وقتی از سفر و گردشگری صحبت به میان می‌آید، ناخودآگاه به فکر کوه و کمر و سرسبزی و ساحل دریا و شب‌های کویر می‌افتیم.
گردشگران و مسافران توریستی زیادی سالانه به مناطق مختلف استان چهارمحال و بختیاری سر میزنند و از دیدنی‌های طبیعی و تاریخی آن بازدید می كنند.
تالاب‌ها از مناطق منحصر به فردی هستند كه در مكانی خاص، همه شرایط زندگی گونه‌های مختلفی از پرندكان و آبزیان و حشرات را فراهم كرده و در چرخه طبیعت نقش به سزایی دارند.
تالاب‌ها، مهمترین، با ارزش‌ترین و پیچیده‌ترین اکوسیستم‌های روی زمین هستند و دلیل آن هم کارکرد‌های متنوعی است که هر یک از آنها، منافع اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی و علمی زیادی را در برمی گیرند.
تالاب‌ها به دلیل مناظری که دارند، جنبه توریستی پیدا کرده‌اند و هر ساله گردشگران بسیاری به خود جذب می‌کنند.
استان چهارمحال و بختیاری با مساحت حدود ۱۶ هزار و ۵۳۳ کیلومتر مربع که تقریباً یک درصد از مساحت کل ایران را شامل می‌شود، در جنوب غربی کشور در محدوده رشته کوه‌های زاگرس قرار گرفته است. تالاب‌های چهارمحال و بختیاری از جمله جاذبه‌های با ارزش طبیعی هستند که مکان‌های مناسبی برای گردشگری بوده که به لحاظ منحصر بفرد بودن و زیبایی خاص آنها هرساله مسافران زیادی را به خود جذب می‌کنند.
استان چهارمحال و بختیاری دارای شش تالاب مهم است که این تالاب‌ها نقش حیاتی برای بسیاری از جانوران و پرندگان دارد.ویژگی بارز و مهم این تالاب‌ها نسبت به سایر تالاب‌های ایران قرار گرفتن آنها در ارتفاع بیش از دو هزار متری است. وجود آب‌بندها، باتلاق‌ها و تالاب‌های طبیعی در این منطقه سبب شده است تا هزاران پرنده بومی و مهاجر در این زیستگاه‌ها به‌طور دایم و موقت زندگی کنند.
تالاب بین المللی چغاخور و گندمان، سولقان، علی‌آباد، دهنو و چال تر و چال خشک در این استان وجود دارد که همگی به صورت زنجیروار از ابتدای ضلع جنوبی شهرستان بروجن در امتداد کوه کلار از رشته کوه‌های زاگرس، به طرف غرب قرار دارد.
شهرستان بروجن دارای دو هزار و ۲۵۶ کیلومتر وسعت در فاصله ۹۸ کیلومتری شهرکرد مرکز چهارمحال و بختیاری قرار دارد.وجود جاذبه‌های گردشگری، تاریخی و طبیعی در شهرستان بروجن باعث شده است تا این شهرستان به یکی از مقصد‌های اصلی گردشگری برای حضور مسافران و گردشگران در طول سال تبدیل شود.
دوم فوریه برابر با ۱۳ بهمن‌ماه به عنوان «روز جهانی تالاب‌ها» نامگذاری شده است و در دوم فوریه سال ۱۹۷۱ میلادی برابر با ۱۳۴۹ خورشیدی، معاهده‌ای جهانی برای حفاظت از تالاب‌ها در شهر رامسر استان مازندران به تصویب رسید که به «کنوانسیون رامسر» شهرت دارد.
تالاب بین المللی چغاخور ثبت شده در کنوانسیون رامسر
تالاب بین‌المللی چغاخور یکی از زیباترین تالاب‌های ایران است که گردشگران و مسافران زیادی را در تعطیلات نوروز جذب می‌کند.این تالاب با مساحت دو هزار و ۳۰۰ هکتار در دامنه ارتفاعات برآفتاب و کلار، در مسیر جاده شهرکرد به خوزستان و نزدیکی شهر بلداجی شهرستان بروجن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
فضای وسیع، هوای مطبوع، چشم انداز‌های بدیع و وجود انواع پرندگان مهاجر و بومی همراه آداب و رسوم اصیل بختیاری ها، تالاب چغاخور را در ردیف یکی از کانون‌های مهم جذب گردشگر در چهارمحال بختیاری قرار داده است.
