این را عرض کنم مردم تصور می‌کنند یا کارفرما‌هایی که اینها را به کار می‌گیرند فکر می‌کنند که کارگر خارجی کارگر ارزان است، اما آنها به یک نفر حقوق می‌دهند و ما وقتی مجبور می‌شویم یارانه بدهیم به بقیه اعضای خانواده مجبوریم پرداخت کنیم. این چیزی که پرداخت می‌شود از جیب تک تک ملت ایران پرداخت می‌شود مالیات است، از مالیات من و شما پرداخت می‌شود من خیلی خوشحالم البته که طی ۱۴ ماه توانستیم نشان دهیم ایرانی‌ها علی رغم اینکه خودشان تحت تحریم بودند، اما مهمان نوازی را فراموش نکردند. امروز زیرساخت‌های ما دیگر توان تحمل ۶ میلیون را ندارد ما بخشی از اینها را حتماً، چون مردم هم نیاز دارند به کار خواهیم گرفت، اما نمی‌توانیم مثل گذشته مخصوصاً در موج آخری که در ۱۴۰۰ شروع شد نزدیک به ۳ میلیون نفر وارد کشور ما شدند، یک سفیر اروپایی به من می‌گفت موقعی که سوری‌ها می‌خواستند به کشور ما بیایند و مسئول ساماندهی بودم به ما گفتند ۳۰ هزار نفر می‌خواهند وارد کل اتحادیه اروپا شوند ما اعلام بحران کردیم برای ۳۰ هزار نفر، بعد شما این ۳۰ هزار نفر بعضی وقت‌ها در یک هفته وارد کشور شما می‌شوند شما چگونه به اینها می‌توانید سرویس لازم را بدهید، گفتم بخش عمده‌اش بر دوش مردم ما است، اما امروز به مردم عرض می‌کنم اگر این روند بخواهد ادامه پیدا کند، من نگرانم که خدایی ناکرده یک تقابلی بین مردم صورت بگیرد و نمی‌خواهیم این کار انجام شود. ما نمی‌خواهیم این چند دهه مهمان نوازیمان خدای ناکرده با تلخی تمام شود، آماده‌ایم اعلام کرده‌ایم به حکومت سرپرست افغانستان هم اعلام کرده‌ایم که آماده هستیم که در کشور افغانستان سرمایه گذاری کنیم و این نیروی کار را در آن جا به کار بگیریم، متاسفانه این خبر را باز بدهم و امیدوارم مسئولین کشور افغانستان این را توجه کنند، چند مرکز آموزش فنی و حرفه‌ای در افغانستان داریم که امروز تعطیل است، حاضریم امروز تعدادی از افراد را در آن جا آموزش دهیم و همان جا به کار بگیریم و برخی که یک توانمندی دارند که فکر می‌کنیم که از آنها استفاده شود در کشور خودمان استفاده کنیم.
سوال: راجع به برگه‌های سرشماری سوال دارم، کی این برگه‌ها را صادر کردید، در یک بازه زمانی طولانی که چند سالی گذشته است چرا تا الان این افراد تعیین تکلیف نشدند برای شان مدارک اقامتی یا هویت بخشی رسمی صادر نشده است که مابقی آنها را بازگشت به وطن بزنید؟
یاراحمدی: یک قانونی داریم برای سال ۱۳۱۰ در خصوص مهاجرین و اتباع خارجی بعد از آن هرچه داریم قانون نیست، دستورالعمل است، این نشان می‌دهد که کشور ما با این که ۱۳۵۵ پیوستیم به کنوانسیون باز هم قانون جداگانه‌ای مصوب نکردیم. همیشه فکر می‌کردیم کسانی که به کشور ما وارد می‌شوند چند وقت میهمان ماهستند و بعد به کشورشان برمی گردند، مهاجرت به عنوان پدیده دائمی قبول نکردیم. امروز به نتیجه رسیدیم که مهاجرت در کشور ما و بسیاری از کشور‌های دیگر تبدیل شده به یک پدیده دائمی و امروز ما لایحه اساسنامه سازمان ملی مهاجرتی که فرستادیم خوشبختانه نمایندگان مجلس همپای این یک طرح ساماندهی دادند که دربرگیرنده بسیاری از قوانینی است که می‌تواند نیازمندی ما، نیازمندی مردم ما و نیازمندی اتباع خارجی را برطرف کند.
