به گزارش خبرنگار فرهنگ دفاع‌پرس، دعا به تعبیر امام خمینی (ره) یکی از نعمت‌های خداوند بر انسان است، دعا کردن نیز شکرانه این نعمت است، نکته مهم در این میان آن است که علاوه بر شناخت و درک این نعمت زوایای آن را بشناسیم. امام خامنه‌ای در بسیاری از بیانات خود همواره بر التزام به دعا کردن تاکید دارند. ایشان توصیه دارند چه در امور جزئی و چه در امر کلی نباید از دعا کردن غافل شد.
مجموعه بیانات امام خامنه‌ای در خصوص مفهوم و معنای دعا در کتاب «دعا از منظر حضرت آیه الله العظمی سید علی خامنه‌ای مدظله‌العالی رهبر معظم انقلاب اسلامی» گدآوری و تدوین شده که قسمت سوم آن را در ادامه می‌خوانید:
دعا را با توجّه مطرح کنیم
گاهی هرچه انسان دعا می‌کند، مستجاب نمی‌شود. علّت چیست؟ روایات دینی، این مشکل را برای ما حل کرده‌اند. مثلاً در روایات آمده است که اگر شرایط دعا وجود نداشته باشد، دعا مستجاب نمی‌شود. بالاخره دعا هم شرایطی دارد. بزرگان دین فرموده‌اند: «کار‌های نشدنی را از خدای متعال نخواهید.» در روایتی آمده است که روزی یکی از اصحاب نبیّ اکرم صلی‌الله علیه و آله در حضور پیغمبر دعا کرد و گفت: «أللّهُمّ لا تُحوِجنِی إِلی أحدٍ مِن خلقِک»؛ «خدایا، مرا محتاج هیچ آفریده‌ای نکن.» «فقال رسُولُ اللّهِ ص یا علِیُّ لا تقُولنّ هکذا.» «پیغمبر صلی‌الله علیه و آله فرمود: این‌طور نگو.» «فلیس مِن أحدٍ إِلّا و هُو مُحتاجٌ إِلی النّاسِ».
مگر می‌شود که یک انسان، محتاج دیگران نباشد؟ «نگو که خدایا مرا محتاج هیچ‌کس نکن. این، خلافِ طبیعت بشری، خلافِ سنّت الهی و خلافِ طبعِ نهاده پروردگار در وجودِ انسان است». چرا می‌گویی «خدایا، مرا محتاج هیچ‌کس نکن»؟ این دعا، مستجاب نمی‌شود. آن فرد، عرض کرد: «یا رسول اللّه! پس چگونه دعا کنم؟» فرمود: «قُلِ اللّهُمّ لا تُحوِجنِی إِلی شِرارِ خلقِک». «بگو: خدایا! مرا محتاج اشرار از بندگان خود مکن. مرا نیازمند مردمان شریر مکن. مرا محتاج انسان‌های لئیم مکن. این درست است. این می‌شود. این را از خدا بخواه.» پس اگر چیزی را از خدای متعال طلب کردیم که نشدنی و به خلاف سنّت‌های معمولیِ عالم است، برآورده نمی‌شود.
گناه نمی‌گذارد که انسان، حتّی خود را به لبه دریای عظیم مغفرت الهی برساند و از آن استفاده کند. گناه نمی‌گذارد که ما حال دعا و توجّه پیدا کنیم؛ یعنی خدایا! آن گناهانی که دعای مرا حبس خواهد کرد، آنها را بیامرز. گناهان، مانع از اجابت دعا می‌شود. گناهانی وجود دارد که نقمت الهی را بر انسان نازل می‌کند. گناهانی وجود دارد که نعمت‌ها را از انسان می‌گیرد. «أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تحبِسُ الدُّعاء». گناهانی هم وجود دارد که دعا را حبس می‌کند.
پناه برخدا! ممکن است انسان مرتکب گناهی شود که هرچه دعا کند، آن دعا بی‌اثر و بی‌فایده گردد. بی‌اثر شدنِ دعا چگونه فهمیده می‌شود؟ به این‌گونه که حال دعا از انسان گرفته می‌شود. «أللّهُمّ اغفِر لِی الذُّنُوب الّتِی تحبِسُ الدُّعاء»؛ یعنی خدایا! آن گناهانی که دعای مرا حبس خواهد کرد، آنها را بیامرز. گناهان، مانع از اجابت دعا می‌شود؛ یعنی معنایش این است که ما افراد بشر، گاهی خطا‌ها و گناهانی می‌کنیم که این گناهان مانع از این می‌شود که دعای ما مورد اجابت قرار بگیرد و قبول بشود.
