نوروز مهمترین سنت باستانی ایرانی است که با یک سری امور انسانی و اخلاقی همراه بوده است و مردم ایران تحول طبیعت را گرامی داشته و تلاش می‌کنند روح خود را همگام با تحول طبیعت، نو و متحول کنند و اسلام هم وقتی به ایران رسید بر این سنت و مناسک خوب آن مهر تأیید زد.

 

خبرنگار ایکنا به مناسبت تقارن نوروز 1404 و ماه رمضان با حجت‌الاسلام والمسلمین محمدمهدی تسخیری؛ استاد دانشگاه ادیان و مذاهب گفت‌وگو کرده است که در ادامه آن را می‌خوانیم؛ 

 

ایکنا ـ تصویر و نگاه اسلام به نوروز و سنت‌های ملی ایرانی چگونه است؟

 

ما یکسری مناسک و رسوم ملی و دینی داریم که گاهی در سطح فردی و گاهی اجتماعی است؛ مثلا ازدواج، زیارت و ... فردی است ولی یکسری اعیاد مذهبی در بین مسلمین، یهودیان و مسیحیان داریم یا مراسم بزرگداشت و گرامیداشت مانند ایام میلاد ائمه(ع) یا روزها و شب‌های مقدس و محترمی مانند شب‌های قدر، اعتکاف، عرفه، عاشورا و نیمه شعبان و ...که جنبه اجتماعی دارد.

 

نوروز هم از جمله آئین‌های ملی است که گرچه از نظر برخی، حالت افسانه‌ای دارد ولی جزء رسوم مردم ایران و برخی کشورهای دیگر قرار گرفته است و گاهی این مراسم با برخی ایام و مناسک مذهبی تقارن پیدا می‌کند. البته یکی از خوبی‌های مردم ایران آن است که وقتی چنین تقارنی ایجاد شود طوری برخورد می‌کنند که تداخلی پیش نیاید؛ مثلا اگر نوروز در محرم واقع شود مردم عزاداری خود را برپا می‌کنند و احترام ایام محرم را مراعات می‌کنند. البته وقتی ما از آئین سخن می‌گوییم مراسمی است که مورد تایید شرع باشد زیرا دین اسلام، برخی آئین‌ها و کارهایی که در آن انجام می‌شود را تایید می‌کند مثلا در نوروز صله رحم و دید و بازدید رواج دارد، رسیدگی به فقرا و محرومین و بخشش و عفو همدیگر و اعطای هدیه را سراغ داریم که همگی مورد تایید دین مبین اسلام است. 

 

ایکنا ـ برخی نوروز را متهم به خرافه می‌کنند که مورد تایید اسلام نیست، آیا این نگاه درست است؟

 

قطعا خیر. همانطور که فرمودید برخی ایراد می‌گیرند که نوروز ریشه دینی ندارد و مورد تایید اسلام نیست؛ جواب این است که ما دو نوع آئین داریم؛ آئین‌های مذهبی و آئین‌های ملی. ما هیچ‌وقت نوروز را به عنوان یک مراسم دینی و شیعی و مذهبی تلقی نکرده‌ایم زیرا هم در رد آن و هم تایید آن روایت داریم و اخبار، کارهای مثبت در نوروز را مورد تایید قرار داده است. وقتی هدیه نوروز برای حضرت امیر(ع) آوردند ایشان پرسیدند چیست؟ جواب دادند که هدیه نوروز و ایشان فرمودند: هر روز را نوروز قرار دهید. 

 

شب‌های قدر که امسال هم‌زمان با نوروز است شب‌های مبارکی است؛ شب قدر ذاتا مبارک است و تقارن آن با بهار طبیعت را به فال نیک می‌گیریم؛ نوروز هم طبق برخی اخبار روز تولد حضرت آدم(ع) است و روزی است که پیامبر(ص)، امام علی(ع) را به عنوان جانشین منصوب فرمودند و روزی است که حضرت مهدی(عج) ظهور خواهند کرد.

دین در شب‌های قدر از ما می‌خواهد که ارتباط با خدا داشته باشیم؛ در همین دعای تحویل سال «یا مدبر الیل و النهار ...» تاکید بر توحید است و اینکه خداوند مدبر شب و روز و محول احوال طبیعت و انسان‌ها است و از خدا می‌خواهیم که حال ما را به بهترین حال برگرداند. بنابراین آئین باستانی نوروز در راستای شب قدر و روز قدر، انسان را به توحید متصل می‌کند. 

 

ایکنا ـ یکی از مناسک خوب در فرهنگ ایرانی و اسلامی، صله رحم در ایام نوروز است چه بایسته‌هایی باید در این ایام رعایت شود؟

 

روایات متعددی از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در مورد اهمیت صله رحم داریم از جمله فرمودند که صله رحم فواید بسیاری دارد؛ اول اینکه اعمال انسان را پاکیزه می‌کند، دارایی انسان را افزایش می‌دهد، بلاها را از انسان دور می‌کند و مرگ انسان را به تاخیر می‌اندازد. صله رحم در حد فردی و خانوادگی نیست و حتی اگر دولت‌های اسلامی با همدیگر صله رحم داشته باشند هم وضع اقتصادی آنان بهتر خواهد شد و هم آرامش آنان تقویت می‌شود. 

 

در صله رحم باید حواسمان به اقوام و فامیل باشد زیرا کسانی هستند که محجوبند و با سختی دست و پنجه نرم می‌کنند و بر اساس دستورات دینی انسان ابتدا باید به اقوام خود رسیدگی کند. امروزه متاسفانه این مسائل در جامعه کمرنگ شده است؛ امروز کاسب محله مانند صله رحم با هم‌محله‌ای و همشهری خود برخورد نمی‌کند. اگر انسان کالایی را به قوم و خویش و فرزند و همسر خود بفروشد به پایین‌ترین نرخ می‌فروشد و در جامعه واقعی اسلامی چنین رفتاری باید وجود داشته باشد به خصوص در نوروز و ایام شب قدر این ترحم و علقه فامیلی مؤمنانه باید بیشتر شود.

 

حضرت علی(ع) در نامه به مالک اشتر فرمودند ای مالک مردم یا برادران دینی تو هستند یا اینکه هم‌نوع تو و در هر صورت باید با آنان ارتباط خوبی داشته باشی؛ باید در ایام نوروز بدون تجمل صله رحم کنیم و این کار باعث شادابی جامعه و کاهش فقر است. شب قدر از ما می‌خواهد همه امور را برای رضای خدا انجام دهیم و دل چنین انسانی، نوروزی و شب قدری است. 

 

نوروز و مراسم آئینی وسیله و ابزاری برای وصل شدن دل انسان در درجه اول با خدا و در درجه دوم با سایر انسان‌ها و حتی طبیعت است؛ برخی فکر نکنند اگر مسئول اداره و یا فروشنده کالایی هستند زرنگی می‌کنند اگر گران بفروشند، زیرا گرفتار مکر خدا می‌شوند کما اینکه قرآن فرموده است: وَمَكَرُوا وَمَكَرَ اللَّهُ ۖ وَاللَّهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ.

 

گفت و گو از علی فرج زاده