سوال: طبق این لایحه و آن طرح اگر برنامه زمان بندی دقیق دهیم که کی این برگه‌های سرشماری تعیین تکلیف و ساماندهی می‌شود، قانونی‌ها مشخص می‌شود و شبهه قانونی‌ها مشخص و تعیین تکلیف می‌شوند، کی؟
یاراحمدی: با یک کشوری مواجه نیستیم که امروز آماده باشد اتباع خودش را بپذیرد، دیدید که وزیر محترم مهاجرین افغانستان چندین بار اعلام کردند که آمادگی نداریم اینها را تحویل بگیریم، پس این کی ما فقط به ما بستگی ندارد، به کشور‌های دیگر هم مهاجرین آن جا فرستادند بستگی دارد. چون قوانین مشخصی نداشتیم در نتیجه همیشه فکر می‌کردیم که یک پدیده موقت است، امروز فشار افکار عمومی که به حق است و نیازمندی که خودمان احساس کردیم فکر کردیم که این مسئله را حل کنیم. سرشماری از سال ۱۳۹۵ سرشماری شده و منتظر بودیم که این به زودی حل می‌شود و امروز فهمیدیم این گونه نیست، اعلام کردیم کسانی که برگه سرشماری دارند، تعدادی شان می‌توانیم کارت اقامت یک ساله بدهیم، به بقیه شان نمی‌توانیم و اینها باید از این فرصت استفاده کنند.
سوال: مشخص است که چه تعدادی هستند؟
یاراحمدی: اعلام کردیم اینها می‌توانند به کشورخودشان برگردند و برگه‌هایی به آنها می‌دهیم که با اخذ پاسپورت از افغانستان به اینها ویزا بدهیم و ولی اعلام کردیم که اول باید خودشان برگردند و مسئله کاری شان را حل کنند و بعد با خانواده‌های شان بیایند. کسی که با خانواده می‌آید مسئله آموزش و بهداشتش فشار می‌آورد به کشور ما و ما حتی به کسانی که امروز قانونی هستند و به آنها می‌گوییم پناهندگان جمعی حتی خلل ایجاد شده در سرویس دهی که به آنها داریم. دیگر برای این که آنها را بیمه کنیم به مشکل خوردیم.
سوال: کی حل می‌شود یک زمان بدهید؟
یاراحمدی: شروع کردیم تا ۱۵ تیر تعیین تکلیف می‌شوند. ممکن است برخی مقاومت کنند و مشکل دارند و برخی مریض هستند و ما نمی‌توانیم آنهایی که مریض هستند به زور از کشور بیرون کنیم که همه اینها را می‌دانیم و اینها را مقداری به تاخیر بیاندازیم و همه شش ماهه اول سال تعیین تکلیف شوند و می‌مانند کسانی که غیرقانونی هستند. آماری خدمت شما بدهم، شاید برای تان جالب باشد، خواهش می‌کنم کسانی که با موضوع لجستیک و انتقال افراد از نقطه‌ای به یک نقطه مشخص آشنایی دارند به این عدد و رقم‌ها توجه کنند، در سال ۱۴۰۳ یک میلیون و ۱۹۳ هزار و ۹۴۳ نفر از مرز‌های شرقی مان به طرف افغانستان و پاکستان ترک کردند. این تصور را بکنید و این نیست که ما کار نمی‌کنیم، ما توانایی داریم، این جا لازم است مامورین فراجا تشکر کنم که این کار بسیار سخت را انجام می‌دهند.
سوال: نکته‌ای که سردار رادان تاکید دارند؟
یاراحمدی: کار بسیار بزرگی شده، نزدیک، سال گذشته یک میلیون و ۲۶۰ هزار نفر طرد کردیم و اینها را طرد می‌کنیم به خاطر مشکلاتی که در مرز وجود دارد. شاید عده‌ای از آنها برمی گردند. مرزبان ما وقتی مواجه می‌شود با حضور گسترده کسانی که از مرز‌های شرقی می‌خواهند وارد شوند، زن، کودک درمیان این هاست، افراد میان سال و سالخورده مطمئنا نمی‌تواند به عنوان یک متجاوز مرزی با آنها برخورد کند و این معضل را داریم و مطمئنیم این روش که در پیش گرفتیم به نتیجه می‌رسیم. سازمان ملی مهاجرت با مصوبه نمایندگان مجلس با قید فوریت این اساسنامه را مصوب می‌کنند به ما کمک کنند که به صورت متمرکز این کار را پیش ببریم. امروز همه دستگاه‌ها به نتیجه رسیدند که باید تمرکزی در تصمیم گیری، سیاست گذاری و راهبری موضوع مهاجرت وجود داشته باشد، مهاجرت پدیده‌ای واقعی و دائمی است و تا سال‌های بعد هم با این مواجه هستیم به شرطی که بتوانیم این را خوب مدیریت کنیم به یک فرصت تبدیل می‌شود. اگر مدیریت نکنیم به یک معضل تبدیل می‌شود.