تالاب بین المللی چغاخور از سال ۱۳۷۸ توسط سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان منطقه شکار ممنوع اعلام و مورد حفاظت قرار گرفت. این تالاب در سال ۱۳۸۹ به لیست تالاب‌های بین المللی اضافه شد و هم اکنون یکی از مهمترین تالاب‌های ثبت شده در «کنوانسیون رامسر»، تالاب زیبا و بین‌المللی چغاخور چهارمحال و بختیاری است.هزاران پرنده در این تالاب زندگی می‌کنند. پرندگان مهاجر در بهار و زمستان به چغاخور مهاجرت می‌کنند و به آن شکوه فوق‌العاده‌ای می‌دهند.
از پاییز تا بهار هر سال هزاران پرنده بومی و مهاجر از انواع مرغابی، غاز و اردک، آنقوت، چنگر، انواع حواصیل، لک لک سفید، خروس کولی و فلامینگو در این تالاب به سر برده و تخم گذاری می‌کنند.ماهی گورخری، زرده پر، عروس و ماهیان تحمیل شده به تالاب مانند کپور، فیتوفاک، آمور و شیر ماهی نیز از ماهیان تالاب چغاخور می‌باشد.
این تالاب، آب خود را از نزولات جوی مانند باران، برف و چشمه‌های منطقه مانند چشمه سیبک، تنگ سیاه، زوردگان، اورگان، ساکی آباد و گلوگرد تأمین می‌کند و عمق آب آن در زمان بارندگی و پر آبی، به سه متر هم می‌رسد.
پوشش گیاهی این تالاب شامل گونه‌های حاشیه ای، نم پسند، شناور و غوطه ور همچون بید، مرغ جگن، پتامژتون، پلی گونیوم و ساز است.
تالاب چغاخور در همه فصول سال به ویژه بهار و تابستان پذیرای مسافران و گردشگران است.این ناحیه، آب و هوایی مرطوب با تابستان‌های معتدل و زمستان‌های سرد دارد و از نقاط ییلاقی چهارمحال و بختیاری محسوب می‌شود.
دمای هوای تالاب به‌صورت میانگین در نیمه اول سال یعنی بهار و تابستان، ۲۱ درجه سانتی‌گراد و در نیمه دوم سال یعنی پاییز و زمستان، منفی ۶ درجه سانتی‌گراد است. این نشان می‌دهد که تالاب چغاخور بهار و تابستانی خنک و زمستانی سرد دارد. برای همین آب‌وهوای خنک و دمای پایین در تابستان است که عشایر بختیاری اینجا را برای ییلاق انتخاب می‌کنند.
در کنار ارتفاعات همجوار تالاب چغاخور، یکی از شرکت‌های پتروشیمی کشور، مرکز اقامتی مجهز راه اندازی کرده که خدمات گردشگری و اقامتی را به عموم مردم ارائه می‌دهد که این مرکز اقامتی دارای پارک کودک و رستوران است.مسافران این منطقه همچنین می‌توانند از شهر بلداجی که نزدیک تالاب چغاخور است دیدن کنند و سوغاتی‌های خود را شامل گز بلداجی، سوهان، نبات و پولکی را از کارگاه‌های تولیدی این منطقه خریداری کنند.
تالاب گندمان در فهرست ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری کشور
تالاب بین المللی گندمان با ۹۸۰ هکتار وسعت و ۲ هزار و ۲۱۹ متر ارتفاع از سطح دریا، از ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری ایران و مهمترین زیستگاه‌های جانوری کشور برای اسکان دائم پرندگان بومی و تخم گذاری پرندگان مهاجر به شمار می‌رود که در دفتر بین المللی تحقیقات پرندگان آبزی «لندن ـ ۱۳۵۲» به ثبت رسیده است.
این تالاب در ۷۵ کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری و در فاصله ۳۶ کیلومتری از تالاب بین المللی چغاخور قرار دارد.
بد نیست بدانید که تالاب گندمان در لیست ۱۰ تالاب برتر پرنده نگری در ایران قرار دارد و البته این تالاب زیبا در دفتر بین‌المللی تحقیقات پرندگان آبزی لندن هم ثبت شده است.
اطراف این تالاب پوشیده از مرغزار است. بیش از ۲۵ گونه پوشش گیاهی تالاب و زمین‌های حاشیه آن را تشکیل می‌دهند.
