به گزارش خبرگزاری ایمنا از زنجان، شب، آرام و سنگین بر شهر گسترده است، خانه‌ها در خاموشی فرو رفته‌اند و تنها فانوس‌هایی که از پنجره‌ها می‌تابد، نشانی از بیداری شب‌زنده‌داران است، در این سکوت رازآلود، ناگهان صدایی می‌شکند، صدایی که قرن‌هاست، همدم شهر است.
سحرخوان با چاووش‌خوانی و اشعاری که رنگ و بوی رمضان دارند، از کوچه‌ای به کوچه‌ای دیگر می‌رود، در دستش چوبی یا دایره‌ای ساده است و با لحنی گرم، مردمان را به بیداری فرامی‌خواند: «اوباشدان، اوباشدان».
این آوا، بخشی از خاطرات جمعی مردم زنجان است، بسیاری از کهن‌سالان، هنوز با شوق از روزهایی یاد می‌کنند که نوجوانی نحیف با شالی بر گردن، سحری‌خوانی را از پیران شهر می‌آموخت و حالا خود، ادامه‌دهنده این رسم نیکو شده است.
در کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده، گاه پنجره‌ای نیمه‌باز می‌شود و نور کم‌رنگ چراغی، سایه‌ای بر زمین می‌افکند، مادری با لبخندی محو از پشت پرده گوش می‌سپارد، کودکانی که برای نخستین‌بار روزه گرفته‌اند، سر از لحاف بیرون آورده و به این صدای دلنشین گوش می‌دهند، صدایی که به آنان نوید می‌دهد که صبح نزدیک است، سحر از راه رسیده و سفره مهربانی گسترده شده است.
رواج سنت سحرخوانی در روستای اسدآباد
ستار محمدی، یکی از ساکنان روستای اسدآباد زنجان درباره اجرای این رسوم در این روستا به خبرنگار ایمنا می‌گوید: با ورود تکنولوژی از جمله ساعت، گوشی تلفن همراه و وسایل ارتباطی همچون تلویزیون و رادیو، سحرخوانی در اغلب نقاط استان منسوخ شده است، اما مردم روستای اسد آباد زنجان با توجه به اینکه اغلب ساکنان از افراد سابقه‌دار و قدیمی هستند، همچنان سنت‌های قدیمی ماه رمضان را نگه داشته‌اند.
وی می‌افزاید: هنوز هم با وجود تکنولوژی‌های بسیار در روستای اسد آباد زنجان سحرخوانی مرسوم است و مردم بدون توجه به هوشمند شدن جامعه، همان سنت سحرخوانی قدیم را می‌پسندند.
به گفته محمدی، کربلایی مختار یکی از اهالی روستا است که از کودکی سحرخوانی را در کنار پدرش یاد گرفته و هر سال این کار را انجام می‌دهند، البته این سحرخوانی با همکاری همسر کربلایی مختار انجام می‌شود و در روزهایی که کربلایی مختار سحرخوانی می‌کند، همسرش فانوسی روشن می‌کند و به دست پسرش می‌دهد تا به همراه پدر به کوچه‌های روستا برود.
وی تصریح می‌کند: مردم روستا استقبال زیادی از این سنت دارند و در طول ماه اگر چراغ خانه‌ای خاموش باشد، کربلایی مختار با زدن مشت بر دیوار خانه ساکنان را برای سحری بیدار می‌کند.
کارخانه کبریت زنجان، نماد سحرخوانی
ذبیح‌الله شاه‌محمدی، پژوهشگر فرهنگ عامه زنجان و نویسنده زنجانی نیز درباره سنت‌های پیشین زنجان در ماه رمضان به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آئین سحرخوانی یک رسم قدیمی در زنجان قدیم بوده است که به رسم بیدارباش برای سحر اجرا می‌شده است.
وی با بیان اینکه آئین سحرخوانی در زمانی انجام می‌شد که هیچ وسیله ارتباطی در روستاها و شهرها وجود نداشت، می‌افزاید: بر همین اساس سحرخوان با کوبیدن در خانه‌ها و شلیک توپ‌های مشقی مردم را برای بلند شدن در سحر بیدار می‌کرده است.