سوال: اتباع خارجی در کشورمان و بحث مهاجرت مسئله مدارک اقامت، بحث ساماندهی و موضوعات مختلف طرح‌های مختلفی راجع به این موضوع و این دستور کار اجرا شد، بعضا موفق و گهگاه هم ناموفق. الان بپردازیم که چه نوع مدارکی به عنوان یک اقامتنامه معتبر برای یک فرد و یک تبعه خارجی شناخته می‌شود و اصلا این مدارک تحت چه فرآیندی صادر می‌شود؟
یاراحمدی: اصلی‌ترین مدرکی که در اختیار یک فرد خارجی است که می‌تواند با آن مسافرت کند گذرنامه است و تعداد زیادی از کسانی که امروز به عنوان خارجی در کشور ما حضور دارند، با گذرنامه شان وارد می‌شوند و به خاطر نوع ویزای شان این ویزا قابلیت تبدیل به اقامت یک ساله و بیشتر دارد. قوانینی هم در کشور وجود دارد که اگر فردی سرمایه گذاری کند، اگر فردی بتواند سپرده گذاری ۱۰۰ هزار دلاری داشته باشد که این به وزارت امور اقتصادی و دارایی محسوب می‌شود با ۱۰۰ هزار دلار اقامت بگیرد، هر چه تعداد خانواده اش بیشتر باشد این مقدار می‌شود ولی همه اینها با گذرنامه انجام می‌شود. ولی کسانی که نتوانستند به هر علتی پاسپورت بگیرند، اعلام می‌کنند که جان ما در خطر است و نمی‌توانیم به کشورمان برگردیم و ما، چون عضو کنوانسیون هستیم و به خیلی از اینها کارت‌هایی می‌دهند که کارت اقامت است و در این کارت‌ها نوع وضعیت شان هم مشخص شده. امروز اعلام می‌کنیم در شش ماه دوم سال ۱۴۰۴، دیگر غیر از این دو تا مدرکی که عرض کردم مدرک دیگری را قبول نداریم. شاید اعلام کنند که عده‌ای امروز گذرمسافرتی دارند، گذر مسافرتی هم براساس همین صادر می‌شود. اعلام می‌کنند اقامت ویژه دارند، اتفاقا اقامت ویژه توسط نیروی انتظامی صادر می‌شود، تعدادش نسبت به گذرنامه یا کارت‌های اقامت بسیار محدود است، در شش ماه دوم برای تحصیل و برای این که از بهداشت استفاده کنند و بیمه شوند، کارت‌های متعدد که سرشماری متاسفانه با اشکال مختلف تهیه شده و در اختیار قرار گرفته بود همه اینها باطل شده و امروز به دنبال این هستیم و به همه اعلام کردیم که در سایت مان در وزارت کشور، حتی مشخص کردیم به صورت ریز که هر فرد دارای چه مشخصاتی است و کی باید مراجعه کند و از این کارت‌ها با عنوانی که در آن کارت مشخص شده، همه کارت‌ها یک شکل است، عنوانش هم در سایت هاست و اتباع آشنایی دارند، اتباع خارجی. ولی اگر مردم می‌خواهند آشنا شوند آن کارت‌ها مشخص است و به سمت این می‌رویم که کارت‌ها کاملا محدود و مشخص باشد.
سوال: یعنی روزانه امکان قانونمند سازی آن غیرقانونی‌ها وجود دارد؟
یاراحمدی: شبهه قانونی ها، غیرقانونی‌ها باید برگردند به کشور خودشان که در آن جا پاسپورت و گذرنامه بگیرند و بعد ما به آنها ویزا می‌دهیم که برگردند ما به هیچ کشوری که غیرقانونی به کشور وارد شده نمی‌توانیم موقعیت قانونی بدهیم.
