در کشورهایی هم‌چون تاجیکستان، ترکمنستان، هند، کره‌جنوبی و شمالی، لیبی، کویت، کوبا، کانادا، آمریکا، ژاپن، آلمان، فرانسه و کشورهای دیگر امتیازهای خاصی به ایثارگران به‌تناسب نیازهای‌شان ارائه می‌شود که البته هرچه این کشورها مترقی‌تر و توسعه‌یافته‌تر باشند، میزان ارائه این خدمات نیز افزایش می‌یابد. ایران نیز به‌عنوان کشوری که هشت‌سال درگیر یک جنگ تحمیلی بود، با تاسیس نهادهایی نظیر بنیاد شهید انقلاب اسلامی، سازمان امور جانبازان و ستاد امور آزادگان (که البته چند‌سال قبل با ادغام همه این نهادها، تشکیلات سازمانی منسجمی برای حمایت از ایثارگران با نام بنیاد شهید و امور ایثارگران به‌وجود آمد)، در این راه گام برداشته است. به‌مناسبت صدور فرمان تاریخی حضرت امام در ۲۲ اسفند ماه ۱۳۵۸ نگاهی به سابقه شکل‌‌گیری و معرفی این نهاد انقلاب اسلامی انداخته‌ایم.
پاسداشت فرهنگ شهید و شهادت
یکی از جنبه‌های توجه و رسیدگی به فرهنگ ایثار، جنبه فرهنگی آن است که به شکل برگزاری جشن‌ها، بزرگداشت‌ها، اعیاد یا سوگواری‌ها تقریبا در کلیه فرهنگ‌ها با هدف «یادآوری» برگزار می‌شود و این سهم به‌سزایی در انتقال فرهنگ ایثار از نسلی به نسل دیگر داشته و جزو تاریخ یک ملت محسوب می‌شود. نسل جدید با این برنامه‌ها باید بداند آسایش و امنیت امروز او مرهون ایثارگری‌ها، فداکاری‌ها و شهادت‌طلبی کسانی است که این موقعیت را برای او فراهم کرده‌اند. درجوامع مختلف به‌تناسب برخورداری از امکانات، ساز‌و‌کارهای متفاوتی برای انتقال ارزش‌ها در‌نظر گرفته شده است و ازجمله احداث موزه‌های گوناگون، نمایش آثار شخصی بر‌جای‌مانده از رزمندگان و فرماندهان معروف و مشهور، نمایش آلات و ادوات جنگی، ساختن مجسمه‌ها و سنگ‌نوشته‌های حاوی اطلاعات یا نام درگذشتگان جنگ، تابلوهای نقاشی، بناهای یادبود، حفظ آثار مهم جنگ و تخریب شهرها مانند بناهایی در استالینگراد که از تجاوزات نازی‌ها حکایت دارد یا ساختمان‌های مخروبه براثر بمب اتمی هیروشیما به نشانه جنایات گسترده آمریکا، مسجد جامع خرمشهر، تپه‌های الله‌اکبر و ده‌ها بنای یادبود دیگر در جنگ ایران و عراق، نوشتن صدها و هزاران نمایشنامه، فیلمنامه، رمان، کتاب و خاطرات راجع به وقایع جنگ، ساخت مجموعه‌های تلویزیونی گوناگون، فیلم‌های سینمایی و تئاترهای جنگی، تهیه و تنظیم سمفونی‌ها، سرودها و مارش‌های جنگی، همه اینها نشان‌دهنده تلاش و کوشش انسان‌هایی است که برای کشور و ملت خود فداکاری کرده و با دیده ارزشی به آنها نگریسته می‌شود؛ امری که به نظر می‌رسد به موجب فرمان امام خمینی(ره)، رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سنگ بنای آن در توجه به شهید و شهادت گذاشته شده است تا با پاسداشت فرهنگ شهید و شهادت یاد و نام و راه رزمندگان شجاع اسلام هیچ‌گاه فراموش نشده و از خاطرها نرود.
تاریخچه بنیاد شهید و امور ایثارگران
بنیاد شهید و امور ایثارگران از نهادهای انقلاب اسلامی است که براساس فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی(ره) خطاب به شورای انقلاب و دولت موقت در۲۲اسفند۱۳۵۸ به‌منظوررسیدگی به وضعیت خانواده‌های شهدا وهمچنین رسیدگی به امور معلولین و آسیب‌دیدگان انقلاب اسلامی تشکیل شد. تأسیس این نهاد از سوی امام خمینی(ره) ضمن آن‌که نشان‌دهنده ارزش‌‌گذاری اسلام و نظام اسلامی به شهید و خانواده شهدا است، با توجه به نقش بی‌بدیلی که این نهاد در زمان جنگ تحمیلی و پس از آن ایفا می‌نمود و با عنایت به عدم پیش‌بینی جنگ تحمیلی در زمان صدور فرمان امام(ره)، نشان از آینده‌نگری و ژرف‌اندیشی در مدیریت امام دارد.
