به گزارش خبرنگار آنا، کارشناسان به صورت فزاینده بر اهمیت طراحی و پیاده‌سازی «سکو‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی» برای تسهیل و اثربخشی فرآیند یادگیری دانش‌آموزان و دانشجویان تأکید می‌کنند.
این ضرورت به‌ویژه در شرایط فعلی که فناوری‌های نوین به سرعت در حال گسترش هستند و چالش‌های جدی در حوزه آموزش ظهور کرده‌اند، اهمیت بیشتری پیدا کرده است.
هر فرد روش خاصی و ظرفیت و توانایی مشخصی برای یادگیری و کسب مهارت دارد؛ بنابراین، طراحی سکو‌های هوش‌مصنوعی می‌تواند با تحلیل داده‌ها و الگو‌های مختلف یادگیری، محتوای آموزشی را به صورت دقیق و متناسب با توانمندی‌های هر دانش‌آموز و دانشجو ارائه دهد.
این رویکرد نه تنها به تأمین نیاز‌های یادگیری کمک می‌کند، بلکه انگیزه یادگیری را نیز افزایش می‌دهد و کیفیت آموزش را بهبود می‌بخشد.
طراحی سکو‌های هوش مصنوعی با هدف برقراری عدالت
با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در زمینه فناوری اطلاعات، چالش‌هایی مانند دسترسی نامتوازن به اینترنت و کیفیت شبک و نگرانی‌های مربوط به حفظ حریم خصوصی داده‌ها هنوز بر استفاده از هوش‌مصنوعی در آموزش سایه افکنده است، این در حالی است که طراحی سکو‌های هوش‌مصنوعی می‌تواند به برقراری دسترسی برابر برای همه کاربران به محتوای آموزشی کمک کند.
کارشناسان بر این باورند که این سکو‌ها می‌توانند روابط بین استادان و دانشجویان را تقویت کرده و فرصتی برای یادگیری عمیق‌تر و تعاملات بیشتر فراهم آورند.
به گفته متخصصان، راه‌اندازی سکو‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی به‌عنوان یکی از نیاز‌های اساسی آموزش امروز شناخته می‌شود. برای تحقق این هدف، توجه به مسائلی از قبیل سرمایه‌گذاری، آموزش استادان و معلمان و حفظ امنیت و حریم خصوصی داده‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.
سکو‌های هوشمند آموزشی: نیازمند اعتبار ۵۰ میلیارد تومانی
تحلیل کارشناسان نشانگر این موضوع است که راه اندازی و توسعه سکو‌های مبتنی بر هوش‌مصنوعی در آموزش عالی ایران نیازمند حداقل اعتبار ۵۰ میلیارد تومانی است، اما بودجه فعلی دانشگاه‌ها عمدتا صرف هزینه‌های جاری و ارائه خدمات دانشجویی شده و جوابگوی قدم گذاشتن در مسیر درخشش جایگاه فناوری و نوآوری در شیوه‌های نوین آموزش نیست.
راه اندازی و توسعه سکو‌های هوش‌مصنوعی برای تولید محتوای هوشمند و طراحی سناریو‌های آموزشی یک نیاز مهم در نظام آموزشی کشور است و برای ارتقای کیفیت و مرتبط بودن محتوا باید دقت و صحت اطلاعات، احصای نیازها، تدوین شاخص‌ها و توجه به ملاحظات فرهنگی و اجتماعی است.
یادگیری خُرد و پیمانه‌ای؛ راهی به سوی آموزش مؤثرتر
محمدهادی زاهدی رئیس انجمن ملی هوش‌مصنوعی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار آنا، معتقد است که با توجه به توسعه روز افزون فناوری‌ها از جمله هوش‌مصنوعی و ضرورت متخصصان به یادگیری سریع در این عرصه، برگزاری دوره‌های کوتاه مدت پودمانی یا یادگیری پیمانه‌ای (Modular-learning) و یادگیری خُرد (Micro-learning) برای علاقه‌مندان با هدف افزایش مهارت‌های کاربردی ضرورت دارد.
کارشناسان حوزه آموزش معتقد هستند روش‌های آموزش پیمانه‌ای، مزایای زیادی برای یادگیری بهتر، مدیریت زمان و رسیدگی به نیاز‌های گوناگون یادگیرندگان دارد. برای تحقق باید موارد زیر رعایت شود:
الف) تقسیم محتوای آموزشی به بخش‌های کوچک‌تر و موضوعی با هدف یادگیری آسان‌تر و دقیق‌تر.
