به گزارش ایرنا، شهرستان آشتیان در ۸۰ کیلومتری اراک واقع شده و از شمال به تفرش و قم، از جنوب و جنوب شرق به شهرستان‌های دلیجان و اراک و از غرب به شهرستان فراهان محدود می‌شود.
آشتیان از شهرهای قدیمی ایران است و در گذشته در زمره مادسفلی یا ماد بزرگ بوده و آثار زیادی از دوره مادها در این خطه وجود دارد و اکنون با یک‌هزار و ۲۳۹ کیلومتر مربع وسعت به عنوان یکی از شهرستان‌های استان مرکزی با یک بخش مرکزی و سه دهستان گَرکان، سیاوشان و مزرعه‌نو نقش‌آفرینی دارد.
دکتر «محمد قریب»، دکتر «عبدالعظیم قریب»، دکتر «عبدالکریم قریب»، «عباس اقبال آشتیانی»، «پروین اعتصامی»، دکتر «کاظمی آشتیانی»، میرزا «یوسف اعتصامی آشتیانی»، میرزا «هدایت الله دفتری»، میرزا «محمد حسین قریب» (شمس العلما)، میرزا «علی آشتیانی»، میرزا «محمدعلی مستوفی»، دکتر «اسماعیل آشتیانی» از جمله مشاهیر علمی، ادبی، فرهنگی و هنری شهرستان آشتیان هستند که هر کدام از آنها گام‌های ارزشمند و بلندی را در مسیر تعالی و توسعه ایران زمین برداشته و نامشان همواره بر تارک تاریخ می‌درخشد.
دکتر «محمد مصدق»، میرزا «حسن مستوفی الممالک»، میرزا «یوسف مستوفی الممالک»، میرزا «علی آشتیانی» (امین حضور)، میرزا «هدایت الله وزیر دفترآشتیانی» و میرزا «محمد رفیع خان معتمدالایاله» نیز از مهمترین مشاهیر سیاسی و اجتماعی این خطه تاریخی است.
علامه «سید جلال‌الدین آشتیانی»، میرزا «حسن آشتیانی»، آیت الله میرزا «احمد آشتیانی»، آیت الله میرزا «مرتضی آشتیانی»، آیت الله میرزا «ابوالقاسم دانش آشتیانی»، حکیم میرزا «مهدی آشتیانی» هم از مشاهیر مهم دینی و مذهبی آشتیان هستند.
این شهرستان قدمتی دیرینه دارد و هویتی دینی و تاریخی آن گواه بر پرورش نام‌آوران بزرگ تاریخ علم و سیاست و ادب است و در این منطقه آثار تاریخی ارزشمندی قرار دارد که تماشای آنها در ایام نوروز برای مسافران خالی از لطف نیست.
وجود تعداد زیادی آتشکده در این منطقه مانند (آتشکده فردجان و فراهان) ارتباط واژه آشتیان را با دین زرتشت قوی می‌سازد، این منطقه در واقع در دامنه ارتفاعات کوه‌های مرکزی استان واقع شده و از جنوب به دشت فراهان و کویر میقان منتهی می‌شود، کوه رف قاسم کش، کوه کلاهه و میراب از مهمترین ارتفاعات این منطقه است.
شهرستان آشتیان آثار و بناهای تاریخی ارزشمندی در خود جای داده و در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود در کنار مشاهیر ارزنده به حیات اجتماعی خود نیز ادامه داده است.
آشتیان یکی از مناطق نسبتا سردسیر ایران است که در گذشته باغات زیادی در این شهر وجود داشت و نسبت به جمعیت آن زمان کفایت می‌کرد اما به مرور زمان تا به امروز دیگر اثر چندانی از آنها باقی نمانده است.
صابون، گردو و بادام مهمترین سوغات شهرستان آشتیان است و کارگاه‌های صابون‌سازی یکی از جاذبه‌های مهم اقتصاد سنتی در این شهرستان محسوب می‌شود.