سوال: ما طرح جدید ساماندهی اتباع خارجی را اجرا می‌کنیم، راجع به این طرح که اشاره کردید به فراجا و اقداماتی که انجام می‌دهد، بفرمایید و چه دستگاه‌هایی با شما همکار هستند به عنوان متولی این کار و چقدر ساماندهی می‌دهد این موضوع و مطلب را؟
یاراحمدی: سیاست گذاری به عهده ماست، اردوگاه‌ها به عهده وزارت کشور است، میهمان شهر‌ها به عهده وزارت کشور است، برخورد با افراد غیر قانونی به عهده فراجاست، صدور اقامت در پاسپورت به عهده فراجاست، مجموعه اینها چیز‌هایی است که در حوزه اقامتی می‌تواند برای اتباع تسهیلات فراهم کند. اما بسیاری از دستگاه‌ها و سازمان‌های خدمت رسان است مثل آموزش و پرورش، امروز ۶۱۰ هزار و ۳۱۷ دانش آموز در مدارس مان داریم، نزدیک به ۱۲ درصد جمعیت افغانستانی‌های داخل کشور ما دانش آموز هستند. جالب است بدانید برای مردم خود ما ۱۶ درصد جمعیت کشور ما دانش آموز هستند، خیلی فاصله نیست، جالب است که باز هم بدانید که از این ۶۱۰ هزار و ۳۱۷ نفر، ۳۱۰ هزار و ۹۰۶ نفرشان دختر هستند، چون در افغانستان محدودیت وجود دارد برای ادامه تحصیل دختران افغانستانی، خیلی شان تمایل دارند در داخل کشور ما استفاده کنند، آموزش و پرورش است و مراجعه به مراکز درمانی است و وزارت کار، به عنوان متولی اصلی اشتغال دارد ساماندهی می‌کند، شرکت‌های بیمه هستند، بخش‌های خدمت رسان مثل اپراتور‌های مخابراتی هستند که تسهیلاتی را فراهم می‌کنند که آنها با استفاده از آن از تسهیلات بانکی استفاده کنند و تعداد زیادی از دستگاه‌های خدمت رسان حتی مثل ارشاد که بسیاری از هنرمندان افغانستانی امروز با مراجعه به وزارت ارشاد در آن دسته قرار گرفتند. وزارت ورزش و جوانان از پتانسیل ویژه اینها استفاده می‌شود که بتوانند، تعداد زیادی است که شاید محدودتر است ولی ما با استفاده از همه اینها این ساماندهی از آن استفاده می‌کنیم.
سوال: نکته بسیار اساسی نکته ساز و کار‌هایی است که باید تمهید شود و حتما شده است، در مسیر جلوگیری از جعل مدارک و جلوگیری از سوء استفاده مدارک و هویت‌های جعلی، آقای یاراحمدی اگر بخواهیم برویم سراغ این ساز و کارها، چه تدابیری را اندیشیدید و چه کرده‌اید؟
یاراحمدی: در حوزه جعل مدارک نه فقط مدارک مربوط به اتباع، جعل مدارک در کل جهان است و ما هم از آن مستثنی نیستیم و این وجود دارد، اما بسیاری از شبکه‌هایی که مبادرت به این کار کردند توسط پلیس اطلاعات و پلیس آگاهی شناسایی شدند و با آنها برخورد شده و این قدر نیست که کار ما را خدشه دار کند و من این جا به اتباع خارجی و اتباع افغانی به طور خاص نباید ساده انگاری کنیم بعضی وقت‌ها برای یک کار ساده مثلا گرفتن یک ویزا و تمدید ویزا ولی خوشبختانه ما عدد‌هایی خیلی پایین این ویزا‌ها را تمدید می‌کنیم ولی متاسفانه وقتی گیر این باند‌ها جعل می‌افتند با عدد‌های خیلی زیاد که پلیس با این افراد قانونی را انجام می‌دهد.
سوال: راجع به تبعه‌های خارجی که در ماه‌های اخیر شاهد گسترش البته نگران کننده مهاجرهراسی در فضای رسانه‌ای و فضای مجازی بودیم، از اتهام زنی‌های بی پایه و اساس گرفته تا بزرگنمایی‌ها غیر واقعی و القاء ترس نسبت به مهاجران البته خاصه نسبت به جامعه افغانستانی ها، این وضعیت نه فقط ذهن شهروندان درگیر کرده بلکه به اعتماد عمومی آسیب زده. می‌پرسم در چنین شرایطی وضعیت و مسئول صیانت از حیثیت انسانی و اجتماعی برعهده چه کسی است، مرکز امور اتباع و نهاد‌های متولی واکنش جدی نسبت به آن چه که ما شاهدیم نشان دادند یا نه، واکنش جدی از سوی این نهاد‌های مرتبط با مهاجران ندیدیم، چرا؟
یاراحمدی: من فکر می‌کنم مهمترین واکنشی طبیعی که انجام می‌دهیم، نه تنها خدمت رسانی کاهش پیدا کرده بلکه با کیفیت بهتری در حال انجام است که بهترین کار است ولی از جنس رسانه اگر می‌فرمایید.
