به گزارش خبرگزاری آنا، یکی از نکات اساسی برای تحقق تمدن نوین اسلامی، شناخت شاخصه‌ها و عوامل مؤثر در شکل‌گیری آن است و یکی از شاخصه‌های تمدن نوین اسلامی، پیشرفت در علم و فناوری است که مقام معظم رهبری به کرات بر آن تأکید داشته‌اند. چنانچه در بیانیه گام دوم انقلاب نیز به عنوان یک سند بالادستی به ضرورت توجه بیش از پیش به علم و دانش و پژوهش برای تمدن‌سازی تأکید شده است.
طرح گفتمان تمدنی و زیرساخت‌های آن از جمله پیشرفت در علم و فناوری با هدف کسب مرجعیت علمی از سوی مقام معظم رهبری موجب شد تا حرکت به سوی تحقق این امر مهم مورد توجه قرار گیرد.
پیشگامی در علم و فناوری یکی از محور‌های تمدن‌سازی اسلامی است که در مفهوم مرجعیت علمی بازتاب یافته است. تحلیل روند ظهور نخبگان ایرانی از ظهور اسلام تا انقلاب اسلامی نشان می‌دهد که جنگ‌ها، ویرانی‌ها و حتی دیکتاتوری‌های سیاسی، نتوانسته‌اند سد مهمی در برابر بروز استعداد‌های درخشان بین ملت ایران باشند و اختناق فکری و عقیدتی مانع مهمتری بوده است.
پژوهشگران در مقاله‌ای با عنوان با عنوان «نقش رواداری در مرجعیت علمی، تمدن‌سازی و ظهور نخبگان» به این موضوع پرداخته‌اند که یکی از محور‌های اصلی تمدن‌سازی نوین اسلامی، پیشرفت در علم و فناوری است. بر این اساس اگرچه هر یک از مؤلفه‌های قدرت، نقش حیاتی در ارتقای قدرت ملی دارند، علم و فناوری از جایگاه برتری برخوردار است، چرا که علاوه بر کارکرد مستقل، در تقویت ابعاد دیگر نیز تعیین‌کننده است.
ترویج کرسی‌های آزاداندیشی
در این پژوهش آمده است که به رغم تأکید مقام معظم رهبری در دیدار‌های گوناگون با مسئولان، دانشجویان و اساتید بر اهمیت کرسی‌های آزاداندیشی، این مطالبه و دغدغه کلیدی هنوز به طور کامل مورد توجه سیاستگذاران و سیاست‌پژوهان قرار نگرفته است.
برخورد تشریفاتی با کرسی‌ها، فقدان متولی، فقدان الگوی مناسب و سردرگمی فعالان و عدم انتخاب موضوع و پرسش مناسب از جمله موانع برگزاری موفق کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها هستند.
به زعم این پژوهش با آزادی فکر است که انسان‌ها می‌توانند آزاد بی‌اندیشند. در غیر فضای آزاد فکری، امکان رشد وجود ندارد. برای فکر، برای علم، برای میدان‌های عظیم پیشرفت بشری اصلا جایی وجود نخواهد داشت. پیشرفتی که در مباحث کلامی و مباحث فلسفی در کشور وجود داشته است، تماما در سایه مباحثه و جدل و بحث بوده است.
در این راستا برخورد تشریفاتی با کرسی‌ها، فقدان متولی، فقدان الگوی مناسب و سردرگمی فعالان و عدم انتخاب موضوع و پرسش مناسب از جمله موانع برگزاری موفق کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها هستند.
توسعه ارتباطات علمی بین‌المللی
یافته‌های این پژوهش تأکید می‌کنند که در میان دو نگرش رقیب به مرجعیت علمی، با توجه به ضعف دیدگاه درون‌نگر در ارائه شاخص‌های ارزیابی خودبسنده، سیاستگذاران ناگزیرند از سنجه‌های نگرش برون‌نگر بهره‌برداری کنند.
به زعم این پژوهش متواترترین شاخص مبتنی بر این دیدگاه ارتباط با جامعه علمی داخلی و بین‌المللی و حضور در شبکه‌های علمی و حوزه‌های میان‌رشت‌های است که مبین ضرورت توسعه ارتباطات علمی برون‌مرزی است.
در این راستا تشریح نقش همکاری‌های بین‌المللی در ارتقای احتمال پذیرش و ارجاع به مقالات و همچنین بهبود جایگاه دانشگاه‌ها در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی، می‌تواند به اهتمام بیشتر مدیران، اعضای هیئت علمی و دانشجویان به این مقوله محوری در مرجعیت علمی بی‌نجامد.
تسهیل تحرک علمی در دانشگاه‌ها
در این پژوهش آمده است که همخونی دانشگاهی یا استخدام دانش‌آموختگان خودی به تمایل دانشگاه‌ها به جذب دانش‌آموختگان خود در مقطع دکتری به عنوان اعضای هیئت‌علمی اشاره دارد.
به گفته این پژوهش این مسئله علاوه بر کاهش بهره‌وری علمی (تمرکز بیشتر اعضای هیئت‌علمی همخون بر آموزش و امور اداری و کاهش برون‌داد‌های پژوهشی) به کاهش تعاملات خارج از دانشگاهی اعضای هیئت‌علمی می‌انجامد که محدودیت افق ایشان و غلبه رویکرد زمینه‌گرایانه را در پی دارد.
در این راستا اجرای سیاست‌های تحرک دانشگاهی (از طریق گذراندن دوره پسادکتری یا دوره‌های آموزشی- پژوهشی در دانشگاه‌های معتبر و بازنگری در سیاست‌های استخدامی) تعیین سهمیه جذب خودی‌ها و گنجاندن مؤلفه‌های تحرک علمی در مؤلفه‌های جذب می‌تواند پیامد‌های آسیب‌زای همخونی دانشگاهی را کاهش دهد.
در پایان این پژوهش آمده است که تسهیل و حمایت از تشکیل اندیشکده‌های تخصصی، برگزاری نشست‌های هم‌دلانه و غیررسمی میان مسئولان و محققان، معرفی و تبیین شخصیت‌ها و الگوهای برجسته، آموزش نگرش‌ها، تفکرات و سبک زندگی روادارانه و همراه با مدارا در نظام آموزش رسمی، از دیگر توصیه‌های سیاستی قابل ارائه در این زمینه است که نیازمند تحلیل و مداقه عمیق‌تری است.
این پژوهش به کوشش مهدی فاطمی (دکتری سیاست‌گذاری علم و فنّاوری دانشگاه تربیت مدرس)، سپهر قاضی نوری (استاد مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس) و جواد امانی (دکتری سیاست‌گذاری علم و فناوری گروه مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه تربیت مدرس) انجام شده است.
انتهای پیام/