این پژوهشگر زنجانی ادامه می‌دهد: این رسم در شهر زنجان تا قبل از احداث کارخانه کبریت سابق که در حال حاضر به موزه تبدیل شده است، ادامه داشت، اما پس از احداث کارخانه کبریت متصدی سوت کارخانه با نواختن آن مردم را نسبت به ساعت سحر آگاه می‌کرد.
شاه‌محمدی ادامه داد: البته رسم‌های دیگری نیز در زنجان وجود داشت که برخی از مردم در واقع همان سحرخوانان روی پشت‌بام‌ها می‌رفتند و با صدای بلند به خواندن مناجات می‌پرداختند، همین موضوع موجب می‌شد که مردم برای سحر بیدار شوند.
وی با بیان اینکه در ماه مبارک رمضان سنت‌های بسیاری در روستاهای زنجان اجرا می‌شد، اضافه می‌کند: برخی از این سنت‌ها همچون پختن شیرینی مخصوص، آداب و رسوم مربوط به آخرین جمعه ماه مبارک رمضان و همچنین چای چورکی در برخی از کتاب‌ها به ثبت رسیده است.
سنت سحرخوانی رو به فراموشی می‌رود
سید میکائیل موسوی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه این استان غنی از آداب و رسوم قدیمی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: البته برخی از این سنت‌ها همچون سحری‌خوانی در بین استان‌های مختلف مرسوم بوده و به صورت کلی به ثبت رسیده است، سحرخوانی به شیوه محلی یک سنت مرسوم است که طی چند سال گذشته منسوخ شده است اما در برخی از روستاها همچنان وجود دارد.
وی می‌افزاید: برخی از روستاها به لحاظ نداشتن راهکارهای ارتباطی یا ضعیف بودن آن همچنان سنت سحرخوانی را اجرا می‌کنند و روستای اسد آباد زنجان در این زمینه شهرت خاصی دارد.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان با بیان اینکه سنت‌های دیرینه هرچند ضعیف باید در جامعه نمود داشته باشد، اضافه می‌کند: در صورتی که این سنت‌ها کم‌رنگ شود، سنت‌های بی‌ریشه غربی در کشور رواج پیدا خواهد کرد.
موسوی با بیان اینکه حفظ آیین‌هایی همچون سحرخوانی یا سایر سنت‌هایی که در ماه رمضان مرسوم است، علاوه بر زنده نگهداشتن دین به ترویج سنت‌های ایرانی نیز کمک می‌کند، ادامه می‌دهد: البته قبول داریم که امروزه انواع ابزارها برای زندگی شهری وجود دارد اما هنوز هم می‌توان نوای خوش سحرخوانان را در روستاها شنید که یک نویدی برای زنده نگهداشتن سنت‌های پیشین است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان زنجان می‌افزاید: برای احیای برخی از سنت‌های کهن و ریشه‌دار ابتدا باید آگاه‌سازی در جامعه صورت گیرد و سپس نسبت به رونق دوباره آن تلاش شود، همان‌طور که در سال‌جاری شاهد رونق و ترویج هرچه بیشتر سنت افطاری دادن و همچنین مراسم تلاوت قرآن به صورت جمع‌خوانی و حتی محافل خانوادگی هستیم، باید از این شیوه عمومی‌سازی برای سنت‌های پیشین نیز استفاده شود.
به گزارش ایمنا، سحری‌خوانی در زنجان، فقط یک رسم قدیمی نیست؛ نغمه‌ای است که در تار و پود رمضان تنیده شده، صدایی که گرمای حضور خدا را در دل شب‌های ماه مبارک زمزمه می‌کند و چه زیباست که هنوز در روزگاری که بسیاری از سنت‌ها فراموش شده‌اند، این رسم دیرینه، همچنان در کوچه‌های زنجان زنده مانده است، همچون فانوسی که در شب‌های رمضان، راه بیداری را نشان می‌دهد.