سوال: و برنامه ریزی‌هایی که این فضای منفی از آن عبور کند و تعدیلش کند؟
یاراحمدی: از جنس رسانه‌ای کار‌هایی که انجام می‌شود جالب است، بسیاری از افراد می‌آیند با این حالت که نژادپرستانه که از شان مردم به دور است به این شکل مقابله می‌کنند، من امروز به کسانی که به شکل غیرقانونی در کشور حضور دارند عرض می‌کنم، بسیاری از این شرایطی که امروز ایجاد شده مسئولیتش با آن هاست، وقتی به صورت غیر قانونی در کشور ما حضور پیدا می‌کنند، مردم تصور می‌کنند که حتما برنامه خاصی است، واکنش‌ها برخی به خاطر حضور غیر قانونی اتباع است.
سوال:، اما نیازمند این است که دستگاه‌های مرتبط نسبت به آن چه که غیر واقعی و فضاسازی منفی است، برخورد بیشتری انجام دهند؟
یاراحمدی: بزرگترین مدیریتی است که می‌کنیم و شفاف سازی می‌کنیم، وقتی اعلام می‌کنند آمار ۱۷ میلیون افغانستانی که هیچ پایه و اساسی ندارد، این می‌تواند مردم را نگران کند ولی من به عنوان مسئول این موضوع هستم به شما آمار صحیح می‌دهم که بتوانید شفاف سازی کنید.
سوال: ما راجع به قانونمند شدن حضور اتباع برنامه ریزی کردیم ولی در عمل چقدر از نهاد‌ها و تشکل‌ها و از نمایندگان واقعی جامعه‌های مهاجر در این تصمیم گیری‌های تان استفاده کنید؟
یاراحمدی: ما اتاق‌های اندیشه ورزی داریم که از خود اتباع کشور‌های خارجی عضو هستند.
سوال: در نشست‌های رسمی دعوت نکردید؟
یاراحمدی: نشست‌های رسمی اتفاقا در دانشگاه‌ها شکل می‌گیرد و امروز در دانشگاه‌ها این موضوع کاملا دارد بررسی می‌شود و از توانمندی اتباع خارجی استفاده می‌شود. این دارد انجام می‌شود و ما هم بهره‌مند می‌شویم از آن. این انجام می‌شود و قول می‌دهم که این توسعه پیدا می‌کند و بدون استفاده از اتباع محترمی که توانایی دارند با زبان خود آنها و با فرهنگ خود آنها صحبت کنند ما نمی‌توانیم به نتیجه موثر برسیم.
سوال: سراغ لایحه دولت برویم، در لایحه پیشنهادی دولت برای تاسیس سازمان ملی مهاجرت مهاجران نه به عنوان شریک، به عنوان یک موضوع شناخته شده است این حذف ساختاری دلیلی دارد؟
یاراحمدی: به عنوان یک موضوعی که اگر مدیریت بشود به عنوان شریک کنار ما قرار می‌گیرند، شاید آن جا این عنوان شریک به کار برده نشده ولی این که ما پذیرفتیم هویت مهاجرین را و پذیرفتیم مهاجرین در کشور ما حضور داشته باشند، پس می‌توانند در کشور ما به عنوان یک شریک کنار ما قرار گیرند، من این گونه تفسیرش می‌کنم.
سوال: آیا غلبه نگاه صرفا امنیتی مانع نشنیده شدن صدای خود مهاجران نیست؟
یاراحمدی: در لایحه ما اصلا رویکرد امنیتی وجود ندارد، چون این اساسنامه است. اگر در قوانینی که مجلس تصویب می‌کند حتی موادی وجود داشته باشد که به موارد امنیتی بپردازد، ما در خصوص اتباع خودمان حتما قوانینی تصویب می‌کنیم که به موضوع امنیتی پرداخته می‌شود، اما در اساسنامه‌ای که داریم به موضوع امنیتی اصلا با رویکرد امنیتی به آن نگاه نکردیم.