به گزارش گروه سیاسی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ 12 فروردین‌ماه سال ۱۳۵۸، مردم ایران پس از سال‌ها مبارزه و ایستادگی به‌پای صندوق‌های رأی رفتند تا درباره سرنوشت کشورشان تصمیم بگیرند. همه‌پرسی تاریخی که نتیجه آن با بیش از ۹۸ درصد آرا، به تأسیس نظام جمهوری اسلامی منجر شد. اما این روز فقط یک انتخاب سیاسی نبود؛ بلکه تأیید مسیری جدید برای زیستن، سبک زندگی، ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی بود.
در واقع جمهوری اسلامی، تنها یک ساختار حکومتی نبود، بلکه یک زیست‌بوم جدید از باورها و هنجارهایی بود که از دل انقلاب اسلامی برخاست و قصد داشت مسیر جامعه را بر اساس مبانی دینی، اخلاقی و استقلال‌طلبی ترسیم کند. اما این انتخاب چگونه در زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشت؟ آیا این الگوی جدید توانست سبک زندگی جامعه ایرانی را متحول کند.
یک همه‌پرسی فراتر از سیاست
زمانی که مردم ایران در ۱۲ فروردین‌ماه سال ۱۳۵۸ به جمهوری اسلامی «آری» گفتند، در واقع به چیزی فراتر از یک تغییر سیاسی رأی دادند. این رأی‌گیری، نقطه آغاز مسیری بود که تمام جنبه‌های زندگی را تحت‌تأثیر قرار داد: از شیوه پوشش و تعاملات اجتماعی گرفته تا الگوی مصرف، روابط خانوادگی، عدالت اقتصادی و حتی نحوه تربیت نسل‌های آینده.
این انتخاب بر اساس چند مؤلفه کلیدی صورت گرفت:
- استقلال از نظام‌های غربی و شرقی
- عدالت اجتماعی و حمایت از مستضعفان
- گسترش اخلاق و معنویت در جامعه
- حفظ هویت ایرانی و اسلامی و مقابله با فرهنگ بیگانه
این در حالی است که همین اصول، بعدها به هسته اصلی سیاست‌گذاری‌های اجتماعی و فرهنگی تبدیل شد و در زندگی روزمره مردم تأثیر گذاشت.
تأثیر جمهوری اسلامی بر سبک زندگی مردم
1. خانواده و سبک تربیت اسلامی
پس از تأسیس جمهوری اسلامی، یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که تحت‌تأثیر قرار گرفت، نظام خانواده و سبک تربیت فرزندان بود. در واقع نظام جمهوری اسلامی تلاش کرد تا نهاد خانواده را بر پایه ارزش‌های اسلامی تقویت کند. به همین خاطر سیاست‌های تشویقی برای ازدواج آسان، فرزندآوری و نقش‌آفرینی والدین در تربیت نسل آینده، به یکی از محورهای اصلی برنامه‌ریزی اجتماعی تبدیل شد. در این راستا شاهد تغییرات کلیدی در مباحثی نظیر گسترش مدارس و نهادهای آموزشی مبتنی بر ارزش‌های اسلامی، تأکید بر نقش مادر در تربیت فرزندان و حمایت از زنان خانه‌دار، ایجاد فرهنگ جدید در زمینه ازدواج و سبک زندگی مشترک در این مدت ۴۶ساله بودیم.
2. عدالت اجتماعی و تغییر در الگوی معیشت
یکی از وعده‌های کلیدی جمهوری اسلامی، توزیع عادلانه‌تر ثروت و امکانات بود. انقلاب اسلامی با شعار حمایت از مستضعفان آغاز شد و پس از پیروزی، تلاش کرد این شعار را در عمل پیاده کند.در این راستا تأسیس کمیته امداد امام خمینی (ره) برای حمایت از اقشار محروم، تأسیس بنیاد مستضعفان و نهادهای انقلابی برای توزیع منابع اقتصادی، توسعه زیرساخت‌های رفاهی و خدمات عمومی در مناطق محروم پیگیری شد. البته این سیاست‌ها تأثیرات عمیقی بر سبک زندگی افراد جامعه گذاشت. بسیاری از خانواده‌هایی که در دوران رژیم پهلوی از امکانات اولیه بی‌بهره بودند، توانستند به آموزش، بهداشت و رفاه نسبی دسترسی پیدا کنند.
3. تغییر در پوشش و فرهنگ عمومی
یکی از ملموس‌ترین تغییرات پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تحول در پوشش و فرهنگ عمومی بود. فراگیر شدن حجاب اسلامی و ترویج ساده‌زیستی، جامعه شاهد تغییرات جدی در نحوه پوشش زنان و مردان شد.به‌گونه‌ای که در همان سال اول قانون حجاب در ادارات و محیط‌های اجتماعی تصویب شد. به دنبال آن ترویج پوشش‌های اسلامی از طریق رسانه‌های عمومی دنبال شد. همچنین کاهش جلوه‌های تجمل‌گرایی و تغییر در سبک معماری و شهرسازی در این مدت بودیم. منتها اگرچه این تغییرات با مقاومت‌هایی همراه بود، اما به‌مرور، بخش عمده‌ای از جامعه با این الگوی جدید همراه شد.
4. الگوی مصرف و اقتصاد مقاومتی
با شکل‌گیری گفتمان استقلال اقتصادی، مصرف‌گرایی و وابستگی به کالاهای خارجی به چالش کشیده شد. مردم تشویق شدند تا به تولید داخلی اعتماد کنند و زندگی ساده‌تری را انتخاب کنند.به همین خاطر تأکید بر تولید ملی و حمایت از صنایع داخلی، کاهش وابستگی به کالاهای غربی و ایجاد فرهنگ «اقتصاد مقاومتی»، تشویق به صرفه‌جویی و مصرف متعادل در زندگی روزمره از سوی مسؤولان ذیربط مورد توجه قرار گرفت. با این وجود در دهه‌های بعد، با افزایش فشارهای اقتصادی و تحریم‌ها، چالش‌هایی در اجرای این سیاست‌ها به وجود آمد.
سبک زندگی ایرانی و اسلامی؛ آرمان یا واقعیت؟
46 سال پس از ۱۲ فروردین‌ماه سال ۱۳۵۸ در ایران اسلامی شاهد تقویت فرهنگ خانواده و پایبندی به ارزش‌های اخلاقی، افزایش دسترسی محرومان به امکانات رفاهی و استقلال نسبی در زمینه تولیدات داخلی و خودکفایی صنعتی هستیم.البته نباید از برخی چالش‌ها غافل ماند، زیرا در این مدت رشد تجمل‌گرایی در برخی طبقات اجتماعی و فاصله از ساده‌زیستی صورت گرفته است، همچنین مشکلات اقتصادی منجر به تغییر اولویت‌های مردم شده است، به‌گونه‌ای که شاهد افزایش برخی ناهنجاری‌های فرهنگی هم هستیم.