در زمان سکونت زرتشتیان قسمتی از این سرزمین به موبدان و آتشکده‌ها برای عبادت اختصاص داشته که بنا به تفسیر (دهگان) لفظ آشتیان به معنی معبد و نیایشگاه بوده و کلمه آشتیان مرکب از ۲ جز یشت به معنی پرستش، قربانی، دعا و سرود مذهبی و «یان» که معرف مکان و جایگاه است و در زمان‌های باستان در این مکان آتشکده معروفی قرار داشته که زیارتگاه مردم آن زمان بوده و این شهر را «آشتیان» که در زبان پهلوی به معنای پرستشگاه و جایگاه قربانی است، می‌نامیدند.
روستای آهو
روستای آهو شهرستان آشتیان از جمله روستاهای هدف گردشگری استان مرکزی است که با وجود طبیعتی بکر و آب و هوایی مطبوع، مقصدی مناسب برای مسافران و گردشگران نوروزی محسوب می‌شود.
این روستا از توابع بخش مرکزی شهرستان آشتیان با مختصات جغرافیایی ۵۰ درجه و ۲ دقیقه طول شرقی و ۳۴ درجه و ۳۳ دقیقه عرض شمالی در پنج کیلومتری آشتیان و ۸۰ کیلومتری شهر اراک قرار دارد.
روستای آهو از شمال به کوه سینه زرد، از جنوب به کوه سینه سیاه و از جنوب شرقی به کوه ساخته کمر محدود شده و تاکنون سه قنات در آن به ثبت رسیده است.
روستای آهو را شاید بتوان از دیدگاه دیگری به سرزمین کوه‌ها نسبت داد، چرا که در اطراف کوه‌های متعدد محصور شده است.
وجود کوه‌های فراوان در اطراف این روستا سبب شده که اقلیمی معتدل و کوهستانی رقم بخورد و مسافرانی که علاقه‌مندند که ایام نوروز خود را در منطقه‌ای با چنین آب و هوا بگذرانند، روستای آهوی آشتیان بهترین گزینه است.
با آغاز فصل بهار تمامی درختان منطقه آهو، لباس رنگین بر تَن خود می‌کنند و مسافرانی که عاشق مشاهده درختان بهاری با شکوفه‌های رنگارنگ هستند، می‌توانند از این روستا دیدن کنند.
این روستا در یک محدوده کوهستانی بر روی دامنه‌های تپه‌ای با شیب نسبتا ملایم استقرار یافته و بافت مسکونی آن متراکم است.
موقعیت و استقرار روستای آهو موجب پیدایی مناظر طبیعی و چشم اندازهای بسیار زیبایی شده که چشم هر بیننده‌ای را خیره می‌کند.
برای نامگذاری این روستا به نام آهو دلایل مختلفی توسط کارشناسان تاریخی ذکر شده و هریک موضوعی را مبنی بر آن دانسته‌اند و در تمام قسمت‌های روستای آهوی آشتیان، نهرها و چشمه‌های متعدد را می‌توان دید که با زلالی آب‌های خود مسافران نوروزی را به سمت خود فرا می‌خواند.
مردم روستا به زبان فارسی و با لهجه محلی سخن می‌گویند، مسلمان و پیرو مذهب شیعه جعفری هستند و در این منطقه حدود ۲۰۰ نفر جمعیت ساکن است و شغل اصلی ساکنان روستا کشاورزی و دامپروری است و محصولاتی چون میوه، گندم، حبوبات و لبنیات تولید می‌کنند و صنایع دستی چون قالی بافی در بین آنها رواج دارد.
از دیگر جاذبه‌های گردشگری روستای آهو می‌توان به مناظر طبیعی و پوشش گیاهی منحصر به فرد اشاره کرد که محصور شده در کوه‌های سینه زرد و سینه سیاه است.
وجود ۲ امامزاده بی‌بی شهربانو(ع) متعلق به دوره قاجاریه و امامزاده عبدالله(ع) متعلق به دوره صفویه در این روستا پذیرای زائران است.
قلعه مستوفی الممالک
قلعه مستوفی الممالک در یک کیلومتری غرب شهر آشتیان واقع شده، این خانه اعیان‌نشین که به عمارت مستوفی الممالک مشهور است در محله درخونگاه، روزگاری برای خود اسم و رسمی داشت اما امروزه در میان آپارتمان‌های قد و نیم قد به لوکیشن سریال و فیلم‌ها تبدیل شده است. عمارت مستوفی الممالک متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین شاه قاجار یعنی حدود ۱۱۳ سال پیش، با سبک و سیاق خاص معماری آن دوره، که ویژگی آن استفاده از عناصر و بن مایه‌های اروپایی است، ساخته شده است.