بنیاد شهید در ابتدای تأسیس یکی از ارگان‌ها و سازمان‌های وابسته به دولت بود که به‌عنوان یک نهاد انقلابی به انجام وظایف خود می‌پرداخت اما در خرداد ۱۳۵۹ با تصویب شورای انقلاب به سازمان بهزیستی ملحق شد و پس از چندی با تصویب مجلس شورای اسلامی در دی ۱۳۵۹ از آن سازمان جدا شده و به صورت نهادی وابسته به نخست‌وزیری درآمد که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید مقام رهبری تعیین می‌شد. در طول جنگ تحمیلی رسیدگی به امور جانبازان و ایثارگران،بخش مهمی از فعالیت‌های بنیاد را شکل می‌داد. با پایان یافتن جنگ در سال ۱۳۶۷ به منظور رسیدگی بهتر به امور جانبازان مسئولیت اداره امور جانبازان با فرمان حضرت امام خمینی(ره) بر‌عهده بنیاد مستضعفان گذاشته اند و نام این نهاد به بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی تغییر یافت.
درسال ۱۳۶۹ همزمان با بازگشت آزادگان عزیزبه آغوش میهن اسلامی،ستاد رسیدگی به امور آزادگان زیر نظر ریاست‌جمهوری تأسیس و امور مربوط به رسیدگی به خانواده‌های آنان که تا آن زمان تحت پوشش بنیاد شهید بودند، به این ستاد واگذار شد. در ۲۷خرداد ۱۳۷۷ اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی به تصویب مجلس شورای اسلامی و در ششم تیر۱۳۷۷ به تأیید شورای نگهبان رسید. طبق این اساسنامه بنیاد شهید دارای شخصیت حقوقی مستقل و ازنهادهای عمومی غیردولتی است که تحت‌نظر رئیس‌جمهور و نظارت عالیه مقام رهبری قرار دارد.
در سال ۱۳۸۱ پس از درخواست مسئولان نهادهای ایثارگری و تأیید مقام معظم رهبری در تاریخ۱۳۸۱.۸.۱۱و طبق مصوبه شورای عالی اداری در تاریخ ۱۳۸۳.۲.۱۹ تجمیع نهادهای ایثارگری (سازمان جانبازان، ستاد امور آزادگان و بنیاد شهید) در ساختاری یکپارچه در بدنه دولت به تصویب رسید و به‌این‌ترتیب سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران شکل گرفت.
پاسداشت فرهنگ شهید و شهادت
یکی از جنبه‌های توجه و رسیدگی به فرهنگ ایثار، جنبه فرهنگی آن است که به شکل برگزاری جشن‌ها، بزرگداشت‌ها، اعیاد یا سوگواری‌ها تقریبا در کلیه فرهنگ‌ها با هدف «یادآوری» برگزار می‌شود و این سهم به‌سزایی در انتقال فرهنگ ایثار از نسلی به نسل دیگر داشته و جزو تاریخ یک ملت محسوب می‌شود. نسل جدید با این برنامه‌ها باید بداند آسایش و امنیت امروز او مرهون ایثارگری‌ها، فداکاری‌ها و شهادت‌طلبی کسانی است که این موقعیت را برای او فراهم کرده‌اند. درجوامع مختلف به‌تناسب برخورداری از امکانات، ساز‌و‌کارهای متفاوتی برای انتقال ارزش‌ها در‌نظر گرفته شده است و ازجمله احداث موزه‌های گوناگون، نمایش آثار شخصی بر‌جای‌مانده از رزمندگان و فرماندهان معروف و مشهور، نمایش آلات و ادوات جنگی، ساختن مجسمه‌ها و سنگ‌نوشته‌های حاوی اطلاعات یا نام درگذشتگان جنگ، تابلوهای نقاشی، بناهای یادبود، حفظ آثار مهم جنگ و تخریب شهرها مانند بناهایی در استالینگراد که از تجاوزات نازی‌ها حکایت دارد یا ساختمان‌های مخروبه براثر بمب اتمی هیروشیما به نشانه جنایات گسترده آمریکا، مسجد جامع خرمشهر، تپه‌های الله‌اکبر و ده‌ها بنای یادبود دیگر در جنگ ایران و عراق، نوشتن صدها و هزاران نمایشنامه، فیلمنامه، رمان، کتاب و خاطرات راجع به وقایع جنگ، ساخت مجموعه‌های تلویزیونی گوناگون، فیلم‌های سینمایی و تئاترهای جنگی، تهیه و تنظیم سمفونی‌ها، سرودها و مارش‌های جنگی، همه اینها نشان‌دهنده تلاش و کوشش انسان‌هایی است که برای کشور و ملت خود فداکاری کرده و با دیده ارزشی به آنها نگریسته می‌شود؛ امری که به نظر می‌رسد به موجب فرمان امام خمینی(ره)، رهبر و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران سنگ بنای آن در توجه به شهید و شهادت گذاشته شده است تا با پاسداشت فرهنگ شهید و شهادت یاد و نام و راه رزمندگان شجاع اسلام هیچ‌گاه فراموش نشده و از خاطرها نرود.