یکی از شرایط استجابت دعا این است که آن را با توجّه مطرح کنیم. گاهی لقلقه زبان، جملاتی، چون «خدایا ما را بیامرز»، «خدایا به ما سعه رزق بده» و «خدایا قرض ما را ادا کن» است. ده سال انسان این‌گونه دعا می‌کند، اصلاً مستجاب نمی‌شود. این فایده‌ای ندارد. یکی از شرایط دعا این است که فرمود: «و اعلمُوا أنّ اللّه لا یقبلُ دُعاءً مِن قلبٍ غافِلٍ»
خداوند متعال، از صاحب دلِ غافل ـ دلی که متوجّه نیست چه خواسته‌ای را مطرح می‌کند و با که دارد حرف می‌زند ـ دعایی را قبول نمی‌کند. معلوم است که دعایِ دارای این ویژگی‌ها، مستجاب نمی‌شود. باید تضرّع کنید و جدی بخواهید. باید از خدای متعال با الحاح بخواهید. باز بخواهید و باز بخواهید. در این صورت البتّه خدای متعال دعا‌ها را مستجاب خواهد کرد. در روایات آمده است که اگر شرایط دعا وجود نداشته باشد، دعا مستجاب نمی‌شود. بالاخره دعا هم شرایطی دارد. البتّه اقتضائات زمان و مکان و خصوصیات و نظایر آن‌هم در خواستنِ از خدا مؤثّر است.
یکی دیگر از شرایط دعای مستجاب این است که انسان دعا را با معرفت انجام دهد؛ یعنی بداند که این دعا و این درخواست از کسی است که قدرت دارد همه آنچه را که انسان می‌خواهد، برای او انجام دهد؛ یعنی به اثر دعا باور داشته باشد. به امام صادق علیه‌السلام عرض شد که: «ندعُو فلا یُستجابُ لنا»؛ دعا می‌کنیم، اما اثر اجابت را نمی‌بینیم؛ فرمود: «لِأنّکُم تدعُون من لا تعرِفُونهُ»؛ بی‌معرفت دعا می‌کنید. در روایتی درباره معرفت در دعا نقل شده است که: «یعلمُون أنِّی أقدِرُ علی أن أُعطِیهُم ما سألُونِی»؛ به قدرت اجابت پروردگار باور داشته باشند.
وعده‌های الهی، صادق‌ترین وعده‌هاست و حتماً چنانچه از خدا بخواهید، خدا به شما پاسخ خواهد داد. اگر انس پیدا کنید، خواهید دید که خیلی از پاسخ‌ها همانی است که در همان لحظه به شما داده می‌شود؛ یعنی آدم نباید خیال کند که پاسخ دعا حتماً همان پولی است که از خدا خواسته است و باید برسد! گاهی اوقات پاسخ، همانی است که در آن لحظه به شما می‌دهند. آن‌چنان نورانیتی در دل شما به وجود می‌آید که می‌بینید اصلاً پاسختان را همان ساعت گرفته‌اید. آن حالتی را که انسان در دعا پیدا می‌کند، گاهی احساس می‌کند که دیگر غیر از آن، هیچ‌چیز نمی‌خواهد.
مطلبِ اصلیِ دعا چیست؟ خشوع در مقابل پروردگار. اصلِ دعا، این است. اینکه می‌بینید از قول پیغمبر صلی‌الله علیه و آله نقل شده است که فرمود: «ألدُّعاءُ مُخُّ العِبادهً؛ مغز عبادت دعاست» به خاطر آن است که در دعا حالتی وجود دارد که عبارت است از وابستگیِ مطلق به پروردگار و خشوع در مقابل او. اصل عبادت هم این است. لذاست که در ادامه آیه شریفه «و قال ربُّکُمُ ادعُونی أستجِب لکُم» می‌فرماید: «إِنّ الّذین یستکبِرُون عن عِبادتی سیدخُلُون جهنّم داخِرین».
انتهای پیام/ 161
∎