تالاب گندمان در واقع به عنوان یکی از آبگیر‌های حوزه آبریز آق بلاغ شناخته می‌شود که با فاصله‌ای نه‌چندان دور از تالاب چغاخور قرار گرفته است. به طوری که بخشی از خورجی تالاب چغاخور به این تالاب سرازیر می‌شود.
از بخت خوب تالاب گندمان چهار محال و بختیاری در یک منطقه سرد و کوهستانی قرار گرفته و دورتادور تالاب گندمان را هم رشته کوه کلار گرفته است. توده‌های هوای سرد خود را به اینجا می‌رسانند و زمستان‌های سرد و بارش‌های سنگین به ارمغان می‌آورند.
اصلا مگر می‌شود بحث تالاب گندمان شود و در مورد جانوران و گیاهان منحصربه‌فرد آن صحبت نکنیم. قرن‌ها این تالاب شاهد هیاهوی پرندگانی است که از سرما به گرمای تالاب مهاجرت می‌کنند.
هرسال ۸ تا ۳۰ هزار پرنده به تالاب گندمان مهاجرت و در آنجا برای مدتی زندگی می‌کنند. پرندگانی مانند اردک، خوتگا، آگرت، حواصیل، فلامینگو، کشیم‌های کوچک و بزرگ، بوتیمار، خروس کولی، پرستوی دریایی، لک‌لک‌های کمیاب خاکستری و جغد تالابی از جمله معروف‌ترین پرندگانی هستند که در این تالاب زندگی می‌کنند.
بیشتر این پرنده‌ها از آسیای میانه یا از شمال اروپا و کشورهایی مانند فنلاند، نروژ، سوئد، روسیه و… به تالاب مهاجرت می‌کنند. کمیاب‌ترین گونه‌ای که تا به حال در آنجا بوده، لک‌لک‌های خاکستری، جغد تالابی و غاز پیشانی سفید بوده است.
اما صاحبان اصلی تالاب ماهی‌هایی هستند که به دور از هیاهوی سطح آب، زیر آب با دمای ملایم زندگی می‌کنند. بیشتر این ماهی‌ها از نوع ماهی گورخری، سفید کولی، ماهی پوزه دار و سیاه‌ماهی هستند.
مراقب زمستان‌های سرد، سخت و طولانی منطقه باشید که جز برف و یخ و سفیدی چیزی عایدتان نمی‌شود. اقامتگاه‌ها و هتل‌هایی با امکانات رفاهی متوسط رو به بالا در روستاهای اطراف تالاب و شهر گندمان وجود دارند. بعضی از آنها ۲۴ ساعته هستند و می‌توانید آن را برای یک روز کامل رزرو کنید. هزینه‌ها بسته به فصل بازدید از تالاب و تعداد افرادی که همراه دارید و نوع هتل یا مهمان‌خانه‌ای که انتخاب می‌کنید هم متغییر است.
مطمئنم آرزوی اقامت در تالاب گندمان را در سر دارید و چه کسی بدش می‌آید نزدیک تالابی به این زیبایی صبح از خواب بیدار شود و کوه‌های چرو و کلار را ببیند و صدای پرنده‌ها و قورباغه‌ها را بشنود. متاسفانه نمی‌توانید در خود تالاب اقامت داشته باشید. دورتادور تالاب زمین‌های کشاورزی و زمین‌های چرا است؛ اما حوالی تالاب گندمان می‌توانید در اقامتگاه‌هایی که نزدیک هستند، اقامت داشته باشید. ضمن این که برای دیدن تالاب ۳ یا ۴ ساعت زمان کافی خواهد بود.
عمیقا باور دارم در زندگی فرصت‌هایی برایمان پیش می‌آید که شاید دیگر هرگز آن را تجربه نکنیم. بازدید از تالاب گندمان یکی از این فرصت‌ها است. تالابی پر از شگفتی و زیبایی. ممکن است این تالاب خشک شود و برای همیشه حسرت بازدید از آن را در دل داشته باشید.
اگر علاقه‌مند هستید فصل بهار و تابستان بهترین زمان برای بازدید از تالاب گندمان می باشد اغلب زمستان های آن سرد و سخت است.
تالاب دهنو در منطقه حفاظت شده تنگ صیاد
تالاب دهنو در پایاب حوضه آبخیز دشت‌های فرادنبه و سفیددشت، در جنوب شرقی منطقه حفاظت شده تنگ صیاد قرار دارد.