تاریخچه بنیاد شهید و امور ایثارگران
بنیاد شهید و امور ایثارگران از نهادهای انقلاب اسلامی است که براساس فرمان ده‌ماده‌ای امام‌خمینی(ره) خطاب به شورای انقلاب و دولت موقت در۲۲اسفند۱۳۵۸ به‌منظوررسیدگی به وضعیت خانواده‌های شهدا وهمچنین رسیدگی به امور معلولین و آسیب‌دیدگان انقلاب اسلامی تشکیل شد. تأسیس این نهاد از سوی امام خمینی(ره) ضمن آن‌که نشان‌دهنده ارزش‌‌گذاری اسلام و نظام اسلامی به شهید و خانواده شهدا است، با توجه به نقش بی‌بدیلی که این نهاد در زمان جنگ تحمیلی و پس از آن ایفا می‌نمود و با عنایت به عدم پیش‌بینی جنگ تحمیلی در زمان صدور فرمان امام(ره)، نشان از آینده‌نگری و ژرف‌اندیشی در مدیریت امام دارد.
بنیاد شهید در ابتدای تأسیس یکی از ارگان‌ها و سازمان‌های وابسته به دولت بود که به‌عنوان یک نهاد انقلابی به انجام وظایف خود می‌پرداخت اما در خرداد ۱۳۵۹ با تصویب شورای انقلاب به سازمان بهزیستی ملحق شد و پس از چندی با تصویب مجلس شورای اسلامی در دی ۱۳۵۹ از آن سازمان جدا شده و به صورت نهادی وابسته به نخست‌وزیری درآمد که سرپرست آن با پیشنهاد نخست‌وزیر و تأیید مقام رهبری تعیین می‌شد. در طول جنگ تحمیلی رسیدگی به امور جانبازان و ایثارگران،بخش مهمی از فعالیت‌های بنیاد را شکل می‌داد. با پایان یافتن جنگ در سال ۱۳۶۷ به منظور رسیدگی بهتر به امور جانبازان مسئولیت اداره امور جانبازان با فرمان حضرت امام خمینی(ره) بر‌عهده بنیاد مستضعفان گذاشته اند و نام این نهاد به بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی تغییر یافت.
درسال ۱۳۶۹ همزمان با بازگشت آزادگان عزیزبه آغوش میهن اسلامی،ستاد رسیدگی به امور آزادگان زیر نظر ریاست‌جمهوری تأسیس و امور مربوط به رسیدگی به خانواده‌های آنان که تا آن زمان تحت پوشش بنیاد شهید بودند، به این ستاد واگذار شد. در ۲۷خرداد ۱۳۷۷ اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی به تصویب مجلس شورای اسلامی و در ششم تیر۱۳۷۷ به تأیید شورای نگهبان رسید. طبق این اساسنامه بنیاد شهید دارای شخصیت حقوقی مستقل و ازنهادهای عمومی غیردولتی است که تحت‌نظر رئیس‌جمهور و نظارت عالیه مقام رهبری قرار دارد.
در سال ۱۳۸۱ پس از درخواست مسئولان نهادهای ایثارگری و تأیید مقام معظم رهبری در تاریخ۱۳۸۱.۸.۱۱و طبق مصوبه شورای عالی اداری در تاریخ ۱۳۸۳.۲.۱۹ تجمیع نهادهای ایثارگری (سازمان جانبازان، ستاد امور آزادگان و بنیاد شهید) در ساختاری یکپارچه در بدنه دولت به تصویب رسید و به‌این‌ترتیب سازمان بنیاد شهید و امور ایثارگران شکل گرفت.