جوان آنلاین: از ابتدای ۱۴۰۳ بسیاری از کارشناسان بازار سرمایه، پیش‌بینی می‌کردند در سال پیش رو بورس در رقابت نابرابری با بازار طلا قرار می‌گیرد، اما اتفاقات نابهنگام در سپهر سیاست کشور اهالی بازار سرمایه را از آنچه پیش‌بینی کرده بودند بیشتر غافلگیر کرد. شاخص بورس تهران و شاخص هم‌وزن در سال ۱۴۰۳ اگرچه به ترتیب رشد ۲۴درصدی و ۷درصدی را ثبت کردند، اما به صورت کلی وضعیت آن چیزی نبود که فعالان بازار انتظارش را می‌کشیدند.
غافلگیری اهالی بازار با تشدید تنش‌ها میان ایران و رژیم‌صهیونیستی آغاز شد و سپس با شهادت رئیس‌جمهور فقید آیت‌الله رئیسی و وزیر امور خارجه کشورمان و همچنین شهادت اسماعیل هنیه و سیدحسن نصرالله به اوج خود رسید.
بر این اساس یکی از مهم‌ترین شوک‌های تحمیل شده به بورس ۱۴۰۳ تنش‌های ناشی از اتفاقات تلخ و رویداد‌ها در حوزه سیاست بود که همین مسئله به عاملی برای رشد صندوق‌های طلا و ریزش بورس تبدیل شد.
بر اساس گزارش‌ها سود صندوق‌های طلا در ۱۴۰۳، ۱۰۰درصد شد و این در شرایطی بود که بازدهی شاخص هم وزن و شاخص کل جاماندگی زیادی با صندوق‌ها و طلا دارد.
ریسک‌های سیاسی به نفع بازار طلا
افزایش انتظارات تورمی ناشی از ریسک تنش‌های بین‌المللی باعث شد سرمایه‌گذاران به خرید دارایی‌های غیرمولد و کم‌ریسک مانند طلا و مشتقات آن روی آورند. بر این اساس خروج پول از بازار سرمایه یا انتقال آن به صندوق‌های کالایی نظیر صندوق‌های طلا یا حتی خرید فیزیکی طلا رخ داد.
بهره شرکت‌های بورسی از حذف ارز نیمایی
اختلاف نرخ ارز نیمایی با نرخ ارز در بازار آزاد طی سال‌های اخیر به متضرر شدن بسیاری از شرکت‌ها به خصوص شرکت‌های صادرات‌محور و انعکاس آثار نامطلوب در بازار سرمایه از بابت اثرگذاری منفی بر میزان سودآوری این شرکت‌ها منجر شده بود.
یکی از موارد تأثیرگذار بر بورس ۱۴۰۳، حذف ارز نیمایی و جایگزین شدن ارز توافقی با آن بود. این تصمیم اگرچه یکی از زمینه‌های رشد نرخ دلار و به‌هم‌ریختگی بازار ارز بود، اما در بهبود وضعیت شرکت‌های بورسی تأثیری مثبت داشت، البته تأثیر آن در بلندمدت بیشتر مشهود است. این موضوع به خصوص برای شرکت‌های صادرات‌محور از اهمیت بیشتری برخوردار است.
همچنین موضوع تأثیرگذار دیگر واگذاری ایران‌خودرو بود که توانست دست‌کم در کوتاه‌مدت به بهبود وضعیت شاخص منجر شود.
سایه ناترازی‌های انرژی بر سر شرکت‌های بورسی
موتور محرک هر اقتصادی انرژی است، بنابراین ناترازی انرژی یا عدم‌تعادل مزمن و نگران‌کننده بین عرضه و تقاضای انرژی تأثیرات بسیار زیاد و مخربی بر بخش تولید و رشد اقتصادی یک کشور می‌گذارد.
چند سالی است کشورمان با تمام ظرفیت‌های بالقوه خود در بخش انرژی که در سطح جهانی دارای بالاترین رتبه است و این ناترازی خود را به شکل قطعی‌های مکرر و بعضاً طولانی‌مدت برق و محدودیت‌های شدید و فزاینده در تأمین برق و گاز طبیعی برای صنایع نشان می‌دهد، باعث ایجاد زنجیره‌ای پیچیده و گسترده از مشکلات و چالش‌های اقتصادی شده است که در نهایت به کاهش قابل‌توجه و نگران‌کننده رشد اقتصادی، کاهش قدرت رقابت‌پذیری و فرار سرمایه‌ها از کشور منجر می‌شود.
