[شهروند] در ایامی به سر میبریم که اقتصاد جهان به خاطر اعمال تعرفههای جدید توسط آمریکا یا به عبارت بهتر دونالد ترامپ، دچار تکانههای شدیدی شده است. رئیسجمهوری ایالات متحده دلیل تصمیم خود را پایان دادن به سوءاستفاده دیگر کشورها از آمریکا و جلوگیری از فرار منابع کشورش به سمت دیگران عنوان کرده است. ترامپ به شکلی واضح میخواهد این پیام را به دنیا برساند که در دوران زمامداری او قرار نیست هیچ کشوری پول مفت از آمریکا دریافت کند. این شاید بدان معناست که دیگر قرار نیست شاهد سیاست پولپاشی توسط ایالات متحده برای اهداف بلند مدت یا حتی کوتاه مدت باشیم. سیاستی که آمریکاییها بهخصوص پس از جنگ جهانی دوم سخت طرفدار آن بودند و موفق شدند با تزریق بیحساب و کتاب دلار، برای خود متحد بخرند. متحدانی که هرچه میگذشت بیش از پیش به کمک مالی و خصوصاً حمایت سیاسی و نظامی واشینگتن معتاد میشدند و در نهایت، نه اسماً که رسماً به مستعمره ایالات متحده تبدیل شدند.
کمک به مغلوبان جنگ با انگیزه نه چندان انسانی
امروز سالگرد صدور فرمانی است که میتوان آن را یکی از بنیانهای مستعمرهسازی نوین توسط ایالات متحده به شمار آورد. 77 سال پیش در چنین روزی، برابر 6 آوریل ١٩٤٨ میلادی، هری اس. ترومن رئیسجمهوری آمریکا با صدور فرمانی، دستور ارائه کمکهای مالی به کشورهای آسیب دیده از جنگ جهانی دوم را صادر کرد. به دلیل اینکه جرج مارشال وزیر خارجه وقت ایالات متحده مبتکر و همچنین مأمور اجرای این دستور بود، برنامه فوق به «طرح مارشال» شهرت یافت. حالا این سوال پیش میآید که چرا آمریکا، به عنوان کشوری که بیش از سهم خود در جنگ جهانی دوم هزینه کرده بود و در ظاهر بدهی مالی و اخلاقی به هیچ کشوری نداشت، تصمیم گرفت چنین طرحی را به مورد اجرا بگذارد؟ دلایل بسیاری برای این تصمیم عنوان شده است، اما شاید مقصود اصلی را باید در نکتهای که ابتدای این مطلب به آن اشاره شد جستوجو کرد، یعنی مستعمرهسازی نوین با کمک دلار!
تزریق دلار برای خریدن متحد و کنار زدن شوروی
ایالات متحده پس از پایان جنگ جهانی دوم به دلیل دوری از خط مقدم نبرد یعنی قاره اروپا، موفق شد عمده زیرساختهای صنعتی خود را حفظ کند و به همین دلیل پس از فروکش کردن شعلههای جنگ، تنها کشوری به شمار میرفت که قادر بود بلافاصله اقتصاد خود را پویا کند. آمریکاییها البته انگیزه دیگری نیز از ارائه طرح مارشال داشتند و آن پیشی گرفتن از ابرقدرت جدید دنیا یعنی اتحاد جماهیر شوروی بود. کشورهای شکست خورده جنگ یعنی آلمان، ایتالیا و ژاپن نخستین اهداف آمریکا برای عملیاتی کردن طرح مارشال بودند، اما واشینگتن در ادامه کشورهایی چون انگلستان، فرانسه، بلژیک، اتریش، دانمارک، یونان، ترکیه، و... را نیز در قالب پرداخت کمکهای مالی تحت حمایت خود قرار داد. به این ترتیب آمریکا به واسطه همین کمکهای مالی، چندی بعد اروپا را به بازار عمده کالاهای خود تبدیل کرد و با نمکگیر کردن کشورهای شامل طرح مارشال، راه را بر نفوذ کمونیسم در آنها بست.