به گزارش ایرنا، خشکسالی و کم آبی یکی از چالش‌های جدی در ایران، به ویژه در استان خراسان رضوی است و بر اساس آمارهای وزارت نیرو، سطح آب در سدهای شرق و غرب کشور کاهش یافته و وضعیت منابع آب به نقطه نگران‌کننده‌ای رسیده است.
با وجود بارش های اخیر در نقاط مختلف کشور و خراسان رضوی، سدها همچنان خالی است و طبق اعلام وزارت نیرو، متوسط بارش کشور در سال جاری تاکنون ۱۰۱ میلی‌متر ثبت شده است که نسبت به نرمال بلندمدت، کاهش ۳۷ درصدی را نشان می‌دهد و همچنان وضعیت کمبود بارش‌ها ادامه دارد.
بر اساس این آمار، استان‌هایی مانند چهارمحال و بختیاری، البرز، اصفهان، تهران، مرکزی، اردبیل، خراسان شمالی، فارس، خراسان جنوبی، لرستان و ایلام نیز با کمبود ۳۰ تا ۵۰ درصدی روبه‌رو هستند. استان‌های قم، همدان، کرمانشاه، قزوین، گلستان، کردستان، خراسان رضوی، سمنان، کرمان و آذربایجان غربی کاهش بارندگی بین ۱۰ تا ۳۰ درصدی را تجربه کرده‌اند.
هم اینک سدهای خراسان رضوی خالی و سفره های زیرزمینی آن نیز در فقر آبی به سر می برند، میزان بارندگی نیز در این استان و به خصوص مشهد کاهشی است و زنگ بی آبی و وجود چالش در تابستان پیش رو به صدا درآمده است و باز هم مانند همیشه ساز رفع این چالش روی مدیریت مصرف کوک شده است.
سال سخت آبی پیش رو است
خراسان رضوی دارای ۱۹ سد فعال است که در شهرستان‌های تربت‌حیدریه، قوچان، مشهد، خواف، درگز، سبزوار، جوین، تایباد، تربت‌جام، چناران، سرخس، نیشابور، کلات و فریمان قرار دارند و سدهای تامین کننده آب مشهد نیز شامل طرق، کارده، دوستی و ارداک است.
وضعیت آبی مشهد و استان نگران کننده است وتغییر ندادن مدیریت مصارف در تمام بخش ها باعث شد که شرایط برای بهار و تابستان آینده در خراسان رضوی سخت تر شودمدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا، وضعیت آبی مشهد و استان برای سال آینده را نگران کننده خواند و افزود: هم اینک ۱۳ درصد از حجم سدهای استان آب دارد و سدهای استان تنها ۲۰۰ میلیون متر مکعب آب دارند.
محمدعلی نعمت‌نژاد افزود: همچنین اکنون ۹۰ درصد از حجم ذخایر سدهای تامین کننده آب مشهد خالی است و در این خصوص سال پرچالشی را پیش رو خواهیم داشت.
وی ادامه داد: سد دوستی در سال های گذشته مهم‌ترین منبع تامین آب مشهد بود که هم اینک از حجم یک میلیارد و ۲۱۱ میلیون متر مکعبی آن تنها ۱۲۵ میلیون متر مکعب آب دارد و این درحالی است که نیمی از ذخیره آب سد دوستی نیز متعلق به کشور ترکمنستان است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی افزود: میزان ورودی آب به سدهای استان در سال آبی جاری، از مهر تا کنون، ۲۳ میلیون متر مکعب و خروجی آب ۳۴ میلیون متر مکعب بوده است.
نعمت نژاد اضافه کرد: با توجه شرایط موجود نیاز آبی استان در تابستان پیش رو ۱۳ متر مکعب بر ثانیه خواهد بود و با توجه به منابع موجود ۴.۵ مترمکعب بر ثانیه کسری آب خواهیم داشت.
به گفته وی، میزان بارندگی در سال آبی جاری ۷۰ میلی متر بوده که ۳۳ درصد کاهش نسبت به آمار متوسط بلندمدت دارد، همچنین میزان بارندگی در مشهد ۶۸ میلی متر بوده که نسبت به متوسط بلندمدت ۳۲ درصد کاهش یافته و تغییر ندادن مدیریت مصرف در تمام بخش ها، باعث شده تا شرایط استان برای بهار و تابستان آینده سخت تر شود.
وی تاکید کرد: تنها راه گذر از این شرایط سخت و بحرانی بازهم صرفه جویی در تمامی مصارف به ویژه بخش خانگی و شهری و توسعه بیشتر آبیاری های مدرن در بخش کشاورزی است.
