با وجود نقش حیاتی این محصول در سبد خانوار ایرانی این صنعت با چالش‌های متعددی از جمله وابستگی به واردات نهاده‌ها، نوسانات قیمت و عدم یکپارچگی زنجیره تولید دست و پنجه نرم می‌کند. در این گزارش، به بررسی اولویت‌های دولت در سال ۱۴۰۴ برای بهبود صنعت مرغداری، افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی به واردات خواهیم پرداخت.
یک کارشناس اقتصاد کشاورزی، در گفت و گو با قدس تصویری روشن از چالش‌ها و فرصت‌های صنعت مرغداری ایران در آستانه سال 1404 ترسیم می‌کند. خداوردی با تاکید بر اهمیت گوشت مرغ در سبد غذایی مردم، به وابستگی این صنعت به واردات نهاده‌ها و ضرورت توسعه زنجیره‌های یکپارچه تولید اشاره کرده و معتقد است که با سیاستگذاری صحیح و تقویت شرکت‌های زنجیره‌ای، می‌توان بسیاری از آسیب‌های فرآیند تولید را کاهش و بهره‌وری را افزایش داد.
وی همچنین بر لزوم کاهش وابستگی به واردات نهاده‌ها از طریق افزایش بهره‌وری و استفاده از نهاده‌های جایگزین تاکید می‌کند. ماحصل گفت و گوی قدس با این کارشناس اقتصاد کشاورزی را بخوانید.
تولید و مصرف مرغ بیش از ۲ برابر سایر محصولات پروتئینی
مهدی خداوردی، کارشناس اقتصاد کشاورزی، با اشاره به اهمیت گوشت مرغ در سبد محصولات پروتئینی مردم گفت: در حال حاضر گوشت مرغ به عنوان یک محصول استراتژیک با سرانه مصرف سالانه حدود ۳۰ کیلوگرم به ازای هر فرد و تولید داخلی سالانه ۲.۶ میلیون تن، نقش پررنگی در تامین امنیت غذایی کشور دارد و براساس آمار، تولید و مصرف این محصول بیش از ۲ برابر سایر محصولات پروتئینی همچون گوشت قرمز، ماهی و تخم مرغ است.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تاکید کرد: صنعت مرغداری به عنوان بستری جهت تولید گوشت مرغ در کشور متشکل از حلقات متوالی وابسته به هم است؛ از جمله این حلقات شامل مرغ اجداد، مرغ مادر، مرغ گوشتی، کارخانجات جوجه‌کشی، کارخانجات خوراک، کشتارگاه و شبکه توزیع است.
خداوردی گفت: تولید گوشت مرغ در این صنعت ریسک بالایی دارد چراکه تغییر در قیمت، مقدار، مدت و کیفیت خروجی های هر حلقه، بر وضعیت همه حلقات تاثیرگذار است. همچنین تولید گوشت مرغ در این صنعت یک اقدام زمان بر بوده و نیازمند برنامه ریزی بلند مدت است و برخلاف برخی محصولات صنعتی نمی توان به راحتی مقدار و مدت فرآیند تولید آن را تغییر داد. در این میان کار با موجود زنده به پیچیدگی های این مسئله افزوده است.
لزوم توسعه زنجیره های یکپارچه تولید در صنعت مرغداری
خداوردی تصریح کرد: ایجاد و تقویت ارتباطات میان این حلقات منجر به افزایش تاب‌آوری صنعت در برابر تکانه‌های داخلی و خارجی می‌شود. از جمله تکانه‌هایی که همواره اثر منفی بر صنعت مرغداری و به طبع آن بر روی تولید گوشت مرغ گذاشته است مسئله عدم تنظیم عرضه و تقاضا در بازار است. چرا که به علت عدم پیش بینی پذیری تولید و مصرف همواره کمبود یا بیشبود گوشت مرغ، اقتصاد صنعت را دچار مشکل کرده، به طوری که بعضا تولیدکننده به علت کاهش قیمت گوشت مرغ دچار زیان می‌شود و بعضا مصرف کننده به علت افزایش قیمت این محصول پروتئینی باید هزینه بیشتری برای خرید گوشت مرغ پرداخت کند. از طرفی عدم ارتباط میان حلقات مختلف صنعت مرغداری با یکدیگر زمینه حضور واسطه‌ها را فراهم می‌کند این مسئله علاوه بر کاهش سود در بین حلقات مختلف صنعت، مدیریت تولید و اعمال سیاست‌های کنترلی توسط دولت را دشوارتر می‌کند.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تاکید کرد: برای بهبود وضع موجود ساختار صنعت مرغداری در کشور و کاهش چالش های تولید گوشت مرغ در سال ۱۴۰۴، دولت باید به نحوی سیاستگذاری کند تا بواسطه تقویت شرکت های زنجیره ای یکپارچه تولید، زمینه هماهنگی و ارتباط میان حلقات مختلف صنعت مرغداری ایجاد شود. این مسئله بسیاری از آسیب های فرآیند تولید را کاهش می دهد.