ب) عدم وابستگی هر پیمانه به ماژول و دوره‌های دیگر و طراحی آن به‌صورت مستقل که می‌تواند بدون نیاز به یادگیری سایر ماژول‌ها مورد استفاده قرار گیرد.
ج) انعطاف‌پذیری، به این معناست که افراد می‌توانند با سرعت و اولویت‌بندی خودشان به مطالعه هر ماژول بپردازند و یادگیرندگان می‌توانند پورمان‌ها را بر اساس نیازها و علایق خود انتخاب کنند.
یادگیری خُرد شامل ویدیو‌های چند دقیقه‌ای، اینفوگرافیک و تمرین‌های تعاملی هستند. این روش برای افرادی موثر است که زمان بسیار محدودی برای یادگیری داشته باشند یا بخواهند هر مبحث را مرحله به مرحله با قطعات کوچک‌تر کسب کنند. این سبک یادگیری، روشی موثر در آموزش است که در عصر دیجیتال و برای مخاطبان با مشغله زیاد یا حوزه مشخص بسیار مؤثر است.
از جمله ویژگی‌های کلیدی این روش را می‌توان تمرکز بر محتوا‌های کوتاه و مختصر و متمرکز بر یک مفهوم یا مهارت خاص و همچنین استفاده از ابزار‌ها و رسانه‌های متنوع به شکل ویدئوها، اینفوگرافیک‌ها، آزمون‌های سریع دانست.
در عین حال امکان یادگیری در زمان‌های خالی یا در حین انجام فعالیت‌های روزانه و تکیه بر ابزار‌هایی مثل اپلیکیشن‌های آموزشی، سکو‌های برخط و حتی شبکه‌های اجتماعی از جمله ویژگی‌های این شکل از آموزش است.
دانشگاه هاروارد دوره‌های ۵۰CS در قالب پودمانی، امکان یادگیری گام‌به‌گام برنامه‌نویسی و هوش‌مصنوعی را فراهم کرده است و دراروپا نیز طرح EU’s Digital Education Action Plan (۲۰۲۳) در توسعه یادگیری خُرد با محوریت هوش‌مصنوعی تأکید دارد و سکویی مثل FutureLearn با همکاری دانشگاه‌هایی مانند Oxford، دوره‌های ۵-۱۰ دقیقه‌ای را برای مهارت‌های فنی ارائه می‌دهد.
زاهدی با بیان اینکه در حال حاضر برخی از دانشگاه‌ها به برگزاری دوره‌های پودمانی و یادگیری خُرد در عرصه‌های هوش‌مصنوعی مانند بینایی کامپیوتر، یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی و رباتیک اقدام کرده‌اند، بر گسترش بهره‌گیری از ظرفیت‌های هوش‌مصنوعی در تولید محتوا‌های آموزشی هدفمند و موثر و حتی طراحی شیوه و سبک آموزش متناسب با نیاز‌های هر یادگیرنده تاکید کرد.
بازنگری قوانین، کلید اثربخشی هوش مصنوعی در آموزش
قوانین و مقررات آموزشی در راستای تناسب میان محتوای آموزشی با فناوری‌های نوین نیازمند بازبینی جدی است تا بتوان همگام با توسعه فناوری استفاده از سکو‌های آموزشی هوشمند مبتنی بر هوش‌مصنوعی فراگیر شود.
زاهدی استاد دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی با بین اینکه با رشد شتابان تحولات فناوری، نظام‌های آموزشی جهانی به سرعت در حال بازتعریف قواعد خود برای همسویی با این تحولات هستند، گفت: در ایران نیز تلاش‌هایی در حال شکل گیری است، اما شکاف قابل توجهی میان زیرساخت‌های فعلی و استاندارد‌های جهانی مشاهده می‌شود.
محمدهادی زاهدی با اشاره به گزارش HolonIQ (۲۰۲۳) گفت: بودجه اختصاص‌یافته به هوش‌مصنوعی در نظام آموزشی آمریکا در سال ۲۰۲۳ حدود ۱۲ میلیارد دلار بوده است و دانشگاه‌هایی مانند MIT و استنفورد با ایجاد آزمایشگاه‌های اختصاصی (نظیر MIT CSAIL) و همکاری با شرکت‌هایی مانند Google و Microsoft، سکو‌هایی مانند OpenCourseWare+ را توسعه داده‌اند که از هوش‌مصنوعی برای شخصی‌سازی محتوا استفاده می‌کند.