تالاب دهنو در نزدیکی روستای دهنو، در ۲۰ کیلومتری شمال غربی شهرستان بروجن قرار دارد و به دلیل نزدیکی آن به شهر‌هایی مانند بروجن، گندمان، شهرکرد و بلداجی، این تالاب دارای اهمیت گردشگری است.
این تالاب به واسطه قرار گرفتن در پایین کوه، چشم‌انداز زیبایی دارد و هنگام پرآبی، زیستگاه پرندگان مهاجری از قبیل خروس کولی، اگرت، حواصیل، اردک و مرغابی است.
اگرچه این تالاب جزو تالاب‌های کنوانسیون رامسر نیست، ولی به دلیل شرایط ویژه زیست‌بومی، کنترل روان‌آب‌های سطحی و ظرفیت‌های ارزشمند گردشگری طبیعی، اهمیت دارد.
تالاب سولقان (سولگان یا سوله جان)
یکی از تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری تالاب سولقان است که در ۷۰ کیلومتری شهرکرد در مسیر شهرکرد به ایذه در بخش گندمان شهرستان بروجن قرار دارد و بیش از هشت کیلومتر مربع مساحت آن است.
حضور عشایر و مهاجرت و زیست پرندگان و رویش گل‌های رنگارنگ در برخی فصول سال زیبایی این مکان را چند برابر کرده است.
تالاب از دو بخش شرقی و غربی تشکیل شده که تالاب غربی به ولگان نیز شناخته می‌شود.
از انواع پرندگانی که در این تالاب مورد شناسایی قرار گرفته‌اند می‌توان به چنگر، یوزگنبی، قورقور و قزل غاز اشاره کرد. تالاب سولقان در زمان پرآبی یکی از مناطق ارزشمند زادآوری پرندگان به خصوص اردک‌ها است.
تالاب سولقان به دلیل حضور عشایر در اطراف آن و رویش گل‌های رنگارنگ در برخی فصول، جذابیت بیشتری پیدا می‌کند. این تالاب به عنوان یک محل استراحت برای پرندگان مهاجر و همچنین یک مرکز گردشگری برای علاقمندان به طبیعت به‌شمار می‌رود.
بازدید از این تالاب می‌تواند فرصتی مناسب برای عکاسی و لذت بردن از مناظر طبیعی باشد. همچنین وجود امکانات و خدمات در اطراف تالاب، آسایش و راحتی بیشتری را برای گردشگران فراهم می‌کند.
تالاب سولقان به عنوان یک مقصد گردشگری، امکانات و خدمات مناسبی را برای بازدیدکنندگان فراهم کرده است. این خدمات شامل پارکینگ، امکانات بهداشتی و همچنین مکان‌هایی برای استراحت و پیک نیک می‌شود. بازدیدکنندگان می‌توانند در کنار تالاب، از مناظر طبیعی لذت ببرند و لحظاتی را در آرامش سپری کنند. همچنین وجود راهنماهای محلی، اطلاعات مفیدی درباره تالاب و زیستگاه‌های آن ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، برخی از غرفه‌ها و بازارچه‌های محلی به ارائه محصولات محلی و صنایع دستی می‌پردازند که می‌تواند تجربه‌ای متفاوت برای گردشگران باشد. این امکانات نه تنها راحتی را برای بازدیدکنندگان به ارمغان می‌آورد، بلکه به توسعه گردشگری در این منطقه نیز کمک می‌کند. همچنین، توجه به نظافت و حفظ محیط زیست در این منطقه، اهمیت زیادی دارد و باید به آنها توجه کافی شود تا زیبایی‌های طبیعی تالاب سولقان حفظ گردد.
تالاب علی‌آباد در ۷۰ کیلومتری شهرکرد
تالاب علی‌آباد به مساحت ۲۲۴ هکتار از تالاب‌های شهرستان بروجن می‌باشد و محل زمستان‌گذرانی پرندگانی همچون مرغابی، حواصیل و اگرت بوده، بر اساس میزان بارش، عمق آب در این تالاب از ۱۰ تا ۵۰ سانتی‌متر متغیر است.
در این تالاب ۸۴ گونه گیاهی شناسایی شده است که انواع جگن، سازو و اویارسلام گونه های غالب این تالاب هستند. آب تالاب از دو چشمه علی آباد و محمد آباد و نزولات جوی تأمین می‌شود.
