به گزارش گروه سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ روز جمهوری اسلامی ایران، مصادف با ۱۲ فروردین، یکی از نقاط عطف تاریخ معاصر ایران است که هر ساله با برگزاری مراسم رسمی و مردمی در سراسر کشور گرامی داشته میشود. این روز یادآور رفراندوم تاریخی سال ۱۳۵۸ است که در آن بیش از ۹۸٫۲ درصد از شرکتکنندگان به استقرار نظام جمهوری اسلامی رأی مثبت دادند. این گزارش به بررسی ابعاد تاریخی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی این روز و جایگاه آن در هویت ملی ایران میپردازد.

پیشینه تاریخی

پس از فروپاشی نظام شاهنشاهی و سرنگونی رژیم پهلوی، امام خمینی (ره) پیشنهاد برگزاری همه‌پرسی را مطرح کردند تا مردم ایران بتوانند به‌طور مستقیم درباره شکل‌گیری نظام حکومتی جدید تصمیم بگیرند. در روزهای ۱۰ و ۱۱ فروردین ۱۳۵۸، با حضور گسترده آحاد مردم در سراسر کشور، همه‌پرسی برگزار شد و نتایج آن نشان داد که بیش از ۹۸.۲ درصد رأی‌دهندگان، با شعار «آری» به تشکیل نظام جمهوری اسلامی موافقت کردند. این مشارکت تاریخی، نه تنها نشان از اتحاد ملی بلکه گواهی بر قدرت اراده مردم در تحول نظام سیاسی کشور بود.

معنا و اهمیت این روز

1. مردمسالاری دینی: ۱۲ فروردین نماد پیوند دین و دمکراسی در چهارچوب نظریه «ولایت فقیه» است.

2. استقلال و خوداتکایی: این روز آغازگر دورهای جدید در تاریخ ایران بود که بر پایه قطع وابستگی به قدرتهای خارجی و تأکید بر هویت اسلامی-ایرانی استوار شد.

3. وحدت ملی: مشارکت گسترده مردم از اقوام و مذاهب مختلف، نشاندهنده همبستگی ملی در تعیین سرنوشت سیاسی کشور بود.

مراسم و آیینهای گرامیداشت

امروزه، روز جمهوری اسلامی ایران علاوه بر یادآوری حماسه‌های تاریخی، با برگزاری مراسم ملی در شهرهای مختلف کشور، تجلیل از ارزش‌های دینی و مردمی را به نمایش می‌گذارد. در بسیاری از شهرها، از برپایی همایش‌های فرهنگی و هنری گرفته تا اجرای برنامه‌های ویژه در برج میلاد تهران و سایر مراکز عمومی، تلاش می‌شود تا ارزش‌های استقلال، عدالت و مشارکت مردمی تجدید شود. سخنرانی‌های مسئولان در این روز، به تأکید بر اهمیت حفظ این دستاورد تاریخی و ادامه مسیر انقلاب اسلامی می‌پردازد.

برنامه‌های رسمی: سخنرانی مسئولان کشور، تجلیل از آرمانهای امام خمینی (ره) و شهدای انقلاب، و تأکید بر دستاوردهای نظام در حوزههای علمی، اقتصادی و دفاعی.

فعالیتهای مردمی: راهپیماییهای نمادین در شهرها، برنامههای فرهنگی در مدارس و دانشگاهها، و پخش مستندها و ویژهبرنامههای تلویزیونی با محوریت بازخوانی تاریخ انقلاب.

رسانه‌های شدن پیامهای کلیدی: تأکید بر مقابله با «استکبار جهانی» و حفظ اصول انقلاب در بیانیههای رسمی.

نگاههای داخلی و بین‌المللی

دیدگاه حامیان نظام: این روز را نقطه آغاز حاکمیت قانون اساسی مبتنی بر اسلام و خواست مردم میدانند و آن را پاسخ به نیاز تاریخی ایران برای رهایی از استبداد و استعمار توصیف میکنند.

نقدهای داخلی و خارجی: برخی جریانهای منتقد، نتیجه رفراندوم را تحت تأثیر فضای انقلابی آن دوره و عدم ارائه گزینههای جایگزین (مانند جمهوری سکولار) میدانند. مخالفان خارجی نیز معمولاً این رویداد را با چالشهایی مانند محدودیتهای آزادیهای مدنی پیوند میدهند.

تحلیلهای آکادمیک: پژوهشگران بین‌المللی این رفراندوم را نمونهای منحصربه‌فرد از شکلگیری یک نظام سیاسی ترکیبی (دین و مردمسالاری) در جهان معاصر ارزیابی میکنند.

چالشها و فرصتهای امروز

جوانان و نسل جدید: انتقال ارزشهای انقلاب به نسلهایی که تجربه مستقیم مبارزات پیش از انقلاب را ندارند، به یکی از دغدغههای مسئولان تبدیل شده است.

اقتصاد و تحریمها: برخی تحلیلگران معتقدند فشارهای اقتصادی بینالمللی ممکن است بر جشنهای مردمی این روز تأثیر بگذارد.

دیپلماسی عمومی: استفاده از این مناسبت برای معرفی دستاوردهای علمی و فناوری ایران (مانند حوزه هستهای و زیستفناوری) به جهانیان.

پیام‌های تاریخی

پیام‌های امام خمینی (ره) به مناسبت این روز، همواره محور اصلی تفکرات انقلاب اسلامی بوده است. ایشان در بیانیه‌های خود اعلام داشتند: «رأی مردم، سرنوشت کشور را رقم می‌زند.» این شعار تاریخی، در سال ۱۳۵۸ و در همان روز ۱۲ فروردین، به تحقق نظامی نوین و مبتنی بر اصول اسلامی منجر شد که از آن زمان تاکنون، ستون استواری برای رشد و پیشرفت کشور محسوب می‌شود.

در نهایت روز 12 فروردین نه تنها یک روز تاریخی، بلکه نماد خواست جمعی ملت ایران برای تعیین سرنوشت خود بر پایه آموزههای اسلامی است. اگرچه این رویداد در چهار دهه گذشته با فرازونشیبهای سیاسی و اجتماعی همراه بوده، اما همچنان بهعنوان سنگبنای حاکمیت ملی ایران شناخته میشود. آینده این مناسبت به توانایی نظام در پاسخگویی به نیازهای نسل جدید و حفظ تعادل بین آرمانهای انقلابی و واقعیتهای جهانی وابسته است.

گزارشی از امیر کریمی