آسیاب جفتی شهرستان آشتیان
یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری آشتیان، که در حوالی این شهر قرار دارد، آسیاب جفتی است که مکانی با صفا و مناسب برای گذراندن اوقات فراغت به خصوص در فصول زیبای بهار و تابستان است، تاریخ ساخت این بنای تاریخی به دوره قاجاریه برمی‌گردد و شامل ۲ آسیاب در کنار هم با فاصله کمی ساخته شده و دست نخورده مانده است، این آسیاب‌ها توسط آب کار می‌کرده‌اند و هر آسیاب به صورت مجزا دارای مخزنی بوده که توسط جویبار آب پُر می‌شده و از سوراخ بسیار کوچکی که در زیر مخزن بوده، آب به شدت و قدرت زیاد خارج و سنگ آسیاب را به گردش در می‌آورده است.
خانه معتمدالایاله
خانه معتمدالایاله از دیگر جاذبه‌های تاریخی این منطقه است که در غرب آشتیان است، معتمدالایاله از مردان سیاسی دوره قاجار در این شهرستان بوده که عمارت مربوط به این شخص دارای معماری قاجاریه و فضاهای مسکونی خدماتی و آب انبار است، این مکان تاریخی در بافت قدیم شهر آشتیان واقع شده است.
بر سر درب این خانه کوبه‌ای برنجی دیده می‌شود که بر روی آن حک شده است؛ «معتمد الایاله ۱۳۱۸، عمل استاد عبدالکریم شیرازی» که به نظر می‌رسد میخ‌ها و کوبه‌های درب در شیراز ساخته شده است.
در بالای سر درب، گنگره‌هایی از آجر و چند کاشی معرق به کار رفته است، در کاشی دایره وسط سر درب، آیات زیبایی از قرآن با خط بسیار زیبا تحریر شده، در بالای آن با گچ برجسته نام استاد و بنای ساختمان «عمل عبدالرحیم گرکانی» نوشته شده است.
در سمت راست سر درب خانه، کاشی با نقشی از سرباز قزلباش در حال اسب سواری است، قدمت این کاشی به دوران صفویه می‌رسد، در سمت چپ، کاشی با تصویری از ۲ بانو در حال موسیقی را به تصویر کشیده است، این کاشی مربوط به دوره قاجاریه است.
چهار ستون نیمه لخت و ۲ ستون نیم دایره با طرح برجسته‌ای از گل و گلدان از آجر ساخته شده است که در طرفین درب ورودی به کار رفته است، در زیر سکوی نشیمن جلوی درب، ۲ سنگ حجاری شده از گل نیلوفر آبی قرار دارد که نماد زندگی است.
این سر بنا توسط دالان مسقف آجری زیبایی به حیاط عمارت می‌رسد، حیاطی بزرگ و مربع شکل با تالاری در ضلع جنوبی و ساختمانی ۲ طبقه در شمال و غرب حیاط با اتاق‌های تو در تو، خانه‌های عیان‌نشین را به تصویر می‌کشد.
این خانه در حدود ۵۰۰ مترمربع و در حال حاضر مرکز اسناد آشتیان شناخته می‌شود و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۲۰۹۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آب انبار نایب در روبروی این بنا توسط معتمد ساخته شده است، در جوار این خانه عمارت دیگری به نام «ارگ» وجود داشته که کارهای اداری و حکومتی معتمد در آن جا انجام می‌شده است، این عمارت از خانه قدیمی‌تر و به نظر می‌رسد که توسط معتمد بازسازی شده بوده و متاسفانه در سال ۱۳۷۵ تخریب شد.
موزه آشتیان
در بافت قدیمی شهر آشتیان خانه‌ای تاریخی وجود دارد که مردم آشتیان صاحب اولیه آن را شخصی به نام میرزا هدایت الله وزیر دفتر می‌دانند. میرزا هدایت الله ( پدر دکتر محمد مصدق ) از رجال و مستوفیان بنام همزمان با ناصرالدین شاه قاجار بوده و در دوره حکومت وی به وزارت لشکر و سپس به منصب وزیر دفتر برگزیده شد.