کاهش واردات یک میلیون تن نهاده دامی با افزایش بهره وری
خداوردی در ادامه با اشاره به مهم ترین نهاده های تولید گوشت مرغ در کشور گفت: ۲ نهاده اصلی تولید گوشت مرغ شامل جیره غذایی و جوجه یک روزه گوشتی است که حدود ۸۵ درصد قیمت تمام شده این محصول پروتئینی را تشکیل می دهند. در واقع بیش از ۹۰ درصد جیره غذایی مرغ شامل ۲ نهاده ذرت و کنجاله سویا است، در حال حاضر امکان تامین متناسب با نیاز این ۲ نهاده از طریق تولیدات داخلی وجود ندارد، لذا همواره بخش گسترده ای از نیاز صنعت معادل حدود ۲ میلیون تن کنجاله سویا و ۴ میلیون تن ذرت از طریق واردات تامین می شود.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی ادامه داد: همچنین جوجه یک روزه گوشتی مورد نیاز صنعت نیز از طریق سویه های مختلفی نظیر آرین، راس، کاب، آربوراکرز و ایندینریور تامین می شود که سویه آرین تحت مالکیت کشور ایران بوده و مابقی وابسته به واردات مرغ اجداد هستند. لذا این حجم از وابستگی گسترده به واردات علاوه بر ارز بری فراوان، زمینه ی ایجاد شوک های ارزی به کشور را رقم می زند و در صورت کوچک‌ترین اختلال در فرآیند تامین این ۲ نهاده از طریق واردات، نوسانات قیمتی در بازار محصولات پروتئنی ایجاد می شود.
وی به منظور کاهش وابستگی به واردات بر لزوم افزایش بهره وری در سال ۱۴۰۴ تاکید کرد و گفت: امکان کاهش واردات، معادل حداقل ۱ میلیون تن نهاده های دامی به واسطه جلوگیری از توزیع نهاده های دامی خام بین مرغداران و در مقابل استفاده از ظرفیت کارخانجات خوراک و همچنین اجرای طرح تولید مرغ سایز وجود دارد؛ البته تامین به موقع ارز واردکنندگان به منظور جلوگیری از انباشت بیش از حد نهاده های دامی در کشتی ها و انبارها که باعث کاهش جدی کیفیت آنها شده و زمینه رشد کپک، مخمر و سموم قارچی بویژه آفلاتوکسین می شود ضروری است در غیر این صورت کاهش بهره وری در تولید و انتقال سموم به مصرف کنندگان گوشت مرغ رخ خواهد داد.
لزوم استفاده از ظرفیت ورود موقت برای پردازش
خداوردی تصریح کرد: در بلند مدت با هدف افزایش ضریب خوداتکایی در تامین نهاده های دامی مورد نیاز جیره مرغ گوشتی باید در جهت استفاده از نهاده های جایگزین که قابلیت استفاده در جیره را دارند و توسعه کشت آنها نیز ممکن است، گام برداشت. در این راستا شناسایی نهاده های جایگزین و چالش های توسعه کشت آن ها و ارائه راهکار در این خصوص ضروری است. در همین جهت یکی از نهاده های جایگزین کنجاله سویا که می توان به واسطه آن فشار واردات سویا را کاهش داد، دانه کلزا و کاملینا است.
خداوردی با اشاره به ظرفیت مازاد تولید و پتانسیل صادراتی صنعت مرغداری، خواستار استفاده از رویه گمرکی ورود موقت مواد اولیه برای توسعه صادرات و رقابت با کشورهایی مانند ترکیه می‌شود. خداوردی ضمن اشاره به ظرفیت مازاد یک میلیون تنی تولید گوشت مرغ در صنعت مرغداری کشور گفت: ظرفیت صادراتی حدود ۷۰۰هزار تنی گوشت مرغ در منطقه وجود دارد، اگر برنامه ریزی درستی در بخش تولید انجام شود، می توان با استفاده از رویه گمرکی ورود موقت مواد اولیه، از ظرفیت مازاد تولید گوشت مرغ برای اهداف صادراتی بهره برد.
این کارشناس اقتصاد کشاورزی تاکید کرد: برای این هدف باید با کشور ترکیه که صادرات بالایی در منطقه دارد رقابت کرد، البته مزیت ایران برای تولید گوشت مرغ بیشتر است و می توان با تکیه بر تولید شرکت های زنجیره ای به اهداف مد نظر در ۱۴۰۴ در بخش صادرات رسید.
صنعت مرغداری ایران با پتانسیل بالا برای تامین امنیت غذایی و توسعه صادرات، نیازمند توجه ویژه و سیاست‌گذاری‌های هوشمندانه است. با یکپارچه‌سازی زنجیره تولید، افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی به واردات، می‌توان این صنعت را به یک موتور محرکه برای اقتصاد کشور تبدیل کرد. با تحقق اهداف تعیین شده در سال ۱۴۰۴ می توان شاهد رونق تولید، کاهش قیمت‌ها و افزایش رضایت مصرف‌کنندگان بود.