نگرانی در حوزه آب با اجرای طرح ها به حداقل برسد
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی نیز اظهار کرد: نگرانی زیادی در خصوص تامین آب مشهد وجود دارد اما تلاش می شود با اجرای طرح های مختلف تامین آب و اختصاص اعتبار لازم، این نگرانی ها به حداقل برسد.
علیرضا قامتی افزود: طرح های مختلفی از جمله انتقال آب از دامنه هزار مسجد، حفر چاه های جدید و تکمیل سد «شوریجه» برای تامین بخشی از نیاز آبی مشهد و سرخس در دست اجرا است.
وی گفت: تا کنون سیلاب های خراسان رضوی از کشور خارج می شد اما با تکمیل سد شوریجه این معضل رفع و سیلاب ها ذخیره می شود، لذا این سد تا مهرماه و ابتدای سال آبی آینده باید آبگیری شود.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی اضافه کرد: سرانه مصرف در مشهد نسبت به کشور کمتر است و همراهی مردم جای افتخار دارد.
طرح های اضطراری تامین آب در انتظار اعتبار
بیش از ۵۰ درصد نیاز آبی مشهد از طریق منابع سطحی و سدها تامین می شود، اما به دلیل خشکسالی های پیاپی، سدها از وضعیت آبی خوبی برخوردار نیستند و مدیریت نادرست منابع آب و استفاده بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی نیز به تشدید این بحران کم آبی کمک کرده است.
چهار درصد مشترکان بدمصرف آب و فاضلاب مشهد، هشت درصد از آب تولیدی در این کلانشهر را مصرف می کنندطبق گفته مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد، در سال ۹۹ حدود ۴۲ درصد آب مشهد از چاه ها و منابع زیرزمینی و ۵۸ درصد از طریق منابع سطحی تامین می شد اما در سال جاری تاکنون فقط ۲۵ درصد آب مورد نیاز این کلانشهر از طریق سدها و منابع سطحی تامین و مابقی از طریق منابع زیرزمینی تامین شده است.
حسین اسماعیلیان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: سرانه ماهانه مصرف آب در مشهد برای هر مشترک ۱۲ متر مکعب است که ۶۲ درصد مشترکان زیر الگو و ۳۸ درصد بیشتر از الگو مصرف می کنند و چهار درصد مشترکان آب و فاضلاب مشهد، بدمصرف هستند که هشت درصد از آب تولیدی این کلانشهر را مصرف می کنند.
وی اضافه کرد: با توجه به وضعیت تنش آبی در این کلانشهر در سال های اخیر، طرح های اضطراری تامین آب در دستور قرار گرفت و ۳۹ هزار میلیارد ریال اعتبار برای اجرا و تکمیل طرح‌های اضطراری تامین آب این کلانشهر مورد نیاز است که سرعت تخصیص این مبلغ بسیار مهم است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد ادامه داد: طرح های اضطراری تامین آب مشهد توسط شرکت های آب و فاضلاب مشهد و شرکت آب منطقه ای خراسان رضوی از سال ۱۴۰۲ در حال اجرا است و توان اجرای طرح ها بدون تزریق منابع مالی وجود ندارد.
وی بیان کرد: ۱۴ طرح اضطراری تامین آب نیز در دست اجرا است و مصوبه اخیر هیات وزیران در خصوص تامین اعتبار طرح های مشهد امیدوار کننده است.
اسماعیلیان تاکید کرد: همراهی مردم و مدیریت مصرف نیز بسیار مهم است، برخورد با انشعابات غیرمجاز نیز با جدیت دنبال می شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب مشهد اضافه کرد: از ابتدای امسال تاکنون بیش از ۱۱ هزار انشعاب غیرمجاز آب شناسایی شده که هزار مورد از انشعابات غیرمجاز مربوط به روستاها و باغ‌ویلاها بوده است.
در واقع، حتی با وجود بارش‌های مناسب، اگر مدیریت منابع آب به درستی انجام نشود، ممکن است همچنان با چالش‌های جدی در تأمین آب مواجه باشیم، بنابراین، برای مقابله با خشکسالی، مدیریت بهینه منابع آب و استفاده از فناوری های نوین ضروری است.
همچنین با آموزش و فرهنگ‌سازی در خصوص مصرف بهینه آب، می‌توان رفتارهای نادرست را تغییر داد و به یک فرهنگ مصرف پایدار دست پیدا کرد.