بنای تاریخی میرزا هدایت الله، وزیر دفتر در عصر قاجار با استفاده از مصالح خشت، گل، چوب، آجر و گچ است که به دست هنرمندان معمار به باغی از لطافت و زیبایی بدل شده است.
دسترسی به بنا از ۲ طریق، یکی از درب واقع در کوچه واقع در ضلع شمال شرقی بنا و دیگری از داخل بازار شهر آشتیان امکان پذیر است، این عمارت مشتمل بر راهروی ورودی، میانسرا ( حیاط مرکزی )، آب انبار و فضای مسکونی و خدماتی در ۲ جبهه شمالی و غربی حیاط است، در حیاط بنا، حوض و مخزن آب انباری قرار دارد که روزی از قنات شهر پر می‌شده، دسترسی به پاشیر این آب انبار از گوشه جنوب شرق حیاط، از طریق چند پله میسر است که در نمای جبهه شرقی و جنوبی حیاط، طاق نماهایی در یک یا ۲ طبقه، با قوس جناقی به اجرا در آمده‌اند.
امامزاده احمدبن اسماعیل محسن آباد
آستان امامزاده احمدبن اسماعیل(ع) در شهرستان آشتیان، در بخش مرکزی، ۱۶ کیلومتری جنوب غربی شهرآشتیان، روستای محسن آباد، از دهستان گرکان شهرستان آشتیان واقع شده است.
قدمت بنای اصلی ساختمان بقعه مربوط به دوره صفوّیه است و دیوارهای آن از سنگ لاشه و خشت و گل ساخته شده است، گنبد قدیمی بقعه فروریخته و به جای آن گنبدی مخروطی، خمیده یا زنگوله‌ای شکل ساخته شده است.
فضای حرم هشت ضلعی است و داخل حرم یک ضریح آلومینیومی طلایی رنگ در سال ۱۳۸۰ شمسی نصب شده، بقعه دارای یک شبستان ورودی است که در سال ۱۳۷۷ شمسی ساخته شده، درسر درب حرم یک سنگ تاریخی است که بر روی آن اشعاری دارد و ضمن آن اشاره به «احمد بن اسماعیل» از صلب امام جعفرصادق(ع) دارد و سال ساخت بقعه را نوشته است.
خانه دکتر عبدالعظیم قریب
این بنا در مرکز روستای «گَرکان»، رو به روی دانشسرای گَرکان قرار دارد، این بنای قاجاری مربوط به خاندان بزرگ «قریب» است که در عرصه علم، فرهنگ و ادب ایران زمین سهم به سزایی دارند، از جمله می‌توان به «دکتر محمد قریب» بنیانگذار طب کودکان در ایران، «دکتر عبدالعظیم قریب» استاد زبان و ادبیات فارسی و «پروفسور عبدالکریم قریب» پدر علم زمین‌شناسی ایران و بنیانگذار دانشگاه اراک اشاره کرد.
منطقه شکار ممنوع کلاهه
این زیستگاه طبیعی واقع در شمال شهرستان آشتیان دارای وسعتی معادل ۱۹ هزار و ۱۲۶ هکتار است که در حال حاضر به عنوان منطقه شکار ممنوع تحت حمایت سازمان محیط زیست قرار دارد. کلاهه آشتیان با کوه‌های خشک و صخره‌ای، تپه ماهورها و حوزه دشتی، دارای اقلیمی متنوع است و همین ویژگی مهم باعث شده تا طیف وسیعی از تنوع گونه‌های گیاهی و جانواری را در خود داشته باشد.
آشتیان یکی از ۱۲ شهرستان استان مرکزی و سرزمین مشاهیر بزرگ تاریخ ایران است که عالمان، بزرگان دینی و اندیشمندان برجسته تاریخ‌ساز ایران را پرورش داده است.
این شهرستان با ۲۵ هزار نفر جمعیت در ۸۰ کیلومتری اراک واقع است و از شمال به تفرش و قم، از جنوب و جنوب شرق به شهرستان‌های دلیجان و اراک و از غرب به شهرستان فراهان محدود می‌شود.