وی به برنامه‌های تحول آموزش با هوش‌مصنوعی در چین اشاره کرد و گفت: طبق برنامه هوش‌مصنوعی نسل جدید (۲۰۳۰)، چین ۱۵ میلیارد دلار صرف توسعه سکو‌های آموزشی مبتنی بر هوش‌مصنوعی کرده است.
وی از Squirrel AI به عنوان یک شرکت موفق فناوری آموزشی مبتنی بر یادگیری تطبیقی هوشمند اشاره کرد که از هوش‌مصنوعی بهره برده است و بیش از ۲۰ میلیون کاربر در این سکو مشغول آموزش هستند.
رئیس انجمن ملی هوش‌مصنوعی ایران، تحول در حوزه آموزش را نیازمند بازنگری قوانین و تدوین استاندارد‌های متناسب با آن دانست و گفت: اتحادیه اروپا در سند اخلاق هوش‌مصنوعی الزاماتی مانند شفافیت الگوریتم‌ها، حریم خصوصی داده‌ها و دسترسی عادلانه را تعیین کرده است و حتی برخی کشور‌ها مثل مثل سنگاپور تحت برنامه‌هایی با عنوان AI for Education (۲۰۲۳)، Singapore’s National AI Strategy و AI Apprenticeship Programme (AIAP) با اختصاص ۵۰۰ میلیون دلار، نسبت به بازنگری قوانین آموزشی به منظور ممزوج کردن هوش‌مصنوعی با مفاهیم آموزش سرمایه‌گذاری کرده‌اند و ارائه گواهی‌های مهارتی هوش‌مصنوعی را برای برخی مشاغل اجباری کرده است.
چالش پیش روی دیگر عدم وجود چارچوب استاندارد برای اعتبارسنجی دوره‌های پودمانی و یادگیری خُرد مطابق با استاندارد‌های بین‌المللی (مانند استاندارد‌های IEEE برای آموزش هشو مصنوعی) است. همچنین، ضرورت تدوین قوانین و مقرراتی مانند حریم خصوصی مشابه چارچوب GDPR اروپا یا سند اخلاقی هوش‌مصنوعی سنگاپور، امری اجتناب ناپذیر است.
در همین زمینه محمدهادی زاهدی، سرمایه‌گذاری و انتقال تجربیات موفق بین‌المللی در قالب همکاری‌های فی‌مابین از جمله مشارکت در پروژه‌های بین‌المللی مانند UNESCO’s AI for Education را برای انتقال دانش و سرعت بخشی به سیر پیشرفت آموزشی کشور را مورد تاکید قرار داد و گفت: در گام اول می‌توان با مشارکت برخی کشور‌ها نسبت به اخذ الگو وسبک عملکردی سکو‌های یادگیری هوشمند اقدام کرد.
وی بازنگری قوانین آموزشی را گام دیگری عنوان کرد و معتقد است که باید نسبت به تدوین سند راهبردی هوش‌مصنوعی در آموزش با الهام از الگو‌های جهانی و متناسب سازی و بومی سازی با فرهنگ کشور اقدام کرد.
این استاد دانشگاه، پیشنهاد تشکیل یک صندوق سرمایه گذاری هوش‌مصنوعی در آموزش را با مشارکت موسسات آموزشی، پژوهشی و فناوری را ارائه داد و عنوان کرد: این نهاد‌ها می‌توانند درصدی از بودجه خود را به منظور توسعه سکو‌های آموزشی مبتنی بر هوش‌مصنوعی و ایجاد شبکه‌ای از آزمایشگاه‌های تخصصی هوش‌مصنوعی تخصیص دهند.
زاهدی ایجاد ساختاری به منظور ارزیابی کیفیت دوره‌ها و محتوای ارائه شده مشابه QS Rankings را ضرورتی با هدف تضمین کیفیت یادگیری مبتنی بر هوش‌مصنوعی دانست و در نهایت اعلام کرد: یکی از ملزومات و ملاحظات توسعه فناوری، تحقق عدالت آموزشی است که توسعه سکو‌های محتوایی مشابه ایده پروژه Google’s MindTutor برای مناطق کمتر برخوردار می‌تواند گام موثری در این زمینه باشد.
انتهای پیام/