در سال ۱۴۰۳ وضعیت ناترازی انرژی پیچید‌تر شد تا جایی که حتی در فصول سرد سال نیز برق صنایع که پیش‌تر عمدتاً در فصل تابستان قطع می‌شد، سهمیه‌بندی شد.
پیش‌بینی بورس ۱۴۰۴
حجت‌الله صیدی، رئیس سازمان بورس پیش از این در همایش چشم‌انداز اقتصاد ایران در خصوص پیش‌بینی بورس ۱۴۰۴ گفت: برای ترسیم چشم‌انداز سال آینده، نظرات متفاوتی وجود دارد. برخی عوامل، عمومی و همیشگی هستند، مانند عدم‌قطعیت و مسائل زیست‌محیطی، اما برخی مسائل، مختص اقتصاد ایران هستند، مثل تحریم و ناترازی. ما موظفیم این موارد را در پیش‌بینی‌های خود لحاظ کنیم.
وی افزود: در بازار سرمایه، برآورد ما این است که سال۱۴۰۴ تفاوت چندانی با ۱۴۰۳ نخواهد داشت و تغییرات اقتصادی عمده‌ای پیش‌بینی نمی‌کنیم. براساس برنامه‌های اعلامی و بودجه تنظیمی، مؤلفه‌های اثرگذار امسال سال آینده نیز ادامه خواهند داشت، بنابراین باید برنامه‌های خود را بر این اساس تنظیم کنیم.
صیدی تأکید کرد: اگر گشایشی رخ دهد، خوشحال می‌شویم و برنامه جدیدی تدوین خواهیم کرد. در صورت سخت‌تر شدن شرایط هم باید مدیریت داشته باشیم. بدترین کار، درجا زدن و عدم‌اقدام است.
رئیس سازمان بورس افزود: باید به طبیعت بازار احترام گذاشت. انتظار غیرواقع‌بینانه از شاخص در شرایط نامساعد، اشتباه است. وقتی چند اتفاق نگران‌کننده رخ می‌دهد، نمی‌توان انتظار داشت شاخص مثبت شود. اگر بازار روند طبیعی خود را طی کند، در بلندمدت همه برنده خواهند بود. رساندن بازار به حالت طبیعی، اولین برنامه ماست.
او ادامه داد: ناترازی انرژی، برق و گاز به شرکت‌ها لطمه می‌زند، همچنین دخالت دولت در قیمت‌گذاری مشکل‌ساز است. در این راستا، توسعه ابزار‌های مالی جدید و گسترش کاربرد آنها در بورس انرژی و کالا اهمیت زیادی دارد.
آنچه از این شرایط برمی‌آید این است که بازار سرمایه به دلیل مشکلات ساختاری و بی‌اعتمادی عمومی، همچنان در وضعیت ناپایداری به سر می‌برد.
برای آنکه این بازار بتواند به مسیری پایدار و شفاف دست یابد، نیاز به تغییرات اساسی و اصلاحات ساختاری در سیاست‌های اقتصادی و بازار‌های مالی کشور است.
تا زمانی که این اصلاحات به وقوع نپیوندد، نمی‌توان انتظار داشت بازار سرمایه در شرایط فعلی به ثبات واقعی دست یابد.
به طور کل در خصوص تأثیرگذاری نرخ ارز بر رشد بازار سرمایه عمده کارشناسان در این مسئله اتفاق نظر دارند که بازار سرمایه با تأخیر به افزایش نرخ ارز واکنش نشان می‌دهد.
بعد از افزایش افسارگسیخته نرخ ارز در سال ۱۳۹۷ در آن سال از بورس آنچنان که باید استقبال نشد، اما بازار سرمایه با رشد در سال‌های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ جاماندگی خود را نسبت به دیگر بازار‌ها جبران کرد.
همچنین در سال ۱۴۰۱ نیز ابتدا رشد در بازار ارز، طلا و سکه به وقوع پیوست و سپس بازار سهام با رشد همراه شد، بنابراین با اتکا بر همین سوابق تاریخی می‌توان اینچنین استنباط کرد که دیر یا زود جریان پول ردپای کسب بازدهی را در بورس دنبال خواهد کرد و سرمایه‌گذاران به سمت و سوی این بازار رهسپار خواهند شد.