تالاب زیبای چال‌تر و چال خشک
از تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری که در بین قلل سر به فلک کشیده کوه کلار قرار گرفته و چون نگین فیروزه‌ای در میان آسمان می‌درخشد؛ تالاب زیبای چال‌تر است.
تالاب زیبای چال‌تر با وسعتی قریب به ۱۵۷ هکتار وسعت دارد. اگر به شهر گندمان سفر کنید و از آنجا به سمت روستای سناجان حرکت کرده، از مردم با صفای این روستا که چندین خانوار بیش نیستند سوال کنید، راه عشایری را به شما نشان می‌دهند، زیرا که این راه به روستای آورگان و تالاب چغاخور می‌رسد، اما کافی است ۱۰ کیلومتر بیشتر مسیر را طی کنید و در سمت چپ جاده چشم اندازی زیبا از این تالاب را خواهید دید که در فصل بهار چشم هر بیینده‌ای را نوازش می‌دهد.
در جنوبی‌ترین نقطه این تالاب در پای ارتفاعات کوه کلار چشمه زیبایی است که سردترین آب منطقه را دارد چرا که با ذوب شدن برف‌ها در آفتاب تموز هیچ چیز و هیچ جای زیباتر از این منطقه را نخواهید دید؛ گویی قطعه‌ای از بهشت است.
در فصل بهار و حضور عشایر سخت‌کوش و کشاورزان منطقه برکت خاصی به این محل داده است که باید در آنجا باشی که در وصف نیاید.
از همه مهم‌تر با گذر از تپه‌های زیبا با مسافت قریب یک کیلومتر به تالاب دیگر می‌رسیم؛ اما با نام «چال خشک»، که انسان به حیرت می‌افتد که چگونه در یک شرایط اقلیمی و شاید توپوگرافی یکسان تالابی آبدار و تالابی خشک قرار گرفته و به همین مضمون نام چال خشک را به خود گرفته است.
ممنوعیت شکار و صید در تالاب‌های چهارمحال و بختیاری
محسن کریمی مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری گفت: هر ساله تالاب‌های چهارمحال و بختیاری میزبان بیش از ۱۰۰ هزار پرنده است و پرندگان مهاجر تا اوایل بهار در این تالاب‌ها بسر می‌برند.
وی افزود: این پرندگان از خانواده لک‌لک‌ها، حواصیل سفید و قهوه‌ای، اردک ها، خوتکا، اَگرت، حواصیل، فلامینگو، کشیم‌های کوچک و بزرگ، آبچلیک، چنگر، بوتیمار، خروس کولی، کاکایی و پرستوی دریایی مرغابی سانان، خروس کولی، پرستوی دریایی، خانواده مرغابی‌ها، چنگرها، اگرت‌ها، غاز خاکستری، درنای خاکستری، گنجشک‌سانان و کاکا‌های دریایی هستند.
کریمی اضافه کرد: پرندگان مهاجر از اروپا، سیبری و کشور‌های شمالی ایران به تالاب‌های چهارمحال و بختیاری مهاجرت می‌کنند و تالاب‌های استان چهارمحال و بختیاری ظرفیت افزون بر ۱۴۰ هزار پرنده را دارند.
وی با اشاره به آغاز فصل زادآوری پرندگان و تخم ریزی ماهیان، از ممنوعیت شکار و صید در تالاب‌های استان تا پایان فصل بهار خبر داد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال و بختیاری از مردم استان و مسافران خواست توجه لازم در این خصوص، بویژه در مورد تالاب‌های گندمان، چغاخور، علی آباد و سولقان در شهرستان بروجن را داشته باشند.
سفر به دل طبیعت می‌تواند مملو از تجربیات و خاطره‌های گوناگون باشد. سالانه گردشگران و مسافران زیادی با هدف دیدن زیبایی‌های آن و ثبت این جاذبه‌ها، عازم تالاب های استان چهارمحال و بختیاری می‌شوند.
در آخر ما هم به شما توصیه می‌کنیم که تحت هیچ شرایطی در دل طبیعت ردپایی از خود بر جای نگذارید. طبیعت صرفاً متعلق به ما نیست، اما نگهداری از آن به طور حتم وظیفه اصلی ما محسوب می‌شود.